|
Agnieszka Lisowska
Miasto Jelenia Góra i powiat jeleniogórski to obszar posiadający znakomite walory predestynujące do rozwoju wielu form turystyki kulturowej. Do najbardziej znaczących, ze względu na specyficzne uwarunkowanie związane z położeniem geograficznym regionu należą: turystyka dziedzictwa kulturowego (Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej), podróże tematyczne (z uwagi na wielość szlaków w obrębie regionu), turystyka eventowa, w ramach turystyki edukacyjnej - z pewnością turystyka studyjna, jeśli natomiast idzie o powszechną turystykę kulturową: turystyka miejska i turystyka wiejsko-kulturowa. Poniżej opisano szerzej zasoby interesujące z punktu widzenia tych właśnie form turystyki kulturowej.
Turystyka dziedzictwa kulturowego.
Analizowany obszar może poszczycić się jednym obiektem wpisanym na listę Pomników Historii, którym jest Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej. Kilkanaście założeń pałacowo- ogrodowych wchodzących w skład parku, położonych w malowniczej scenerii podgórskich terenów to efektowna wizytówka całego regionu słynącego z walorów tak turystycznych jak i krajobrazowych w skali całego kraju. W granicach Parku znajdują się rezydencje w Bukowcu, Mysłakowicach, Łomnicy, Wojanowie, Bobrowie, Karpnikach, Mikowie oraz Staniszowie wraz z terenami dawnego parku przypałacowego obejmującego górę Witoszę oraz Grodną, a także pałace na terenie miasta Kowary- Nowy Dwór i Ciszyca. Park obejmuje swoim zasięgiem także inne obiekty m. in.: domy tyrolskie w Mysłakowicach. Utworzenie Parku Kulturowego stwarza nowe możliwości w zakresie promocji pod względem turystycznym dziedzictwa kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej, a także znacząco wpływa na zintensyfikowanie prac związanych z rewitalizacją obiektów wchodzących w skład oraz ich udostępnieniem dla turystów. Utworzenie Parku i wpis na listę Pomników Historii pozwala na staranie się w następnym etapie o wpis Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dolina Pałaców i Ogrodów rozciągająca się u stóp Jeleniej Góry oferuje miłośnikom tego rodzaju turystyki propozycje wycieczek objazdowych zarówno dla grup jak i rodzin. Przykładem może być
„Pałace w jeden dzień”- oferta wycieczki po pałacach Kotliny Jeleniogórskiej; „Rodzinna wycieczka po Dolinie Pałaców”; „Zabytkiem po zabytkach”- zwiedzania zabytków Doliny Pałaców i Ogrodów zabytkowym pojazdem. Dolina Pałaców i Ogrodów, którą obejmuje wspomniany Park, obfitując w liczne zabytki, wielokulturową historię oraz zachwycające krajobrazy Karkonoszy i Rudaw Janowickich zdaje się być doskonałym miejscem do rozwoju turystyki kulturowej, a szczególnie tej związanej z dziedzictwem kulturowym. Produkt turystyczny pod rozpoznawalną coraz lepiej nazwą jest jednym z najważniejszym
i napędzających rynek przedsięwzięć organizacji turystyki w mikroregionie. Ważne jest zatem podjęcie działań zmierzających do odpowiedniej promocji oraz zapewnienie właściwiej obsługi turystycznej i poszerzenie oferty wycieczek objazdowych.
Turystyka eventowa
Zdecydowanie najważniejszym wydarzeniem związanym z turystyką eventową (kultury elitarnej) jest organizowany corocznie Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej Silesia Sonans, który po wrocławskim „Wratislavia Cantans” jest drugim najbardziej znanym wydarzeniem muzycznym na Dolnym Śląsku. Festiwal odbywa się w pierwszym tygodniu września w Kościele Garnizonowym w Jeleniej Górze, a jego dyrektorem artystycznym jest prof. Andrzej Chorosiński - były rektor Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Impreza co roku gromadzi najwybitniejszym wirtuozów i dyrygentów oraz orkiestry z całego świata dzięki czemu jest najważniejszym widowiskiem w skali regionu prezentującym sztukę najwyższej klasy.
Dla turystów będących miłośnikami sztuki filmowej region oferuje Międzynarodowy Festiwal Filmowy „ZOOM Zbliżenia”, który odbywa się zwykle w lutym i jest znaczącym wydarzeniem kulturalnym. Dzięki niemu Jelenia Góra mocno zaznacza się na OFFilmowej mapie Polski. Fakt ten związany jest zasadniczo z pojawianiem się tu w każdym roku wartościowych filmów oraz twórców z kraju i zagranicy. Samo przedsięwzięcie ma na celu przedstawienie kultur, języka filmowego, wymianę idei oraz prezentację i promocję niezależności sztuki filmowej.
Oba wydarzenia stanowią bardzo istotny element całej oferty kulturowej regionu przyciągając w swoje strony fanów tego rodzaju turystyki.
Turystyka studyjna
Obszar powiatu jeleniogórskiego, ze względu na uwarunkowania geograficzne (Karkonosze) i swoje dzieje (m. in. w okresie Reformacji i wojny 30-letniej) jest dobrym miejscem jako stacja wypraw w ramach tej formy turystyki. Wizyta w tym rejonie zdecydowanie wzbogaci nie tylko wiedzę związaną z geomorfologią i geologią Sudetów, w tym mechaniką zachodzących procesów rzeźbotwórczych, ale również z przystosowaniem człowieka do panujących warunków oraz wykorzystaniem zasobów mineralnych regionu. Szczególnie inspirującym i interesującym jest ów region dla zainteresowanych szeroko pojętą tematyką przyrodniczą. Nie bez znaczenia pozostaje także charakter sieci osadniczej w powiecie wskazujący silny związek z ukształtowaniem obszaru. Funkcjonowanie w polskim i niemieckim obszarze kulturowym licznych legend związanych z konkretnymi miejscami tego terenu stanowi dodatkowy atut w tym kontekście.
Podróże tematyczne
Przez analizowany obszar przebiega wiele szlaków, jednak do najważniejszych należą: Szlak Zamków Piastowskich, Szlak Doliny Pałaców i Ogrodów, Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza, Szlak Cysterski czy w końcu Szlak Dolnośląskich Zamków i Pałaców.
Szlak Zamków Piastowskich o łącznej długości 146 km jest szlakiem pieszym, turystycznym i jest oznakowany na zielono. Początek bierze przy zamku Grodno w Zagórzu Śląskim, prowadzi m. in. przez zamek Książ, zamek w Bolkowie, zamek Bolczów, Jelenią Górę, Wleń i kończy się na zamku Grodziec. Na terenie powiatu znajdują się trzy obiekty: ruiny zamku Bolczów w Janowicach Wielkich oraz zamek Sokolec i położona w kierunku południowo-zachodnim wieża książęca (lub rycerska) w Siedlęcinie.
Kolejnym szlakiem przebiegającym przez badany obszar jest Szlak Doliny Pałaców
i Ogrodów obejmujący zespól sąsiadujących ze sobą rezydencji z parkami położonych
w Kotlinie Jeleniogórskiej. Trasa obejmuje łącznie 22 pałace, których większa część to obiekty odrestaurowane i reprezentujące najwyższy światowy poziom. Warto zwrócić
uwagę, że klasa artystyczna zabytków zdecydowanie wskazuje na unikalność regionu. Nie sposób nie wspomnieć o Pałacu Paulinum, który odznaczony został laurem Generalnego Konserwatora Zabytków – Zabytek Zadbany 2007 czy o Pałacu Wojanów, który otrzymał Grand Prix w konkursie Dolnośląska Budowa 2007-2008. Natomiast niektóre z pozostałych obiektów ubiegają się o wpis na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
W każdej z miejscowości objętych szlakiem (Janowice Wielkie, Bukowiec, Wojanów, Karpniki, Mysłakowice, Miłków, Staniszów, Cieplice, Sobieszów, Siedlęcin, Rybnica) znajduje się przynajmniej jedna historyczna perełka w formie średniowiecznej wieży, zamku, renesansowego dworu, barokowego pałacu, dziewiętnastowiecznego założenia pałacowo - parkowego.
Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza to kolejny szlak przebiegający przez powiat jeleniogórski obejmujący swoim zasięgiem Karkonoski Park Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych. Na terenie powiatu można zobaczyć następujące obiekty wchodzące w skład szlaku: Wodospad Kamieńczyka, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki
i skalna piramida Śnieżki w Karkonoszach. Poza tym w obrębie trasy można zobaczyć także :torfowiska (Równia Pod Śnieżką), a także zatem dwory i pałace (Bukowiec, Mysłakowice), muzea (Karpacz).
Szlak Cysterski. liczący łącznie 353 km, na obszarze powiatu obejmuje jedynie kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Cieplicach (fragment miasta Jelenia Góra) należący dziś do zakonu Pijarów. Wnętrze barokowego kościoła zdobi malarstwo Michaela Willmanna i jego uczniów. Nieopodal świątyni znajduje się pochodząca z XVIII w. czworoboczna dzwonnica, przy której umieszczono nagrobki rycerskie. Z uwagi na jeden obiekt wchodzący w skład szlaku na badanym obszarze nie jest to wiodący czynnik przemawiający z rozwojem turystyki związanej z tematyką cysterską.
