Szlakiem atrakcji turystycznych wschodniej Słowacji. Tam gdzie Wschód łączy się z Zachodem – Bardejów i Koszyce

-> Itinerarium czerwiec, 2020

Szlakiem atrakcji turystycznych wschodniej Słowacji. Tam gdzie Wschód łączy się z Zachodem – Bardejów i Koszyce

Autor: Tadeusz Jędrysiak i Izabela Wyszowska

Letnie wakacje w 2020 roku wszystkim pokrzyżowała pandemia koronawirusa, trzeba będzie zrezygnować z dalekich podróży do atrakcyjnych miejsc na świecie. Wyjazdy nad polskie morze zapewne też będą utrudnione, zgodnie z ostatnimi doniesieniami na plażach może przebywać tylko ograniczona liczba wczasowiczów, przez cały czas trzeba będzie przestrzegać ustalonych warunków sanitarnych. Biura turystyczne też ograniczyły swoją działalność. Wszystkim spragnionym podróży i odkrywania nowych miejsc proponujemy tym razem kierunek wyjazdu do naszych sąsiadów na Słowację. Warto tam pojechać, popatrzeć na piękne widoki i zwiedzić ciekawe miejsca niedaleko naszej granicy Bardejovo i Koszyce.

Jak popatrzymy na mapę są to niewielkie odległości, i tak: Kraków – Bardejovo to tylko ok. 200 km, Nowy Sącz – Bardejovo – ok. 70 km, Krosno – Bardejovo – 80 km, Bardejovo – Koszyce – 140 km.

Słowacja uzyskała niepodległość po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku. Pełna nazwa kraju to Republika Słowacka. Administracyjne Słowacja dzieli się na 8 krajów (odpowiednik naszych województw). Najdalej wysuniętym na wschód jest Koszycki Kraj – jak mówią sami jego mieszkańcy – Zachód spotyka się ze Wschodem, a historia i losy ludzkie z teraźniejszością. Kraj Koszycki położony w południowo-wschodniej części Słowacji, graniczy z Węgrami i Ukraina oraz sąsiaduje z Krajem Bańskobystrzyckim i Krajem Proszowickim. Przez wiele wieków region ten znajdował się we władaniu różnych królestw, państw i kultur, co widać najwyraźniej w samych Koszycach – drugim pod względem wielkości mieście na Słowacji (po Bratysławie). Koszycki Kraj znajduje się na granicy strefy Schengen, w 2013 roku stolica tego kraju – Koszyce, otrzymała status Europejskiej Stolicy Kultury. Koszyce, jak i cała wschodnia Słowacja są jednym z najbardziej fascynujących regionów w Europie.

Wyjeżdżając z Polski zanim dotrzemy do Koszyc warto zatrzymać się na dłuższą chwilę w Bardejowie, urokliwym miasteczku wpisanym w 2000 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Bardejów (inne nazwy: Bardów, Bardyjów) to słowackie miasto położone na wysokości 277 m. n.p.m., nad rzeką Topla, na Pogórzu Ondawskim. Bardejów jest uważany za najbardziej zabytkowe gotyckie miasto na Słowacji. Centrum miasta stanowi prostokątny rynek zabudowany zabytkowymi kamienicami mieszczańskimi z typowymi szczytowymi fasadami z okapami. W samym środku rynku znajduje się ratusz z początku XVI wieku (1505-1509). To najstarszy zabytek renesansowy na Słowacji. W budynku ratusza znajdują się dwa muzea: Muzeum Historii Bardejowa oraz Muzeum Szaryskie. W północnej części rynku znajduje się z kolei najcenniejszy zabytek miasta – rzymskokatolicka Bazylika pw. św. Idziego. Jej budowę rozpoczęto na początku XV wieku, stopniowo przekształcając ją we wspaniałą gotycką bazylikę o trzech nawach. W jej wnętrzu znajduje się zespół 11 późnogotyckich ołtarzy skrzydłowych z XV i XVI wieku, z rzeźbami uważanymi za najcenniejsze w Europie. Mając więcej czasu warto z wieży tego kościoła zobaczyć malowniczy widok na Stare Miasto. Ozdobą miasta jest także klasztor oo. Franciszkanów wraz z kościołem. Klasztor stoi w pobliżu miejskich murów obronnych, które są jednymi z najlepiej zachowanych średniowiecznych systemów obronnych na Słowacji. Oprócz kamiennego wału zachowały się także 3 bramy i 10 bastionów. W mieście znajdują się również pozostałości po osiemnastowiecznej gminie żydowskiej – szkoła, synagoga, łaźnia, rzeźnia i żydowski cmentarz.

Mając więcej czasu warto zatrzymać się tu na trochę dłużej i odwiedzić pobliskie uzdrowisko Bardejowskie Kupiele, pospacerować po parku zdrojowym i spróbować miejscowych wód mineralnych.

