grudzień, 2022

Powiat ostródzki jako destynacja turystyki kulturowej

Autor: Agata Michalak

W wyniku przeprowadzonej analizy dotyczącej potencjału turystycznokulturowego powiatu ostródzkiego, wynika że badany mikroregion jest lub może być obszarem docelowym dla następujących form turystyki:

Turystyka dziedzictwa kulturowego – rozwój tej formy turystyki na terenie powiatu ostródzkiego uwarunkowany jest istnieniem licznych zabytków architektury sakralnej, obronnej i rezydencjonalnej, a także pomniki historii. Jednym z nich jest Pole bitwy pod Grunwaldem, gdzie na polach grunwaldzkich rozegrała się jedna z większych bitew średniowiecznej Europy. Na terenie powiatu zlokalizowanych jest kilka placówek muzealnych, w których gromadzone i udostępniane są zbiory lokalnego dziedzictwa. Do placówek tych zalicza się: Muzeum w Ostródzie, Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku, Muzeum im. J.G. Herdera w Morągu, a także mini-muzeum Immanuela Kanta w Jarnołtowie. Tego typu placówki poszerzają nieformalną ofertę edukacyjną, poprzez stałe i czasowe wystawy muzealne, wernisaże, warsztaty czy eventy takie jak Noc Muzeów. Bogactwo walorów kulturowych, w tym także zabytków dziedzictwa kulturowego w tym regionie umożliwia wytyczenie wielu szlaków kulturowych.

Turystyka obiektów przemysłowych i technicznych – w mikroregionie znajduje się unikalny na skalę światową zabytek techniki – Kanał Ostródzko-Elbląski. Kanał w XIX wieku pełnił rolę szlaku komunikacyjnego. Przyczynił się do rozwoju pojezierzy Ostródzkiego i Iławskiego i ich połączenia z portami w Gdańsku i Elblągu. Współcześnie kanał jest wykorzystywany wyłącznie w celach turystycznych. Wydaje się, że warto rozszerzyć ofertę i wypromować mikroregion jako destynację turystyki dziedzictwa przemysłowego. Na terenie gminy Morąg, w miejscowości Zawroty znajduje się XX wieczny budynek starej gorzelni. Stoi na terenie majątku Waltera Rekittke – “króla” kartofli. Był on osobą, która w sposób szczególny przyczyniła się do rozwoju powiatu morąskiego w pierwszej połowie XX wieku oraz rozwoju gospodarki Prus Wschodnich. Obiekt ten po przeprowadzeniu renowacji, mógłby można by zaadaptować na muzeum o tematyce gorzelniczej. Przykładem odrestaurowanego zabytku techniki jest dziewiętnastowieczny wiadukt kolejowy w Glaznotach w gminie Ostróda. Był on największym z 25 wiaduktów na trasie kolejowej Turza Wielka – Samborowo łączącej Działdowo z Ostródą. W roku 1945 torowiska tej linii kolejowej zostały rozebrane przez wojska sowieckie i wywiezione do ZSSR. Taki los spotkał również linię z Morąga do Miłakowa i dalej, Ornety. W 2018 roku zrealizowano inwestycje “Rewitalizacja wraz z adaptacją na cele turystyczne zabytkowego wiaduktu dawnej linii kolejowej w miejscowości Glaznoty – gmina Ostróda”. W Gumniskach Małych w gminie Małdyty znajduje się natomiast jednej z najbardziej niezwykłych dworców w Polsce. Jest drewniany, zbudowano go specjalnie dla cesarza Wilhelma II, który miał zamiłowanie do łowiectwa i regularnie przybywał do Prakwic. Wybudowanie specjalnego dworca miało służyć uhonorowaniu władcy. Po I wojnie światowej budynek dworca został przeniesiony z Prakwic do Budwit, na stację leżącą przy linii kolejowej Małdyty – Malbork. W 1999 roku zamknięto linię kolejową, przy której stał dworzec. Doprowadziło to do jego stopniowego upadku. W 2018 roku budynek został zaadaptowany na hotel butikowy “Dworzec Cesarza Wilhelma”. Wieże ciśnień, które znajdują się m.in. w Ostródzie i Morągu są również atrakcyjnymi zabytkami techniki. Zabytkowa wieża ciśnień w Morągu o neogotyckich cechach pochodzi z początku XX wieku. Zabytek techniki został zaadaptowany na Tower Burger&Steak. Ciekawy jest również kompleks gazowni miejskiej w Morągu, który zachował się w dobrym stanie i jest przykładem rozwoju gazownictwa na terenach północnej Polski. Niestety obiekt nie pełni funkcji turystycznej. W miejscowości Górowo Iławieckie podobny kompleks gazowni został zaadaptowany na Muzeum Gazownictwa (drugie w Polsce, po Paczkowie).