Ostatnim szlakiem tematycznym zasługującym na uwagę jest Szlak Dolnośląskich Zamków i Pałaców, który jest systemem przewidzianym dla zmotoryzowanych turystów obejmującym łącznie 68 obiektów. W obrębie powiatu na trasie znalazło się obiektów:
1. ruiny zamku w Starej Kamienicy pochodzące z połowy XVI w. - obecnie ruiny są ogólnodostępne jeśli mowa o zwiedzaniu, jednak z uwagi na brak nadzoru eksplorację zabytku przeprowadza się na własne ryzyko,
2. ruiny zamku w Rybnicy z XIV w. (przebudowany ostatecznie w XVIII w.)- do dziś zachowały się jedynie ruiny w formie sporych fragmentów murów budynku mieszkalnego, śladowych fragmentów murów kurtynowych oraz zasypanych piwnic o sklepieniach kolebkowych,
3. zespół pałacowy Schaffgotschów z XVIII w. (Jelenia Góra- Cieplice)- obecnie pałac jest w bardzo dobrym stanie, miejscowo zachowały się oryginalne, klasycystyczne elementy (podłogi, boazerie, plafony), ponadto w wyjątkowo dobrym stanie przetrwała sala balowa, jak również sale Niebieska i Lustrzana; front budynku zdobią kartusze herbowe Schaffgotschów,
4. zamek „Chojnik” z XV/XVI w. wzniesiony na szczycie skalistej góry Chojnik z inicjatywy księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego, obecnie zamek jest jedną z większych atrakcji regionu oferująca odwiedzającym wiele atrakcji,
5. pałac w Staniszowie z XVIII/XIX w. powstały na zlecenie hrabiego von Reuss, obecnie w pałacu mieści się hotel i restauracja. Na terenie parku można podziwiać pozostałości sztucznych ruin. Całe założenie parkowe składa się z dwóch części: parku angielskiego oraz leśnego.
6. Dwór Czarne w Jeleniej Górze (1559, XVII-XIX) – obecny wczesnorenesansowy dwór powstał prawdopodobnie na miejscu wcześniej istniejącego obiektu obronnego, w dobrym stanie zachowała się wieża z otworami strzelniczymi, znajdująca się w jednym z narożników obiektu, we wnętrzu pałacu zaś - rzeźbione drewniane stropy oraz, częściowo, renesansowe malowidła na ścianach, część komnat znajdująca się w pałacu jest w dość dobrym stanie. Obecnie obiekt jest siedzibą fundacji ekologicznej.
Szlaki turystyczne łączące najpiękniejsze zabytki kultury regionu urozmaicają i uatrakcyjniają podróż turysty, ale także ułatwiają wybór preferowanego typu atrakcji. Jedynym mankamentem jest nadal zbyt słaba promocja wspomnianych wyżej szlaków tematycznych regionu. Szerzej znane, z pewnością przyciągnęłyby nie tylko miłośników historii regionu, ale także zachęciły najmłodszych do poznania niezwykłych dziejów tego obszaru. Poza tym wiele do życzenia pozostawia infrastruktura w postaci zbyt małej liczby miejsc parkingowych oraz często braku tablic informacyjnych, z których turyści mogliby pozyskać ogólne informacje na temat interesujących ich obiektów.
Turystyka miejska
Bogactwo regionu w szereg zabytków zaliczanych do różnych kategorii z pewnością predestynuje obszar do stania się miejscem rozwoju turystyki miejskiej. Powiat obejmuje cztery miasta, a mianowicie Jelenią Górę (główne miasto powiatowe), Kowary, Szklarską Porębę oraz Karpacz. Każda z tych miejscowości (niewielkich, a zatem możliwych do zwiedzenia bez potrzeby korzystania ze środków komunikacji) posiada odrębną ofertę kulturową, co wydaje się stanowić główny atut w tym zakresie. Miłośnikom architektury sakralnej wielu pozytywnych wrażeń dostarczy zlokalizowane na terenie wymienionych miast 11 obiektów - kościołów. Na zdecydowaną uwagę zasługuje Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Gorze (nazywany także garnizonowym). Obiekt powstał jako ewangelicki kościół Łaski Bożej w XVIII w. na wzór kościoła św. Katarzyny w Sztokholmie. Budowla jest największą z tych sześciu, które pozwolono wznieść ewangelikom na terenie Dolnego Śląska. Drugim największym w obrębie miasta obiektem sakralnym jest kościół pw. śś. Erazma i Pankracego. Jest to najstarsza budowla w obrębie jeleniogórskiej starówki. Barokowe wnętrze oraz 22-metrowy ołtarz kościoła noszącego miano bazyliki mniejszej będą w stanie zachwycić miłośników tego rodzaju obiektów. Ponadto w obrębie miasta znajduje się także zespół sakralny klasztorny cystersów z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, który jest jednym z obiektów wchodzących w skład Szlaku Cystersów na Dolnym Śląsku.