Koszyce są drugim co do wielkości miastem w Słowacji i chyba nawet najpiękniejszym. Przez wiele wieków znajdowały się pod rządami różnych królestw, państw, kultur, co odcisnęło na nim wielokulturowy ślad. Koszyce przez stulecia funkcjonowały jako miasto węgierskie. Do królestwa Węgier włączone zostały w XI wieku. Prawa miejskie Koszyce otrzymały w 1249 roku, w roku 1347 natomiast, miasto podniesiono do rangi wolnego miasta królewskiego i jako pierwsze w Europie otrzymały swój herb miejski. W Koszycach nadano polskiej szlachcie tzw. przywilej koszycki. Dnia 17 września 1374 roku król Ludwik Węgierski nadał polskiej szlachcie przywilej, w zamian za uznanie praw do korony polskiej jednej z córek króla oraz innych jego dzieci, w razie jej bezpotomnej śmierci. Przywilej odegrał ważną rolę w procesie umacniania pozycji szlachty względem władzy królewskiej. Odnosił się on głównie do kwestii fiskalnych, nakładał również obowiązek wykupienia z niewoli szlachcica i sołtysa stających do wypraw wojennych.

Na przestrzeni wieków nastąpił upadek miasta z powodu licznych wojen i pożarów. Miasto jednak podniosło się ponownie, a w dwóch ostatnich wojnach światowych nie ucierpiało zbyt mocno. Już po pierwszej wojnie światowej, Węgry utraciły Koszyce na rzecz Czechosłowacji i nie udało się już ich odzyskać. W tym czasie nastąpił też znaczny odpływ ludności węgierskiej i dziś żyje tam jej bardzo niewiele. Koszyce nazywane są „żelaznym sercem Słowacji”. Taki przydomek otrzymały w związku z funkcjonującą w tym mieście, największą na Słowacji, hutą żelaza. Wybudowana w latach 1959-1965 nosiła nazwę Východoslovenské železiarne, lecz po zmianach własnościowych w 2000 roku, uzyskała miano: U. S. Steel Košice.

Koszyce znajdujące się obecnie na granicy Schengen otrzymały tytuł Europejskiej Stolicy Kultury na rok 2013 wraz z francuską Marsylią. W ten sposób były niejako łącznikiem kulturowym, w którym spotyka się wschód z zachodem.

W mieście dominują kościoły katolickie, jednak można tu również spotkać cerkwie prawosławne obrządku greckiego, kościół ewangelicki oraz ocalałą przez ostatnią wojnę synagogę – jedną z największych w tej części Europy.

Na starówce zwraca uwagę charakterystyczny rynek o dość nietypowym, długim, wrzecionowatym kształcie. W centralnym jego punkcie znajduje się katedra pw. św. Elżbiety – jedna z najpiękniejszych świątyń na Słowacji.

Koszyce to wspaniałe miasto z bogatą historią i wieloma zabytkami wartymi zobaczenia. Zbiegają się tu liczne kręgi kulturowe, o czym świadczy np. istnienie teatru węgierskiego i cygańskiego. To wszystko powoduje, że Koszyce przyciągają studentów z wielu zakątków świata, także z Polski.

Koszyce słyną z corocznego, jednego z najstarszych maratonów na świecie. Z innych „naj” warto nadmienić, iż znajduje się tu największe ZOO w Europie Środkowej.

Mając ograniczony czas zwiedzania szczególnie polecamy dwa obiekty:

katedrę pw. św. Elżbiety – jedną z piękniejszych budowli sakralnych całej Słowacji i największą świątynię katolicką w tym kraju. Wyróżnia się wspaniałą gotycką architekturą i dwiema zupełnie różnymi wieżami – jedna strzelista, druga zwieńczona metalowym hełmem ze złotymi zdobieniami. Elewacja zachwyca licznymi elementami dekoracyjnymi – w postaci ciekawych płaskorzeźb, zwłaszcza po północnej stronie. Wnętrze także jest bardzo interesujące – na uwagę zasługuje XV-wieczny ołtarz główny ale też ołtarze boczne – zwykle związane ze świętą patronką kościoła. Imponujący jest ołtarz wykonany w całości ze stali (podobno jedyny w Europie), organy, kręcone, podwójne schody królewskie, jedne z pięciu takich gotyckich schodów w Europie. W tamtejszej krypcie pochowany został bohater węgierski książę Franciszek II Rakoczy;
Muzeum Wschodnio-Słowackie znajdujące się na starówce jest najcenniejszym zabytkiem kultury materialnej, znajduje się w nim złoty skarb koszycki. Jest to odkryty przed II wojną światową depozyt z XVI wieku, który zawierał aż 2920 złotych monet oraz imponujący dwumetrowy złoty łańcuch. Ten koszycki złoty skarb ważący 11,5 kilograma jest wyjątkowy pod względem różnorodności monet pochodzących z wielu mennic Europy i wędrujący po świecie, by w 2013 roku powrócić do Koszyc…

Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak