Rozmowa z Natalią Pacaną-Roman – gorliczanką, przewodnikiem turystycznym, fotografem, autorką albumu „Gorlickie Pejzaże”
Autor: Agnieszka KowalikTurystyka Kulturowa: Co Pani zdaniem przyciąga (lub powinno przyciągać) turystów do miejscowości powiatu gorlickiego? Czy może Pani polecić miejsca lub obiekty warte obejrzenia, a nieznane lub niedoceniane przez turystów?
Natalia Pacana-Roman: Wydaje mi się, że w powiecie gorlickim nie ma już miejsc, do których nie dotarli turyści. Jest tu przestrzeń do uprawiania turystyki aktywnej (np. rowerowej, górskiej, konnej, są też trasy narciarstwa biegowego), historycznej i kulturowej, religijnej, kulinarnej… Każdy znajdzie tutaj coś dla siebie, w zależności od zainteresowań.
Jednym z moich ulubionych miejsc jest gorlicki Skansen Przemysłu Naftowego „Magdalena” oraz – ze względu na moje zamiłowanie do fotografii – miejsca widokowe i „dzikie”, takie jak: Gorlicka Golgota, cmentarz wojenny nr 91 w Gorlicach, cmentarz nr 118 w Staszkówce, dolina Bielicznej… Do tej listy dodam jeszcze miejsca, do których dotarcie wymaga większego wysiłku, dłuższej wędrówki. Mam na myśli cmentarz nr 51 na Rotundzie, cmentarz nr 46, Beskidek, Rezerwat Kornuty czy okolice Góry Jawor nad Wysową. I oczywiście nie mogę nie wspomnieć o dawnych łemkowskich wioskach – Radocynie, Czarnem czy Nieznajowej. Uwielbiam cały region, w którym mieszkam i pracuję.
Turystyka Kulturowa: Rok 2022 obchodzony był jako Rok Ignacego Łukasiewicza. Czy jako przewodnik zauważyła Pani w tym okresie zwiększone zainteresowanie turystów Gorlicami i obiektami związanymi z historią przemysłu naftowego?
Natalia Pacana-Roman: Zdecydowanie tak. Gorlice – Miasto Światła, w którym zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa skonstruowana przez Łukasiewicza, od kilku lat intensywniej promują się i komunikują swoją markę jako kolebkę przemysłu naftowego. Należy pamiętać i podkreślać, że historia światowego przemysłu naftowego rozpoczęła się nie w USA, Kuwejcie, Arabii Saudyjskiej czy Rosji, a właśnie w rejonie Gorlic. Obchody Roku Ignacego Łukasiewicza przyciągnęły mnóstwo turystów, którzy wzięli udział w licznych wydarzeniach związanych z tą historią. Wiele osób odwiedziło Muzeum Regionalne PTTK, w którym znajduje się unikatowy eksponat – alembik – kocioł do destylacji nafty, prosto z apteki Łukasiewicza, oraz Skansen Przemysłu Naftowego „Magdalena”. Nasi goście uczestniczyli też m.in. w Festiwalu Światła czy Gorlickiej Barbórce. Wiem, że zarówno o Gorlicach, jak i o Łukasiewiczu jest głośno, co przekłada się na niesłabnące zainteresowanie tą tematyką wśród turystów indywidualnych i grupowych.
Turystyka Kulturowa: Jednym z ważniejszych elementów krajobrazu kulturowego ziemi gorlickiej jest dziedzictwo Łemków – ich historia, kultura, sztuka. Dużym wydarzeniem jest Łemkowska Watra w Zdyni, na którą przybywają tysiące turystów z kraju i z zagranicy. Czy poza tą imprezą turyści wykazują zainteresowanie zabytkami łemkowskimi w regionie?
Natalia Pacana-Roman: Oczywiście. Kultura łemkowska, lokalna kuchnia, odmienny język, tradycje, religia, kolorowe stroje, drewniane, pachnące historią cerkwie, opuszczone łemkowskie wioski… To wszystko sprawia, że turyści chcą wiedzieć więcej o Łemkach. Chętnie szukają informacji i miejsc z nimi związanych, których w naszej okolicy nie brakuje. Myślę, że przyciąga ich swego rodzaju odmienność.
Turystyka Kulturowa: Które walory turystyczne ziemi gorlickiej są w Pani opinii najatrakcyjniejsze dla turystów z zagranicy? Czy zauważalne są trendy, jeśli chodzi o kraj pochodzenia turystów odwiedzających powiat gorlicki?
Natalia Pacana-Roman: Na ziemię gorlicką docierają turyści praktycznie z całego świata – z Austrii, Włoch, Niemiec, Węgier, Korei Południowej, Japonii czy USA. Przekrój jest naprawdę szeroki. Najczęściej podróżują wynajętymi samochodami, czasem kamperami.