Największą atrakcją Karpacza jest zdecydowanie niewielki, ale urokliwy Kościół Wang. Świątynia została wybudowana na przełomie XII i XIII w. w południowej Norwegii
w miejscowości Vang. Jednak perspektywa kosztownej naprawy kościółka zadecydowała o jego sprzedaży pruskiemu królowi Fryderykowi Wilhelmowi IV, dzięki któremu dzisiaj można podziwiać przepiękną drewnianą budowlę. Świątynia została przeniesiona i powtórnie złożona na wzór najlepszych przykładów skandynawskiego drewnianego budownictwa sakralnego: wykonana jest z sosny norweskiej. Jej drewniane odrzwia zdobione są plątaniną wężów i roślin, na kapitelach stoją stylizowane lwy, które miały strzec bram kościoła. Ponadto uwagę zwracają uskrzydlone smoki na górnych narożnikach portali, twarze Wikingów na półkolumienkach oraz pismo runiczne na portalu północnym. Mówiąc o tego typu osobliwych obiektach trzeba wspomnieć o najwyżej położonym zabytku sztuki barokowej w Polsce i jednocześnie czynnym obiekcie sakralnym: kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce. Budowla ma kształt rotundy o wysokości 14 m i zbudowana jest na planie koła o średnicy ok.7m z dostawionym kwadratowym przedsionkiem, a jej wnętrze pokrywają malowidła z lat 80. XIX w.
W Szklarskiej Porębie turyści mogą zobaczyć pierwszą i najstarszą w miejscowości świątynię katolicką - kościół cmentarny z renesansowym ołtarzem i obrazami V. Hofmana. Zdecydowanie jedną z większych atrakcji sakralnych będzie również kościół filialny
Niepokalanego Serca NMP o barokowym wnętrzu, z kryształowymi żyrandolami z XIX w. Kowary natomiast proponują miłośnikom architektury sakralnej kościół parafialny NMP
z 1313r. z barokową plebanią z lat 1779-83.
Do innych obiektów na terenie powyższych miejscowości należy zaliczyć zamki
i pałace. Zdecydowanie najbardziej znanym zamkiem jest warownia Chojnik wznosząca się na górze o tej samej nazwie górującej nad Sobieszowem (częścią miasta Jelenia Góra). Zamek pochodzi z XIV w. wybudowany przez księcia z linii Piastów świdnicko-jaworskich, Bolka II jako jeden z elementów systemu fortyfikacji granic księstwa. Był rozbudowywany w duchu renesansu, a od czasu pożaru (1675r.) zamek pozostaje trwałą ruiną udostępnianą do zwiedzania. Ponadto na uwagę zasługuje także Pałac Schaffgotschów, do którego po zniszczeniu Chojnika przeniósł się ród. Obecnie znajduje się tu szkoła rolnicza. W obrębie miasta zobaczyć można również Dwór Czarne, o którym mowa była już wcześniej. Ogromne wrażenie na miłośnikach pałaców zrobi z pewnością także imponująca rezydencja jaką jest Pałac Paulinum położony w południowej części miasta. Obecnie obiekt zaadaptowany został na potrzeby ekskluzywnego hotelu. Pałac utrzymany jest w całości w ówcześnie panującej stylistyce niemieckiej architektury magnackiej, a całość zwieńczona jest bajkową, renesansową i średniowieczną ornamentyką. Pałace Kowarskie to również pełne uroku obiekty hotelowe. Mowa tu o Pałacu Smyrna pochodzącym z XVIII w. przebudowanym ostatecznie w XIX w. oraz Pałacu Radziwiłłówka również z XVIII w. stanowiącego niegdyś siedzibę księżnej Ludwiki von Hohenzollern, a następnie rodziny Czartoryskich.
Pozostałe założenia pałacowe „rozrzucone” są na obszarze całego regionu
i w większości stanowią ekskluzywnie obiekty hotelowe, jednak ich urok, a także kunszt
i najwyższej klasy elementy architektoniczne zachwycą każdego turystę.
