Powiat bocheński jako destynacja turystyki kulturowej
Autor: Agnieszka KowalikTurystyka dziedzictwa kulturowego
Zgodnie z definicją „jako turystykę kulturową, zorientowaną na obiekty dziedzictwa kulturowego określimy te podróże, których głównym celem jest zetknięcie się uczestników z zabytkami, zespołami i miejscami uznanymi oficjalnie i powszechnie za dziedzictwo kulturowe świata, kraju lub regionu” [Armin Mikos von Rohrscheidt 2016, s. 77]. Powiat bocheński to region, na terenie którego znajduje się wiele zabytków pozwalających stwierdzić, iż jest on atrakcyjną destynacją turystyki dziedzictwa kulturowego. Fenomenem jest występowanie aż dwóch obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – Kopalni Soli Bochnia oraz Kościoła św. Leonarda w Lipnicy Murowanej. Ważnym punktem jest również Zamek Lubomirskich w Wiśniczu jako przykład rezydencji obronnej w typie palazzo in fortezza oraz zespół architektoniczno-krajobrazowy Nowego Wiśnicza, który w 2020 roku został ustanowiony Pomnikiem Historii.
We wszystkich wymienionych powyżej miejscowościach zobaczyć można cenne układy urbanistyczne z okresów ich powstawania – szachownicowy układ centrum Bochni z rynkiem i wychodzącymi z niego ulicami pochodzi z XIII wieku. Otaczające go kamienice zostały wpisane do rejestru zabytków: w domu oznaczonym numerem 2 funkcjonowała waga miejska, natomiast budynek nr 20 (siedziba Muzeum im. prof. S. Fischera) to dawny klasztor dominikanów. W Lipnicy Murowanej wokół wytyczonego w XIV wieku czworobocznego rynku znajdują się charakterystyczne dla małych miasteczek domy z podcieniami. Z kolei układ urbanistyczny Wiśnicza przetrwał od XVII wieku w niemal niezmienionym kształcie, zachowując pierwotne założenia fundatora – Stanisława Lubomirskiego (1583-1649).
Dziedzictwo kulturowe ziemi bocheńskiej tworzy też dorobek osób z nią związanych, znanych w skali kraju, którymi są m.in.: św. Kinga (1234-1292) – księżna, żona Władysława V Wstydliwego, patronka górników wydobywających sól i samorządowców (Kopalnia Soli Wieliczka; w marcu 2022 roku vis-a-vis szybu Sutoris w Bochni stanęła rzeźba autorstwa Czesława Dźwigaja ilustrująca legendę o pierścieniu św. Kingi, z którą tradycja wiąże odkrycie soli kamiennej w Bochni), Stanisław Lubomirski – wojewoda krakowski, inicjator i fundator rozbudowy zamku w Wiśniczu, gen. Jan Henryk Dąbrowski (1755-1818) – twórca Legionów Polskich we Włoszech (dwór Chrostowa-Dąbrowica), Kazimierz Brodziński (1791-1835) – poeta, prekursor romantyzmu w literaturze polskiej (urodzony w Królówce), Jan Matejko – najwybitniejszy polski twórca obrazów historycznych i batalistycznych (muzeum biograficzne w dworku „Koryznówka” w Nowym Wiśniczu), prof. Stanisław Fischer (1879-1967) – badacz dziejów Bocheńszczyzny (twórca Muzeum Ziemi Bocheńskiej), gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” (1898-1946) – generał brygady Wojska Polskiego, ostatni komendant główny Armii Krajowej (urodzony w Bratucicach gm. Rzezawa), Witold Pilecki (1901-1948) – żołnierz Armii Krajowej, uciekinier z obozu w Auschwitz, autor raportów o Holocauście (pisał je w dworku „Koryznówka”), rabin Reichberg Mendel (1922-2011) – w czasie II wojny światowej z bocheńskiego getta trafił do obozów w Płaszowie i Auschwitz, po wojnie inicjował odbudowę zabytków żydowskich, działał na rzecz zbliżenia Polaków i Żydów (urodzony w Bochni), prof. Czesław Dźwigaj (urodzony w Nowym Wiśniczu) – autor licznych pomników, rzeźb, tablic pamiątkowych i witraży, Jakub Kuszlik (ur. 1996 w Bochni) – pianista, w 2021 roku został laureatem IV nagrody XVIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Społeczność lokalna w różnych formach upamiętnia dokonania wymienionych osób (pomniki, nazwy ulic i nieruchomości, prelekcje, wystawy, spotkania tematyczne w placówkach kulturalnych), podkreślając ich związki z regionem.
