grudzień, 2022

Propozycja pobytu turystyczno-kulturowego w powiecie ostródzkim

Autor: Agata Michalak

Szlak literacki śladami I. Kanta, J.G. Herdera, H.H. Kirsta i Z. Nienackiego

Trasa szlaku: Mielno-Ostróda-Morąg-Jarnołtowo-Jerzwałd nad Jeziorakiem

„Szlak Literacki” utworzony zostałby na terenie powiatu ostródzkiego oraz częściowo na terenie powiatu iławskiego. Współpraca z powiatem iławskim, a w szczególności z gminą Zalewo jest nieunikniona ze względu na biografię jednego z powieściopisarzy. Trasa szlaku obejmuje łącznie 107 km długości, z czego 90 km znajduje się w granicach powiatu ostródzkiego. Szlak ten prowadzi przez miejscowości, w których swoją obecność zaznaczyli pisarze o sławie światowej, jak i krajowej.

Trasa szlaku rozpoczyna się w miejscowości Mielno (1) położonej w gminie Grunwald. W miejscowości tej dzieciństwo spędził niemiecki pisarz literatury wojennej i kryminalnej Hans Helmut Kirst. Mielno stało się także miejscem akcji rozgrywającej się w książce pt. „ Bóg śpi na Mazurach” oraz „ Przedziwni ludzie z Maulen”.

Aby odwiedzić kolejne miejsce na szlaku należy udać się do miejscowości Ostróda. Wyjeżdżając z Mielna trzeba podróżować trasą S7 w kierunku Olsztyn/Gdańsk, następnie należy podążać za znakami DK16 i DK15, po czym zjechać zjazdem Ostróda/Rychnowo docierając na miejsce.

Ostródzie (2) przy ulicy Sienkiewicza 10 znajduje się dom rodzinny Hansa Helmuta Kirsta. Aby upamiętnić lata jego dzieciństwa w stolicy mikroregionu, na kamieniu przed budynkiem została zamontowana pamiątkowa tablica.

Z Ostródy należy przemieścić się do kolejnej miejscowości na trasie, jaką jest Morąg. Wyjeżdżając z Ostródy trzeba kierować się na DW530, następnie podróżować DW527, która prowadzi do miejscowości Morąg.

Morągu (3) urodził się Johann Gottfried Herder – niemiecki filozof i pisarz. Jego poglądy wpłynęły na późniejszy rozwój idei narodu oraz filozofii i historii kultury. W mieście znajdował się dom rodzinny Johanna Herdera, który uległ zniszczeniu w 1945 roku. Na jego miejscu wzniesiono budynek współczesny, na którym umieszczona została tablica upamiętniającą filozofa.

W Morągu w Pałacu Dohnów mieści się muzeum im. Herdera, w którym to znajduje się wystawa biograficzna przygotowana przez Nationale Forschungs und Gedenkstätten der Klassischen Deutschen Literatur w Weimarze, obecnie Stiftung Weimarer Klassik. Nieopodal gotyckiego kościoła pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Morągu znajduje się pomnik niemieckiego filozofa.

Z dawnym powiatem morąskim związany był również Zbigniew Nienacki – pisarz i publicysta. Autor popularnej serii dla młodzieży o Panu Samochodziku, a także bestsellerowej obyczajowej powieści „Raz w roku w Skiroławkach”. Nienacki ulokował miejscem akcji powieści „Pan Samochodzik i Niewidzialni” w morąskim ratuszu. W tym tomie cyklu wspomniane są również inne zabytki znajdujące się na terenie Morąga. W morąskim szpitalu pisarz zmarł w roku 1994 w wyniku zatrzymania akcji serca.

W celu dalszego eksplorowania szlaku należy przemieścić się z Morąga do miejscowości Jarnołtowo położonego w gminie Małdyty. Wyjeżdżając z Morąga należy kierować się DW527, po czym DW519 dojeżając do celu.

To właśnie w Jarnołtowie (4) przez 3 lata, od roku 1750 (lub początku 1751) do roku 1754, przebywał Immanuel Kant – słynny niemiecki filozof oświeceniowy. Kant pracował tu jako prywatny nauczyciel (niem. Hofmeister) w majątku właściciela Jarnołtowa Bernarda Fryderyka von Hülsena. Nauczał trzech jego synów: Krzysztofa Ludwika, Ernesta Fryderyka i Jerzego Fryderyka. Przy miejscowej parafii pw. Chrystusa Króla stworzony został Zakątek Immanuela Kanta. Zakątek to skwer, pośrodku którego stanęła drewniana figura filozofa otoczona alejkami spacerowymi. Na skwerze znaleźć można również tablice informacyjne, a także tabliczki z wyborem najważniejszych myśli wybitnego oświeceniowego filozofa. W remizie strażackiej utworzone zostało małe Muzeum Immanuela Kanta.