Mówiąc o turystyce miejskiej nie można zapominać także o szeregu imprez kulturalnych przyciągających turystów do centrów tego rodzaju eventów. Mowa tu oczywiście o kulturze masowej. Bogatą ofertę w tej dziedzinie, oddziałującą na cały region posiada Jelenia Góra,. Do stałych imprez kulturalnych ściągających co roku na jeleniogórski rynek należą : Wrzesień Jeleniogórski (na który składa się szereg mniejszych wydarzeń kulturalnych), Średniowieczny Jarmark Jeleniogórski, Jeleniogórska Liga Rocka, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze, Jeleniogórskie Spotkania Teatralne, Wiosna Cieplicka oraz Karkonoski Festiwal Światła.
Biorąc pod uwagę powyższą aczkolwiek niewyczerpującą charakterystykę miejskiej części regionu śmiało można mówić o dobrych warunkach dla rozwoju turystyki miejskiej.
Turystyka wiejsko-kulturowa
Turystyka określana mianem wiejskiej na badanym obszarze znajdzie wiele znaczących walorów. Oczywiście w pierwszej kolejności tworzą je stanowiące markową wizytówkę powiatu obiekty „Doliny Pałaców i Ogrodów”: to właśnie pałace umiejscowione w wielu miejscowościach o charakterze wiejskim są czynnikiem przyciągającym turystów- miłośników kultury otoczonej przyrodą. Założenia pałacowo-ogrodowe znajdują się (poza miastami) w takich miejscowościach jak: Janowice Wielkie, Bukowiec, Wojanów, Karpniki, Mysłakowice, Miłków, Staniszów, Siedlęcin, Rybnica. Ponadto turyści podziwiając niezwykłe krajobrazy podgórskich wsi mogą również dostrzec ruiny dawnych zamków, być może nie tak okazałych jak wspomniany Chojnik, ale po dziś dzień funkcjonujących- m. in. w Starej Kamienicy i Rybnicy. Wszystkie obiekty wchodzą w skład szlaków tematycznych - Szlak Doliny Pałaców i Ogrodów lub Szlak Zamków Dolnego Śląska.
Poza tym uwagę turystów zwracają lokalne przedsięwzięcia jak chociażby rekonstrukcja średniowiecznej osady w Kopańcu obrazująca życie ludności i stan zagospodarowania zgodny z epoką czy wystawy twórców lokalnych w Galerii Izerskiej w Kromnowie lub miasteczko Western City w Ścięgnach pod Karpaczem. Dość szeroka oferta agroturystyczna wzbogaca możliwości korzystania z propozycji wiejskiej turystyki kulturowej przez turystów indywidualnych.
Należy zaznaczyć, że większość z wymienionych atrakcji jest w zbyt słabym stopniu zagospodarowana i udostępniana turystom, co wiąże się z faktem niewielkiej lub znikomej informacji o ich istnieniu. Tylko wytrwały i obeznany z terenem turysta może dostrzec w krajobrazie wiele wspaniałych i urokliwych obiektów.
Podsumowując, z przeprowadzonej analizy wynika że średniej wielkości potencjał turystyczno-kulturowy mikroregionu koncentruje się na kilku formach turystyki, co może ułatwić jego wykorzystanie w budowie produktów i ich promocji. Jednak znaczną przeszkodą dla rozwijania turystyki kulturowej jest brak tej świadomości na szczeblu administracyjnym. Zdecydowanie najważniejszym punktem strategii kształtowania oferty turystycznej powinno stać się określenie kierunku rozwoju powiatu z wykorzystaniem jego walorów. Obecna oferta kulturalna (jedynie miasto Jelenia Góra, ewentualnie kilka miejscowości pobliskich) jest niewystarczająca by na dłużej przyciągnąć turystów i sprawić by wracali tu w wolnym czasie. Wiele do życzenia pozostawia także promocja regionu i infrastruktura turystyczna. Potencjalny zainteresowany odwiedzając portal starostwa nie może uzyskać potrzebnych mu informacji na temat tego, co warto zobaczyć poza głównym miastem obszaru. Ponadto informacje na oficjalnej stronie WWW nie są regularnie aktualizowane, co znacznie obniża jej funkcjonalność. Wdrażany program rewitalizacji stawia na rozwój przemysłu w regionie, który w żaden sposób nie podniesie atrakcyjności obszaru. Główne miasto, w które władze inwestują najbardziej staje się coraz ciaśniejsze ze względu na cykliczną zabudową nowymi galeriami handlowymi nie mającymi żadnych odbiorców. Poza tym cały region nie promuje się poza projektem „Dolina Pałaców i Ogrodów”, stanowiącym jako całość dobrą alternatywę dla najważniejszego polskiego ośrodka turystyki górskiej, jakim jest Zakopane.
|
