Turystyka Kulturowa

Problem rewitalizacji polskich miast to przedmiot zainteresowań, eksploracji i rekomendacji specjalistów wielu dyscyplin. Praktyki rewitalizacji stanowią przedmiot analizy m.in. dla architektów, urbanistów, planistów przestrzennych, socjologów, psychologów środowiskowych, geografów czy badaczy eksplorujących zagadnienie turyzmu i podejmujących problematykę dziedzictwa kulturowego. Jak pisze Bartłomiej Kołsut „Pojęcie rewitalizacji w polskiej nauce i praktyce administracji publicznej ma bardzo nieostre granice. Jest stosowane w wielu różnych kontekstach, bardziej intuicyjnie niż z konkretną, precyzyjną intencją. Jest także utożsamiane z przynajmniej trzema określeniami anglojęzycznymi (revitalization, regereneration, renewal), które w literaturze zagranicznej są (lub przynajmniej próbują być) rozróżniane” [Kołsut 2017, s. 30].
W zaproszeniu do kolejnej dyskusji eksperckiej i wymiany stanowisk przedstawicieli środowisk akademickich, branży turystycznej, samorządów oraz organizacji i stowarzyszeń działających na rzecz i w interesie mieszkańców proponujemy podkreślić przede wszystkim hybrydową naturę tego zjawiska i zwrócić uwagę na następujące kwestie problematyczne: 1) rewitalizację jako element strategii i planów rozwoju miasta, 2) rolę szeroko definiowanej kultury w procesie rewitalizacji miast (rewitalizacja ujmowana jako wytworzenie nowych wzorów kulturowych i nowych tożsamości miejskich), 3) partycypację społeczną w procesach rewitalizacji (definiowanie interesariuszy rewitalizacji; namysł nad rewitalizacją prowadzony w świetle koncepcji tzw. „prawa do miasta”), 4) rewitalizacyjne konstruowanie scenografii dzielnicy (problem tzw. estetyzacji powierzchownej i stylingu miejskiego), 5) odnowę (recykling) miast w kontekście dziedzictwa kulturowego (znaczenie rewitalizacji w procesie ochrony i rozwoju wartości kulturowych i historycznych miast), 6) rewitalizacja a gentryfikacja (koncepcja gentryfikacji turystycznej i jej współczesne rozumienie: globalizacja, amerykanizacja czy może jednak turystyfikacja?), 7) reanimacja miast poprzez działania artystyczne i aktywizm miejski (taktyczny
Turystyka Kulturowa nr 5 (116) wrzesień–październik 2020 www.turystykakulturowa.org
305
wymiar rewitalizacji, odnowa miast jako miejsco-twórczość), 8) dekontekstualizacja i rekontekstualizacja architektury (kwestia ruinizacji architektury i sposoby jej „ponownego użycia”), czy wreszcie 9) rewitalizacja jako projekt kulturowy (różnorodność kształtujących rewitalizację podejść i interesów; rewitalizacja jako „dyskurs eksponujący”) [zob. np. Lorens 2010; Kaźmierczak i in. 2011; Wojnarowska 2011; Zimpel 2013; Dziewulska i in. 2015; Trzepacz 2017; Nieszczerzewska 2018a-b].
Mając w pamięci powyższe zagadnienia oraz wiele dokonanych i trwających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Polsce – niektóre z nich jak: Lubiąż, Malbork, Wałbrzych, czy Zamość, a także regiony poprzemysłowe były przedmiotem artykułów naukowych lub omówień recenzyjnych w czasopiśmie „Turystyka Kulturowa” [por. Wyrzykowska 2020; Lisowska 2016; Stefanowska, Malec 2015; Panfil 2017; Kowalska 2019; Kruczek 2019; Pokojska 2017; Libor, Nowalska-Kapuścik 2014] – pytamy: jaki wpływ ma rewitalizacja na doświadczenia krajowych i zagranicznych turystów w polskich miastach? Czy zjawisko to zgodnie z deklaratywnymi definicjami wywiera jedynie pozytywne efekty? Jaki potencjał autentycznych elementów dziedzictwa paradoksalnie ulega unicestwieniu w wyniku często nieudanych projektów rewitalizacyjnych? Czy zmiany architektoniczne rzeczywiście zwiększają zainteresowanie konkretnymi produktami i ofertami turystycznymi? Jakie dobre praktyki można wskazać w perspektywie turystyki kulturowej w kolejnych planach i projektach rewitalizacyjnych?
Podsumowując, jak rewitalizacja miast w Polsce wpływa na turystykę kulturową?