Aby zwiedzić kolejne miejsce związane ze Zbigniewem Nienackim należy przemieścić się poza granicę powiatu ostródzkiego do miejscowości Jerzwałd nad Jeziorakiem. Wyjeżdżając z Jarnołtowa należy podążać DW519 aż do zjazdu na Jerzwałd.

Jerzwałd nad Jeziorakiem (5) położony jest w gminie Zalewo, w obrębie powiatu iławskiego. Miejscowość została rozsławiona przez Zbigniewa Nienackiego, który od 1967 roku zamieszkiwał na tych terenach. Od tego czasu region Jezioraka często wykorzystywany był jako tło książek, które pisał Nienacki. Pierwowzorem Skiroławek w powieści pt. „Raz w roku w Skiroławkach” był właśnie Jerzwałd.

„Szlak zabytków techniki”

Trasa szlaku: Glaznoty-Ostróda-Zawroty-Morąg-Gumniska Małe

Na terenie powiatu ostródzkiego ciekawą trasą turystyczną byłby szlaku zabytków techniki. W granicach tego powiatu zlokalizowane są światowej klasy zabytki techniki żeglugi śródlądowej, a także inne ciekawe obiekty, w związku z czym można by wyznaczyć ciekawy szlak. Wszystkie obiekty posiadają wpis do rejestru zabytków, dlatego też są objęte szczególną ochroną prawną. Długość wyznaczonej trasy wynosi 76 km.

Szlak rozpoczyna się w gminie Ostróda, w miejscowości Glaznoty (1), gdzie zlokalizowany jest odrestaurowany wiadukt kolejowy nad rzeką Gizelą pochodzący z XIX wieku. Wiadukt kolejowy w Glaznotach był największym z 25 wiaduktów na trasie kolejowej Turza Wielka–Samborowo łączącej Działdowo z Ostródą. W 1945 roku wojska sowieckie rozebrały torowiska tej linii kolejowej, po czym wywieziono je do ZSRR.

Z miejscowości Glaznoty należy podążać DK15, po czym zjechać DK16, która doprowadzi do Ostródy gdzie znajduje się kolejny zabytek techniki.

Na terenie Ostródy (2) znajduje się Kanał Ostródzko-Elbląski, który jest unikatowym kanałem wodnym na świecie, ze względu na zastosowane rozwiązania techniczne (wybudowano 2 śluzy oraz 5 pochylni). Szlak wodny powstał na zlecenie Fryderyka Wilhelma IV, aby połączyć szlak żeglowny Prusy Wschodnie z Morzem Bałtyckim. Projektantem i wykonawcą kanału był Georg Jacob Steenke. Kanał Ostródzko-Elbląski składa się z trzech głównych szlaków: Miłomłyn-Ostróda, Miłomłyn-Iława oraz Miłomłyn-Ostróda-Stare Jabłonki. W 1978 roku fragment kanału został uznany za zabytek techniki, a w 2007 roku Kanał Ostródzko-Elbląski został uznany za jeden z siedmiu cudów Polski.

Z Ostródy należy przemieścić do miejscowości Zawroty w gminie Morąg aby dotrzeć do kolejnego punktu na szlaku. Wyjeżdżając z Ostródy należy wjechać na S7 w kierunku Gdańska, po czym zjechać DW530 w kierunku Ostróda/Dobre Miasto. Ostatnim etapem jest przejazd w kierunku DW527 docierając do miejscowości Zawroty.

Zawrotach (3) znajduje się budynek starej gorzelni, pochodzący z początku XX wieku. Stoi on na terenie dawnego majątku Waltera Rekkittke – “króla” kartofli. Stan obiektu nie jest obecnie zadowalający, gdyby jednak została przeprowadzona renowacja budynku można by przywrócić jego pierwotną funkcję bądź też zaadaptować to miejsce na muzeum o tematyce gorzelniczej.

Aby dotrzeć do następnego punktu na szlaku należy z miejscowości Zawroty kierować się do Morąga. Wyjeżdżając z miejscowości Zawroty należy kierować się DW527 w kierunku zachodnim docierając do Morąga.

