„Willmann. Opus magnum” – wystawa jednego z najwybitniejszych artystów doby baroku w Europie, zwanego śląskim Rembrandtem

-> Wydarzenie z duszą sierpień, 2020

„Willmann. Opus magnum” – wystawa jednego z najwybitniejszych artystów doby baroku w Europie, zwanego śląskim Rembrandtem

Autor: Izabela Wyszowska i Tadeusz Jędrysiak

Jeszcze do 4 października 2020 roku, o pięć miesięcy dłużej niż było planowane, pod jednym dachem można obejrzeć blisko 100 dzieł mistrza śląskiego baroku – Michaela Willmanna. Wielka wystawa monograficzna została zorganizowana przez Muzeum Sztuki Współczesnej – najmłodszy oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Malarstwo Michaela Leopolda Willmanna (ur. 1630 w Królewcu – zm. 1706 w Lubiążu) jest zaliczane do najlepszych w Europie doby baroku. Pierwsze nauki malarskiego rzemiosła pobierał u swojego ojca Petera Willmanna, następnie podróżował po Belgii i Holandii. W 1660 roku na stałe osiadł w Lubiążu na Dolnym Śląsku, gdzie założył rodzinę i otworzył własną pracownię. Obrazy Willmanna pierwotnie zdobiły kościół klasztorny w Lubiążu. Malarz stworzył dla tej świątyni co najmniej 60 płócien. Jego dzieła znajdują się w wielu muzeach i klasztorach przede wszystkim w Polsce i w Czechach, a także w Niemczech, Francji, Austrii, Rumunii i na Węgrzech [Kozieł 2013].

Największy zbiór obrazów Michaela Willmanna znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu w sali VI. Po II wojnie światowej kilka jego dzieł znalazło się w warszawskich kościołach (m.in. w kościele parafialnym pw. Najświętszego Zbawiciela Wizja św. Augustyna, w klasztorze Sakramentek pw. św. Kazimierza na Nowym Mieście Śmierć św. Benedykta), w Muzeum Narodowym w Warszawie, niektóre jego realizacje zachowały się w Lubiążu (freski w Pałacu Opata), Krzeszowie (freski na ścianach i sklepienie miejscowego kościoła pw. św. Józefa) i Otmuchowie (obraz w ołtarzu głównym kościoła parafialnego). Barokowa sztuka sakralna na Śląsku to bez wątpienia kulturowy fenomen na skalę europejską. W tym czasie bowiem pracowali na terenie Śląska najwybitniejsi artyści z całej Europy na czele z najsłynniejszym śląskim malarzem, Michaelem Willmannem. Powstałe wówczas liczne wspaniałe dzieła architektury, rzeźby i malarstwa są dzisiaj ważnym bogactwem kulturowym tego regionu, które często decyduje o współczesnym obliczu wielu śląskich miast i wsi. Dlatego w 2008 roku powstał Szlak Sakralnej Sztuki Barokowej im. Michaela Willmanna. Szlak opiera się o obiekty (nie zawsze barokowe), w których dostępne są wybitne obrazy śląskiego malarstwa barokowego [Wyszowska, Jędrysiak 2017, s.87].

Otwierając wystawę „Willmann. Opus magnum” w grudniu 2019 roku, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu oświadczył, że jest ona „rodzajem hołdu dla najwybitniejszego z artystów, który kiedykolwiek żył i tworzył na terenie Śląska, a także dla badaczy jego twórczości”. Dyrektor muzeum zwrócił też uwagę, że w 2019 roku obchodzimy 350-lecie śmierci Rembrandta van Rijna, który wywarł duży wpływ na twórczość Willmanna. „Willmana zwykło się określać nie tylko mianem ‘śląskiego Apellesa’ – bo tak zostało to odnotowane w kronikach cystersów w Lubiążu – ale nazywano go też „śląskim Rembrandtem”. Willmann marzył o tym, żeby kształcić się u tego geniusza malarstwa, jednak nie było go na to stać i próbował w inny sposób poznać tajniki sztuki i warsztatu mistrza”.