Turystyka obiektów przemysłowych i technicznych
Głównym celem turystyki obiektów przemysłowych i technicznych w omawianym regionie jest jeden z najstarszych zakładów przemysłowych w Europie (powstała w 1248 roku) – zabytkowa kopalnia soli w Bochni, oferująca kilka wariantów zwiedzania, dostosowanych do wieku, kondycji fizycznej i zainteresowań. Trzykilometrowa trasa historyczna „Wyprawa w Stare Góry” wiedzie przez najstarsze wyrobiska, określana jest jako ekstremalna (dostępna dla osób powyżej 16. roku życia). Zwiedzanie trasy przyrodniczej ma na celu poznanie procesów geologicznych, które doprowadziły do powstania złóż soli oraz historii wyrobisk. Niewątpliwą atrakcją jest również podziemna przeprawa łodzią, dostępna również w ramach trasy „Rodzinne zwiedzanie Królestwa Skarbnika” przeznaczonej dla najmłodszych turystów. Trasa z podziemną ekspozycją multimedialną prezentuje historię wydobycia soli w Bochni w formie podróży w czasie. Na terenie kopalni działa podziemna kolejka (z lokomotywą akumulatorową) oraz oryginalne windy górnicze, którymi przemieszczają się turyści.
Nieodłącznym elementem krajobrazu Bochni są trzy zachowane szyby kopalniane: Sutoris (pochodzący z XIII wieku, jeden z najstarszych w kopalni), Campi (wewnątrz którego znajduje się maszyna parowa z 1909 roku; pracowała ona aż do 1996 roku – obecnie jest jednym z cenniejszych zabytków techniki w Małopolsce) i położony na uboczu, działający do dziś jako szyb wentylacyjny – Trinitatis (na terenie ogródków działkowych, nieudostępniony do zwiedzania). Śladami po zlikwidowanych szybach są wózki kopalniane oraz nazwy ulic, placów i skwerów (Regis, Floris, Gazaris, Bochneris). Eksponaty związane z działalnością kopalni zobaczyć można w Muzeum im. prof. S. Fischera w Bochni. Ponadto w tym mieście wyznaczone zostały wirtualne szlaki turystyczne nawiązujące do tradycji salinarnych – obiekty (w tym techniczne) są szczegółowo opisane w aplikacji „Turisticus. Bochnia pieszo i rowerem”.
Ważnym współczesnym obiektem technicznym jest otwarta w 2020 roku, jedna z największych w Polsce (całkowita powierzchnia wynosi 7920 m2) tężnia z komorą solną przy Plantach Salinarnych w Bochni. W tej wykorzystującej dobroczynne działanie prozdrowotne bocheńskiej solanki konstrukcji zastosowano najnowocześniejsze rozwiązania architektoniczne i techniczne (m.in. panele fotowoltaiczne wytwarzające energię potrzebną do działania tężni, jak i oświetlenia terenu).
Ciekawy, wart obejrzenia obiekt przemysłowy znajduje się na terenie położonej w północnej części powiatu bocheńskiego gminy Drwinia. To Kopalnia Ropy Naftowej „Grobla” w Zielonej. Złoża tego surowca odkryto w 1962 roku i przez wiele lat w „Grobli” wydobywano rocznie około 250 tysięcy ton ropy naftowej. Z pierwotnych 80 pozostało 25 odwiertów, które nadal są wykorzystywane (złoże w Zielonej nadal jest jednym z największych w Polsce). Osoby zainteresowane techniką z pewnością docenią konstrukcje szybów wiertniczych widocznych w różnych miejscowościach gminy nazywanej „Podbocheńskim Teksasem”.