Turyści zagraniczni najczęściej docierają do tych „najcenniejszych” obiektów i miejsc. Będąc w jakimś kraju, regionie za granicą i mając ograniczony czas pobytu, zawsze skupiamy się na tych najbardziej znanych, cennych z punktu widzenia historycznego czy kulturowego obiektach i miejscach. Taka zależność występuje także w naszym regionie. Turyści najczęściej docierają do większych miejscowości, takich jak np. Gorlice, wybierają się na spacer po mieście, często łączą to z zakupami i wizytą w punkcie informacji turystycznej. Dalej wyruszają obejrzeć kolejne atrakcje. W pierwszej kolejności te znajdujące się na Liście UNESCO oraz miejsca o znaczeniu międzynarodowym, np. cmentarze z I wojny światowej, z których największym zainteresowaniem cieszy się cmentarz nr 123 Łużna – Pustki, wyróżniony Znakiem Dziedzictwa Europejskiego. Odwiedzają także miejsca cenne przyrodniczo, takie jak np. Magurski Park Narodowy.
Turystyka Kulturowa: Skoro mowa o obiektach, które znalazły się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO: powiat gorlicki „posiada” ich aż pięć. Czy i w jaki sposób są one udostępniane zwiedzającym?
Natalia Pacana-Roman: Tak, drewniane kościoły w Binarowej i Sękowej oraz cerkwie w Kwiatoniu, Brunarach i Owczarach udostępniane są turystom przez cały rok. Zwiedzanie jest bezpłatne i w każdym z obiektów przez cały rok, od środy do niedzieli, czekają przewodnicy – zarówno na zwiedzających indywidualnie, jak i na grupy.
Turystyka Kulturowa: Czy fakt, iż powiat gorlicki nie jest celem masowej turystyki według Pani jest zjawiskiem pozytywnym czy negatywnym? Czy jako mieszkanka tego regionu, ale też osoba zawodowo zajmująca się turystyką, może Pani wskazać wady i zalety tego zjawiska?
Natalia Pacana-Roman: Ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Oczywiście, z jednej strony cieszy fakt, że region podoba się, jest atrakcyjny, przyciąga „nowych” turystów, że coraz więcej osób zachwyca się jego przyrodą, kulturą, historią… Z drugiej strony – przez to, że w miejscach, w których kiedyś było bardzo kameralnie, dziś jest tłoczno – traci pewien klimat. Klimat, który przesądzał także o jego atrakcyjności. Nie brakuje tutaj turystów szukających wytchnienia od zgiełku, odpoczynku. Ziemia gorlicka oferuje puste szlaki, dziką przyrodę, brak zasięgu, czyste powietrze, lasy pełne grzybów… Wysokiej jakości produkty prosto od lokalnego gospodarza, posiłki przygotowane z ekologicznych warzyw i owoców prosto z pola czy ogrodu. Ale też pamiątki od rękodzielników, a nie importowane z Chin. I tutaj myślę, że na chwilę obecną udaje nam się znaleźć ten złoty środek – środek, który pozwala zachować autentyczność i jednocześnie atrakcyjność. Jakość, a nie ilość.
Turystyka Kulturowa: Ziemia gorlicka to region o bogatych tradycjach wielokulturowych. W jakim kierunku powinien według Pani rozwijać się powiat gorlicki, jeśli chodzi o turystykę kulturową?
Natalia Pacana-Roman: Gorlickie – jak wiadomo – wieloma kulturami i religiami stoi. I to warto podkreślać! O zachowanie naszej tożsamości kulturowej dbamy przy wsparciu samorządów, instytucji kultury, lokalnych stowarzyszeń czy kół gospodyń wiejskich. Kultywowane są miejscowe tradycje, organizowane różne wydarzenia, festiwale, przeglądy. W regionie działają zespoły ludowe, grupy teatralne i chóry. Kultura pogórzańska, łemkowska a nawet żydowska (bo żydzi niegdyś licznie zamieszkiwali m.in. Golice czy Bobową) jest pielęgnowana i eksponowana, m.in. w Skansenie Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku, Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu (skansen kultury łemkowskiej) czy w bobowskiej Synagodze. O tradycjach górniczych, które dotarły do Gorlic wraz z rozwojem przemysłu naftowego, można dowiedzieć się w Skansenie Przemysłu Naftowego „Magdalena”. To tylko kilka przykładów – miejsc ukazujących mozaikę kulturową w naszym regionie jest zdecydowanie więcej. Elementy i motywy regionalne widoczne są także w turystyce kulinarnej, która coraz częściej czerpie z dziedzictwa naszych przodków.
Rozwój turystyki kulturowej idzie w dobrym kierunku. Samorządy różnego szczebla chętnie podkreślają i promują lokalne dziedzictwo. Może jedynym „ale” i takim moim życzeniem na przyszłość byłoby to, by działania te były prowadzone wspólnie dla całego regionu – aby powiat i gminy połączyły swoje siły, realizując wspólne projekty. Dotyczy to zarówno promocji, jak i kultury i wszelkich innych działań w dziedzinie turystyki i rozwoju.
Turystyka Kulturowa: Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała: Agnieszka Kowalik
Tagi: 2023-02, powiat gorlicki