Morągu (4) znajduje się zabytkowa wieża ciśnień pochodząca z początku XX wieku. Neogotycka wieża ciśnień zlokalizowana przy ul. Dąbrowskiego, została wyłączona z użytkowania w latach pięćdziesiątych. W późniejszych latach została obiektem nadawczym (Radia Mazury, następnie Radia Zet Gold i Meloradia). Obecnie wieża została zaadaptowana na obiekt gastronomiczny „Tower Burger&Steak”, gdzie można zjeść jedzenie typu fast food.

W Morągu znajduje się również zabytkowy kompleks gazowni miejskiej zachowany w b. dobrym stanie. Niestety obiekt nie pełni obecnie dawnej funkcji.

Aby dotrzeć do ostatniego punktu na szlaku należy udać się z Morąga do miejscowości Gumniska Małe. Wyjeżdżając z Morąga należy kierować się na południowy zachód DW527. Następnie podróż odbywa się DW519 oraz DW613 aż do Gumnisk Małych.

Ostatnim punktem na szlaku jest unikatowy Dworzec cesarza Wilhelma II w gminie Małdyty w miejscowości Gumniska Małe (5). Po I wojnie światowej drewniany budynek dworca został przeniesiony z Prakwic do Budwit. W 2008 roku został zaadaptowany na hotel butikowy „Dworzec Cesarza Wilhelma”, który jest niezwykle urokliwym miejscem.

Szlak pruskich rezydencji

Trasa szlaku: Wojciechy-Morąg-Szymanowo-Karnity-Stare Jabłonki-Rychnowo-Pacółtowo

Szlak ten prowadzi przez wybrane rezydencje powiatu ostródzkiego. Długość trasy wynosi 132 km.

Trasa szlaku rozpoczyna się w miejscowości Wojciechy, gdzie zlokalizowany jest jeden z zabytkowych dworów. Wieś położona jest w powiecie ostródzkim,  na terenie gminy Miłakowo. Na początku XX wieku dobra w Wojciechach zakupił Andreas Sturhmann, który wzniósł tu dwór. Dwór z oficyną i zabudowaniami gospodarczymi przetrwał czasy wojenne, a także czasy socjalizmu. W latach 90-tych pałac odzyskał dawną świetność, bowiem urządzono w nim pensjonat. W najbliższej okolicy nie znajdują się żadne domostwa, co zapewnia kontakt z przyrodą i możliwość obcowania z architekturą stylowego pałacu dawnych Prus Wschodnich.

Następnie z miejscowości Wojciechy należy udać się w kierunku Morąga podążając Drogą Krajową nr 593 (DK593), 528 (DK528) oraz 527 (DK527). W Morągu znajduje się kolejny obiekt na szlaku, a jest nim Pałac Dohnów. Obiekt został wzniesiony w latach 1562-1571 w stylu barokowym jako miejska rezydencja pruskiego rodu szlacheckiego zu Dohna. Pałac ten był wielokrotnie przebudowywany na przestrzeni wieków. Uległ zniszczeniu na skutek celowych działań armii sowieckiej po zdobyciu Morąga. Został odbudowany w latach 80-ych XX wieku.  Obecnie mieści się w nim muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera, będące oddziałem Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Aby poznać kolejną rezydencję trzeba przemieścić się do miejscowości położonej nieopodal Morąga. Jadąc z Morąga do Szymanowa należy podróżować Drogą Wojewódzką nr 519 (DW519) do miejscowości Szymanowo, w której znajduje się zespół parkowo-pałacowy. Obiekt powstał w XIX wieku w majątku rodziny Finck von Frinckenstein. Murowany budynek składa się z dwóch kondygnacji, powstał na planie prostokąta i został nakryty dachem czterospadowym z facjatami.  Do tego kompleksu należy także oficyna pałacowa wybudowana w 1905 roku, która była miejscem zamieszkania pracowników zatrudnionych się w majątku. Wielokrotnie przebudowywany i remontowany pałac został pozbawiony cech stylowych, charakterystycznych dla tego typu budowli. W dawnym pałacu od 1945 roku  mieści się Dom Dziecka im. „Sierot Sybirackich”, który otoczony jest pięknym, wieloletnim parkiem.