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
Na terenie powiatu bocheńskiego znajduje się wiele miejsc, które mogą być celem turystyki religijnej i pielgrzymkowej – podróży motywowanych zarówno względami stricte religijnymi (pielgrzymki do sanktuariów, udział w wydarzeniach religijnych), jak i poznawczymi (np. zwiedzanie obiektów sakralnych ze względu na ich wartość historyczną, artystyczną czy kulturową).
W omawianym regionie istnieją trzy historyczne sanktuaria, w których kult pielęgnowany jest od stuleci. Są to: Sanktuarium Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Okulicach (kult od XIII wieku), Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Bochni (kult od XVI wieku) oraz Sanktuarium św. Szymona w Lipnicy Murowanej (kult od XVII wieku).
Cudowny obraz Matki Bożej w Okulicach przyciąga wielu wiernych, przede wszystkim w czasie dwóch odpustów – tygodniowego w czerwcu (od niedzieli Zesłania Ducha Świętego do uroczystości Trójcy Świętej; odpust kończy Maryjny Zlot Motocyklowy połączony z modlitwą za podróżujących) oraz we wrześniu (w niedzielę po uroczystości Narodzenia Najświętszej Marii Panny). Ponadto w budynku parafialnym można zwiedzić tzw. Salę Maryjną, w której eksponowane są rzeźby i obrazy Matki Bożej z różnych stron świata (Muzeum Sanktuarium Maryjnego jest filią najstarszego w Polsce Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie).
W bazylice św. Mikołaja w Bochni znajduje się otoczony kultem obraz Matki Bożej Różańcowej, przed którym modlą się pielgrzymi od XVI wieku. Stolica Apostolska potwierdziła cuda, które wydarzyły się za sprawą obrazu, wydając w 1933 roku dekret zezwalający na koronację obrazu Matki Bożej Bocheńskiej. Wspomnienie tej uroczystości otwiera każdego roku tygodniowy odpust (w październiku), kiedy to do bocheńskiego sanktuarium pielgrzymują wierni z całej diecezji. Sam kościół jest również ciekawym zabytkiem – wzniesiony w 1. poł. XV wieku w stylu gotyckim, w kolejnych stuleciach odbudowywany po pożarach i rozbudowywany o nowe kaplice oraz wzbogacany ołtarzami i innymi elementami dekoracyjnymi (m.in. barokowymi), swój dzisiejszy neogotycki wygląd zawdzięcza pracy znanego z realizacji licznych kościołów w Małopolsce (m.in. kościoła św. Anny w Łapczycy – gm. Bochnia) lwowskiego architekta Jana Sas-Zubrzyckiego (1860-1935). Przed świątynią stoi XVII-wieczna dzwonnica konstrukcji słupowej, odbudowana w latach 90. XX wieku (obiekt na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej).
Kopalnia Soli Bochnia posiada w swojej ofercie trasę „Śladami kaplic bocheńskich górników”. Zwiedzając położone głęboko pod ziemią miejsca kultu, można przekonać się, jak silna była duchowość górników, którzy swoje losy zawierzali Maryi (w kaplicy „Spotkanie z Matką” powstałej w 2008 roku ukazane zostały wizerunki Matki Bożej utrwalone po najważniejszych objawieniach, natomiast w kaplicy Matki Bożej Bocheńskiej znajduje się kopia cudownego obrazu i różaniec wykonany z kryształów soli) oraz patronom, przede wszystkim św. Kindze (w kaplicy jej poświęconej złożone zostały relikwie oraz stół ofiarny ze Starego Sącza, przy którym papież Jan Paweł II odprawiał mszę kanonizacyjną).