Wystawa we Wrocławiu znajduje się obok Hali Stulecia w Pawilonie Czterech Kopuł. Pawilon Czterech Kopuł podobnie jak słynna hala został wybudowany na Wystawę Stulecia w latach 1912-1913. Należy do kompleksu hali, a jej projektantem był Hans Poelzig. Z filmu wyświetlanego w Centrum Poznawczym można dowiedzieć się, że w 1948 roku był także jednym z miejsc ekspozycyjnych Wystawy Ziem Odzyskanych. Jako symbol wystawy została wzniesiona naprzeciw wejścia do pawilonu pierwotnie 106-metrowa, a obecnie mierząca 90,3 m Iglica zaprojektowana przez Stanisława Hempla. W 2009 roku pawilon został przekazany Muzeum Narodowemu we Wrocławiu. Obecnie mieści się w nim Muzeum Sztuki Współczesnej z jedną z najbogatszych i najciekawszych ekspozycji polskich artystów.

Forma eksponowania dzieł Michaela Willmanna w Pawilonie Czterech Kopuł jest niestandardowa. Opus magnum, czyli wielkie dzieło po raz pierwszy w jednym miejscu prezentuje ogromny wybór dzieł śląskiego mistrza. Prezentowanych jest blisko 100 obrazów, co stanowi prawie jedną trzecią zachowanego dorobku artysty. Ponad dwa lata zajęło samo przygotowanie wystawy. Znajdują się na niej wypożyczone dzieła artysty z kościołów warszawskich i śląskich, klasztorów oraz kolekcji muzealnych. Jest wiele obrazów wcześniej niedostępnych szerokiej publiczności. Po raz pierwszy eksponowane są po gruntownej konserwacji fragmenty malowideł ze stropu pałacu opatów lubiąskich w Moczydlnicy Klasztornej. Wielkie malowidła pochodzą z klasztoru z Lubiąża, a pierwszy raz zostały pokazane na wystawie prace Willmanna z klasztoru Cystersów w Krzeszowie. Eksponowane dzieła artysty zostały zaprezentowane w oryginalnej scenografii, z wykorzystaniem nowoczesnych technik prezentacyjnych. Wystawa w nowoczesnej przestrzeni Pawilonu robi na każdym duże wrażenie.

Do największych arcydzieł na wystawie należy cykl dziewięciu olbrzymich płócien, na których Michael Willmann przedstawił męczeństwa apostołów. Zaświadczają o niezwykłym talencie artysty, sile sugestii jego dzieł, które miały wzruszać, przerażać, zaświadczać o tym, że śmierć, która nieraz jest przedstawiana w sposób skrajnie brutalny, nieludzki, okrutny, nie jest daremna. Bohaterowie obrazów, choć tracą swoją cielesność, ziemską postać, jak święty Bartłomiej obdzierany ze skóry, są w innym wymiarze, dla czego innego umierają. Obrazy powstały w Lubiążu, z którym jak wyżej wspomniano, artysta związał się w 1660 roku i pozostał aż do śmierci w 1706 roku (został pochowany w krypcie cysterskiej, co było wydarzeniem wyjątkowym, gdyż nie był we wspólnocie zakonnej). Tu osiadł, założył rodzinę, zmienił wyznanie na katolickie, dochował się pięciorga dzieci, miał własną pracownię, realizował intratne zamówienia. Pozostał jednak skromny, nazywał siebie „wiejskim malarzem” [Talik 2020].

Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak

Bibliografia

Kozieł A. [2013], Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław

Talik M. [2020], Willmann. Opus magnum. Wystawa w Pawilonie Czterech Kopuł aż do 4
października, https://www.wroclaw.pl/michael-willmann-opus-magnum-wystawa-w-
pawilonie-czterech-kopul

Wyszowska I., Jędrysiak T. [2017], Turystyka muzealna, PWE, Warszawa

https://www.wnp.pl/parlamentarny/spoleczenstwo/wroclaw-monograficzna-wystawa-dziel-michaela-willmanna-w-muzeum-narodowym,46922.html