Kolejnym miejscem, które znajduje się na szlaku jest Zamek Karnity. Aby dotrzeć z miejscowości Szymanowo do miejscowości Karnity, należy podróżować Drogą Wojewódzką nr 519 (DW519), następnie podążać drogą ekspresową S7 w kierunku Warszawy.  Następnie podróż kontynuowana jest Drogą Krajową nr 613 (DK613), w kierunku Karnit. Zamek Karnity zlokalizowany jest nad jeziorem Kocioł. Pierwsze wzmianki na temat funkcjonowania folwarku pochodzą z 1349 roku. Pierwotnie był tu folwark zakonny, który po wojnie trzynastoletniej, w 1470 roku, został przekazany Hansowi von Schonaich w nagrodę za służbę w wojsku krzyżackim . Ród władał dobrami około 300 lat. W 1635 roku podczas wojen polsko-szwedzkich majątek doszczętnie spłonął. Majątek sprzedany został na początku 19. Wieku pochodzącemu z Rygi, baronowi von Albedyhll. Obecny pałac został wzniesiony w 1856 roku, w stylu angielskiego neorenesansu, i otoczono pięknymi ogrodami. Ogrody zaprojektowane zostały w stylu romantycznym. Po wojnie, Zamek pełni funkcje Ośrodka wypoczynkowego, a na terenie dawnych sadów, w południowej części parku, wzniesiono domki letniskowe. Od 1995 roku kompleks pałacowy wraz z parkiem i zagrodami dla zwierząt, są własnością prywatnej firmy, która zaadoptowała obiekt na hotel – Zamek Hotel Karnity.      

Z miejscowości Karnity podążamy do miejscowości  Stare Jabłonki. Początkowo podróż odbywa się Drogą Krajową nr 7 (DK7), w kierunku Warszawy, następnie drogą S7. Po tym, należy zjechać na Drogę Krajową nr 16 (DK16) w kierunku Olsztyna, dojeżdżając do miejscowości Stare Jabłonki.  W miejscowości tej, znajduje się zabytkowy pałac. Wybudowany został jako letnia rezydencja pruskiego przemysłowca Grafa Andersa. Zbudowana na początku 20. Wieku posiadłość usytuowana w pięknym miejscu, na wysokiej skarpie, nad jeziorem Szeląg Mały. Otoczona jest parkiem krajobrazowym. Aktualnie w rezydencji znajduje się hotel oraz restauracja. W ostatnich dekadach willa przeszła proces renowacji i ulepszeń podnoszących standard, odnowione zostały wnętrza pałacu coraz dobudowano basen oraz kompleks saunowy.   

Przedostatnią rezydencją, na szlaku, jest Pałac w Rychnowie. Aby dostać się ze Starych Jabłonek do kolejnego punktu trasy należy wrócić na Drogę Krajową nr 16 (DK16), następnie podążać drogą S7, aż do zjazdu Rychnowo. Pałac w obecnej postaci powstał w XIX wieku, w wyniku przebudowy neobarokowego dworu pochodzącego z 1794 roku. Na początku XVII wieku właścicielem majątku Rychnowy był Zygmunt von Kikoll, który około 1713 roku ufundował drewniany kościółek, znajdujący się w dworskim parku. Pałac i park wraz z kościółkiem zachowały się w dość dobrym stanie. Wnętrze kościoła jest pokryte polichromiami (na stropie i ścianach).

            Z Rychnowa należy udać się do ostatniego punktu na trasie. Podróżując DK542 w stronę Gierzwałdu, należy zjechać z trasy w kierunku Pacółtowa. Historia majątku Pacółtowo sięga XIV wieku, ale pałac powstał dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, gdy majątek zakupiony został przez Ahasverusa von Brandta. Od lat 30. XIX wieku majątek należał do rodziny Volprecht, która zarządzała Pacółtowem aż do końca II wojny światowej. Po 1945 roku budynek pałacowy stał się własnością państwa. Znajdowała się tu siedziba Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a także  mieszkania pracownicze. W 2000 roku majątek zakupiony został przez spółkę “Baltic Investment”, która rozpoczęła w Pacółtowie hodowlę bydła francuskich ras Charolaise i Limousine. Pałac Pacółtowo to idealne miejsce na odpoczynek w naturalnym otoczeniu, wieś położona jest daleko od wielkich miast. Główną z atrakcji Pałacu Pacółtowo jest jeden z największych w Polsce ośrodków jeździeckich, w pałacu można również skorzystać z bogatej oferty SPA, a także hotelowej restauracji.  Co więcej, hodowla bydła nadal jest kontynuowana w Pacółtowie, tak więc w restauracji można zjeść m.in. steki z wołowiny lub pierogi z mięsem owej rasy krów.

Tagi: ,