Ważnym miejscem pielgrzymkowym w regionie jest również Lipnica Murowana, promująca się jako „Ziemia Świętych” – są z nią związane trzy osoby wyniesione na ołtarze: św. Szymon, św. Urszula Ledóchowska (1865-1939) i bł. Maria Teresa Ledóchowska (1863-1922). Kościół Św. Szymona został wybudowany z fundacji Stanisława Lubomirskiego w miejscu, gdzie stał dom rodzinny zakonnika, jako wotum za zwycięstwo armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów nad wojskami tureckimi pod Chocimiem (1621). Szymon z Lipnicy (1438/40-1482) ukończył studia na Akademii Krakowskiej, po czym wstąpił do zakonu bernardynów, w którym pełnił ważne funkcje (był m.in. gwardianem w Tarnowie, a następnie kaznodzieją katedralnym w Krakowie, członkiem kapituły generalnej w Pawii). Przez swoich współbraci był ceniony nie tylko za wiedzę, ale również za przestrzeganie surowych reguł zakonnych, pobożność i ofiarność. Zmarł w opinii świętości, posługując chorym w czasie zarazy, która nawiedziła Kraków w 1482 roku. Do jego grobu pielgrzymowali wierni, składając wota dziękczynne za otrzymane za jego pośrednictwem łaski. W 1685 roku został beatyfikowany, a 3 czerwca 2007 roku – kanonizowany przez papieża Benedykta XVI (ur. 1927). Na rynku w Lipnicy Murowanej znajduje się figura św. Szymona wzniesiona przez dumnych ze swojego ziomka mieszkańców w 1913 roku, a obok kościoła zobaczyć można zachowaną studnię z XVI wieku. W Lipnicy Murowanej wytyczony został szlak św. Szymona – przemierzając go, można poznać nie tylko historię życia zakonnika, ale również najciekawsze zabytki w miejscowości (w tym drewniany kościół św. Leonarda wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) oraz obiekty związane z przedstawicielkami zasłużonego dla historii Kościoła katolickiego rodu Ledóchowskich – św. Urszulą i bł. Marią Teresą. Tysiące turystów i pielgrzymów przyjeżdża każdego roku do Lipnicy Murowanej w niedzielę palmową – od 1958 roku odbywa się tam konkurs na najwyższą palmę wielkanocną. O popularności tego wydarzenia świadczy fakt, że częstymi gośćmi konkursu byli prezydenci Polski.
W Muzeum Ziemi Wiśnickiej, obok eksponatów związanych z historią i kulturą regionu, prezentowane są prace profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pochodzącego z Nowego Wiśnicza (od 1995 r. honorowego obywatela miasta), Czesława Dźwigaja – artysty rzeźbiarza, autora wielu pomników, w tym niemal 50 przedstawiających papieża Jana Pawła II. W jednej z sal zobaczyć można ich miniatury, w innej – projekty witraży.
Przez teren powiatu bocheńskiego przebiega fragment Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej z zabytkowymi kościołami, interesującymi pod względem artystycznym, historycznym, sakralnym oraz kulturowym. Są to kościoły: śś. Piotra i Pawła i św. Stanisława Biskupa w Brzeźnicy k. Bochni, św. Andrzeja Boboli w Gawłowie, św. Joachima w Krzyżanowicach, śś. Szymona i Judy Tadeusza w Pogwizdowie (gm. Bochnia), Ducha Świętego w Chronowie (gm. Nowy Wiśnicz), Narodzenia NMP w Rajbrocie (gm. Lipnica Murowana), Wszystkich Świętych w Sobolowie (gm. Łapanów). Zachowane w tych kościołach rzeźby, polichromie i detale architektoniczne ukazują, jak rozwijała się duchowość i sztuka sakralna na przestrzeni stuleci.
W podbocheńskim Chełmie warto zobaczyć późnobarokowy kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela wzniesiony w 1. poł. XVIII wieku (w miejscu poprzednich, drewnianych). Wieś Chełm od XII wieku należała do zakonników Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (Bożogrobcy) – do 1819 roku, kiedy to nastąpiła kasata zakonu. Do ich obecności na tym terenie nawiązuje wiele elementów, przede wszystkim charakterystyczne podwójne krzyże (m.in. na dachu kościoła i dzwonnicy, na chrzcielnicy) oraz malowidła ścienne ukazujące nadanie przywilejów zakonowi bożogrobców. W 1999 roku otwarte zostało Muzeum Parafialne im. Stróżów Bożego Grobu w Chełmie (sale wystawowe urządzono w budynku parafialnym oraz w XVIII-wiecznej dzwonnicy) – eksponowane w nim przedmioty to pamiątki po działalności bożogrobców w tej miejscowości (m.in. mszały, kroniki parafialne, dokumenty, ornaty i inne paramenty liturgiczne).
Oprócz omówionych najważniejszych zabytków sakralnych, na terenie powiatu bocheńskiego występują liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne. Są one głęboko zakorzenionym elementem krajobrazu, również kulturowego. Ich lokalizacja zawsze posiadała uzasadnienie (figury św. Floriana stawiane na centralnych placach miały chronić przed pożarem, figury św. Jana Nepomucena w pobliżu mostów i rzek – przed powodzią, przydrożne krzyże pełniły rolę drogowskazów – w znaczeniu dosłownym i przenośnym). Kapliczki stawiane były również z powodu dużych odległości od kościołów, to przy nich mieszkańcy spotykali się i wspólnie modlili. Szczególnie żywy był kult Matki Bożej – przy jej kapliczkach gromadzili się mieszkańcy wsi na tzw. majówkach (ten zwyczaj w niektórych miejscowościach przetrwał do dziś) [Niewidok 2019, s. 3]. Kapliczki miały zapewnić opiekę patronów, często były też fundowane jako wyraz wdzięczności za otrzymane łaski. Przykładem takiego obiektu jest kaplica „Pod Lipami” w Rozdzielu Dolnym (gm. Żegocina). Budowano ją w latach 1958-1961 (prace były oficjalnie przerwane z uwagi na sytuację polityczną) wokół figury Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny – ta z kolei była wzniesiona przez dziedzica dworu w geście dziękczynienia za ocalenie z rabacji galicyjskiej (1846). Od początku figura była uznawana za cudowną i do dziś jest celem pielgrzymek.
Przydrożne budowle sakralne są atrakcyjnym uzupełnieniem programu podróży kulturowych mieszczących się w ramach turystyki religijnej i pielgrzymkowej.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Powiat bocheński, oprócz wysokiej klasy zabytków, posiada również walory przyrodnicze, a zatem może być celem turystyki kulturowo-przyrodniczej.
W 1997 roku utworzony został Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy. Tym samym ochroną prawną objęty został obszar dwóch gmin na południu regionu: Nowego Wiśnicza i Lipnicy Murowanej. Omówione w innych częściach niniejszego opracowania zabytki kultury materialnej współistnieją z cennym krajobrazem przyrodniczym. Przez teren Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego prowadzi niebieski szlak turystyczny PTTK „Bochnia-Tymbark” o łącznej długości ponad 43 km, przy którym położone są najcenniejsze zabytki oraz atrakcje przyrodnicze. We wsi Połom Duży (gm. Nowy Wiśnicz) znajduje się rezerwat przyrody nieożywionej Kamień-Grzyb (siedmiometrowa skała z piaskowca istebniańskiego, której kształt uformowały liczne procesy geologiczne). Na granicy Lipnicy Murowanej i Rajbrotu zobaczyć można pomnik przyrody Kamienie Brodzińskiego (grupa skał zbudowanych również z piaskowca istebniańskiego). Na terenie Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego występuje ponad 670 gatunków roślin (znaczna ich część pozostaje pod ochroną) oraz wiele gatunków zwierząt, m.in. salamandra plamista, pstrąg potokowy, gronostaj europejski, bóbr, nietoperze (podkowiec mały, gacek brunatny, gacek wielkouch, mopek Barbastella i inne), bocian czarny.
Na terenie powiatu bocheńskiego (i wielickiego) leży największy w Małopolsce kompleks leśny – Puszcza Niepołomicka. Zajmuje obszar około 9,5 tysiąca hektarów i charakteryzuje się bogatą rzeźbą – niewielkie wzgórza w połączeniu z dolinami rzecznymi, bagna i uroczyska tworzą urokliwy krajobraz. W Puszczy Niepołomickiej występuje ponad trzydzieści gatunków chronionych roślin (m.in. konwalia majowa, wilżyna ciernista, kalina koralowa), 175 gatunków ptaków (m.in. dzięcioł czarny, czapla siwa), płazy, nietoperze, sarny, jelenie, dziki oraz żubry (Ośrodek Hodowli Żubrów jest terenem ogrodzonym, zwierzęta można obserwować z wieży widokowej, po uzyskaniu zezwolenia Nadleśnictwa Niepołomice). W części puszczy położonej w gminie Drwinia utworzono trzy rezerwaty przyrody: Lipówka, Dębina i Wiślisko Kobyle, które mają na celu ochronę szczególnie cennych gatunków fauny i flory oraz zachowanie bioróżnorodności.
Poznawanie walorów przyrodniczych powiatu bocheńskiego można połączyć z aktywnym wypoczynkiem. W regionie wytyczone zostały trasy rowerowe, których przemierzanie umożliwia obserwowanie natury: Velo Raba (biorąca swój początek w Chabówce, a kończąca się w Uściu Solnym; w omawianym regionie przebiega przez Chełm, Stanisławice i Mikluszowice) czy Wiślana Trasa Rowerowa (z Jawiszowic do Szczucina; przebiega przez północną część powiatu bocheńskiego).
Ważnym z punktu widzenia turystyki kulturowo-przyrodniczej miejscem jest Muzeum Motyli Arthropoda w Bochni. W placówce tej zgromadzono największą w kraju kolekcję ponad 5 tysięcy okazów motyli występujących w Europie, Afryce i obu Amerykach. Część zbiorów zdobyli podczas wypraw zagranicznych założyciele muzeum – Jacek i Filip Kobiela, którzy swoją pasją dzielą się z turystami od 2009 roku.
Na terenie powiatu bocheńskiego zrealizowana została koncepcja ekomuzeum jako „sieci rozproszonych w terenie obiektów tworzących żywą kolekcję” zakładanego w celu „ochrony różnych obiektów z całym otoczeniem przyrodniczo-kulturowym” [Szalbot 2016, s. 163]. W literaturze pojawia się informacja o Ekomuzeum Ziemi Bocheńskiej [Szalbot 2016, s. 163; Mitura, Buczek-Kowalik 2012, s. 177; Furmankiewicz, Królikowska 2010, s. 63], które zostało utworzone na bazie izb regionalnych, gospodarstw agroturystycznych (organizujących warsztaty i pokazy edukacyjne) oraz obiektów atrakcyjnych przyrodniczo i kulturowo (Geologiczny Park Piaskowców Grodziskich w Żegocinie, Park św. Franciszka w Świniarach, Góra św. Jana w Mikluszowicach).
Turystyka kulinarna
Wiele miejscowości powiatu bocheńskiego znanych jest z lokalnych potraw i produktów wytwarzanych według tradycyjnych receptur. Z tego powodu region można uznać za destynację turystyki kulinarnej jako szczególny rodzaj turystyki kulturowej zorientowanej na poznawanie typowych dla danego miejsca smaków.
W 2014 roku Małopolska przystąpiła do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, która zrzesza lokalnych producentów żywności, a jednymi z podstawowych celów jej działania jest wzmacnianie tożsamości lokalnej oraz podnoszenie atrakcyjności kulinarnej regionów. Członkami Sieci są m.in. Gospodarstwo Pasieczne „Pasieka u Kiejdów” (Bochnia), Gospodarstwo Pasieczne „Beskidzka Barć” (Tarnawa, gm. Łapanów) oraz pierogarnia „Pierożki Babci Władzi” (Trzciana).
Na prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Liście Produktów Tradycyjnych znajdują się dwa wyroby z Lipnicy Murowanej: razowiec lipnicki (okrągły chleb wypiekany z mąki razowej na tradycyjnie przygotowanym rozczynie) i lipnicka lipina (napar z kwiatów lipy) oraz dwa z Nowego Wiśnicza: wiśnicki makaron domowy tradycyjny i rosół polski, przyrządzany według przepisu Stanisława Czernieckiego (XVII wiek), nadwornego kuchmistrza Aleksandra Michała Lubomirskiego (1614-1677), autora pierwszej polskiej książki kucharskiej „Compendium ferculorum albo zebranie potraw” wydanej w 1682 roku w Krakowie.
Okazją do degustacji regionalnych produktów i potraw są organizowane głównie w okresie letnim w większości gmin różnego rodzaju imprezy – festyny, pikniki, w czasie których swoje wyroby promują lokalni wytwórcy i koła gospodyń wiejskich. Największym przedsięwzięciem tego typu jest Małopolski Festiwal Smaku (organizowany od 2005 roku; w edycji 2022 jednym z przystanków będzie rynek w Bochni), ale warto wspomnieć również o dorocznym konkursie palm wielkanocnych w Lipnicy Murowanej połączonym z targiem regionalnym oraz o Festiwalu Rosołu organizowanym od 2010 roku przez Lokalną Grupę Działania „Dolina Raby” (pierwsza edycja odbyła się na zamku w Wiśniczu, kolejne w innych miejscowościach, na terenie których działa stowarzyszenie, m.in. w Żegocinie, Łapanowie, Trzcianie i Bochni).
Rekomendując powiat bocheński jako cel podróży kulinarnych, nie sposób pominąć dwóch placówek muzealnych. W pobliżu kościoła parafialnego w Królówce (gm. Nowy Wiśnicz) działa Muzeum Mleczarstwa, prezentujące tradycje zapoczątkowane w XIX wieku, kiedy to powstała pierwsza w Galicji mleczarnia. Wyroby z mleczarni w Królówce (sery, masło, śmietana) spożywał sam cesarz Franciszek Józef I (1830-1916). Na wystawie zobaczyć można oryginalne dziewiętnastowieczne urządzenia. Obiekt jest otwarty dla zwiedzających w czasie Weekendu z zabytkami powiatu bocheńskiego, inne terminy wizyty należy uzgadniać telefonicznie. Z kolei w Chrostowej (gm. Łapanów) powstało Muzeum Książki Kucharskiej i Kulinarnej im. Stanisława Czernieckiego, którego celem jest promowanie sztuki kulinarnej – polskiej, regionalnej i lokalnej, tradycyjnej i ekologicznej.
Powiat bocheński jest atrakcyjną destynacją turystyki kulturowej w obszarach: turystyki dziedzictwa kulturowego, turystyki obiektów przemysłowych i technicznych, turystyki religijnej i pielgrzymkowej, turystyki kulturowo-przyrodniczej oraz turystyki kulturalnej. Nie wyklucza to oczywiście możliwości uprawiania innych rodzajów turystyki kulturowej – literackiej (Bochnia i Lipnica Murowana leżą na szlaku Reading Małopolska. Literacka Małopolska), muzealnej, etnicznej (Żydowska Trasa Pamięci w Bochni, wystawa poświęcona historii bocheńskich Żydów w Muzeum im. prof. S. Fischera, kirkuty w Bochni i Nowym Wiśniczu, budynki dawnych synagog w Bochni) czy szeroko rozumianej turystyki edukacyjnej. Poszczególne miejsca i obiekty mogą stanowić zarówno samodzielny cel podróży, jak i elementy (uzupełnienie) większego programu zwiedzania Małopolski.
Tagi: 2022-02, powiat bocheński