Turystyka militarna – na terenie mikroregionu znajdują się liczne atrakcje, które mogą przyciągnąć miłośników historii oręża, pół bitewnych i urządzeń militarnych. Są to obiekty pochodzące z różnych epok, od średniowiecza do okresu 2. wojny światowej. Najważniejszym wydarzeniem kulturowym tego rodzaju są Dni Grunwaldu, podczas których przedstawiana jest inscenizacja bitwy pod Grunwaldem. Inscenizacja ta jest organizowana od 1998 roku, co roku gromadzi około 100 tys. widzów oraz 1400 rycerzy z całej Europy. W Ostródzie odbywa się także jedyna w Polsce zimowa, plenerowa impreza rekonstrukcyjna – Rejza na Zamek w Nidzicy i Pola Grunwaldu. Na uwagę zasługuje wydarzenie związane z kampanią Napoleona – piknik na Zamku w Ostródzie. Regularnie w pierwszy weekend lipca odbywają się tutaj 3-dniowe eventy, podczas których główną atrakcją jest inscenizacja potyczki, która przyczyniła się do zwycięstwa armii napoleońskiej nad armią pruską. W ostródzkim muzeum można podziwiać kopię obrazu Marie Nicolasa Ponce-Camus’a „Napoleon użyczający łask mieszkańcom Ostródy. Marzec 1807″, którego oryginał znajduje się w Wersalu. W celu upamiętnienia zwycięskiej kampanii wojsk napoleońskich, w tym oddziałów polskich – dywizji poznańskiej, nad armią imperium pruskiego oznaczony został Szlak Bojowy Wojsk gen. Dąbrowskiego 1807. Szlak prowadzi od Tczewa do Frydlandu, na terenie powiatu ostródzkiego prowadzi przez Morąg. Kolejną historyczną atrakcją militarną jest schron bojowy pochodzący z czasów II wojny światowej zlokalizowany w miejscowości Stare Jabłonki. Schron został wyposażony w sprzęt wojskowy i udostępniony zwiedzającym dzięki inicjatywie członków Koła nr 5 Związku Żołnierzy Wojska Polskiego jako Skansen fortyfikacji Stare Jabłonki w 2014 roku. Stare Jabłonki, (wówczas Altfinken) były częścią tzw. Pozycji Olsztyneckiej niemieckich umocnień, których budowę rozpoczęto w 1938 roku. Warty uwagi jest także bunkier nad Drwęcą w Ostrowinie. Oprócz tego bunkra zachowały się w najbliższej okolicy jeszcze cztery schrony bierne. Uzupełnieniem oferty związanej z wydarzeniami historycznymi jest turniej rycerski organizowane w Dąbrównie – “Turniej Rycerski o Skrzynię Wójta Gminy Dąbrówno” (3 edycje). Podczas wydarzenia można oglądać Turniej Łuczniczy o złoty pas, walki rycerskie 1×1 oraz drużynowe, pokaz artyleryjski.

Turystyka literacka – jednym ze znaczących powieściopisarzy związanych z regionem był Zbigniew Nienacki, autor niezwykle popularnej serii dla młodzieży o Panu Samochodziku, a także bestsellerowej powieści obyczajowej „Raz w roku w Skiroławkach”. Utwory te nadal cieszą się dużą popularnością. Istnieją dedykowane fora internetowe i strony internetowe poświęcone pisarzowi. W 2020 opublikowany został literacki przewodnik „Na tropie Pana Samochodzika”. Grono fanów wydaje się liczne i rokuje powodzenie inicjatywie powstania szlaku literackiego. Pisarz przez blisko 3 dekady mieszkał w Jerzwałdzie nad Jeziorakiem, niedaleko Zalewa. Miejscowość ta jest także pierwowzorem książkowych Skiroławek. Szlak Nienackiego powinien zatem powstać we współpracy z powiatem Iławskim, w którym to mieście w 2019 roku pojawiła się propozycja (niezrealizowana) zbudowania pomnika Pana Samochodzika. W morąskim ratuszu rozgrywa się część akcja książki „Pan Samochodzik i Niewidzialni”. Autor opisuje w niej m.in. morąskie zabytki. Harcerze i zuchy z hufca ZHP Morąg realizowali w roku 2019 propozycję programową Ruchu Odkrywców „Superbohater”. Podsumowaniem projektu była organizacja pokoju zagadek (escape room) tematycznie związanego z wyżej wspomnianym tomem cyklu. Ten typ gry uzyskał w ostatnich latach sporą popularność i wydaje się, że przygotowanie profesjonalnej wersji zabawy przyciągnęłoby do Morąga turystów pobytowych, przyczyniając się do zainteresowania także innymi walorami kulturowymi miasta. Powiat ma także inne walory predysponujące go do rozwoju turystyki literackiej. W Morągu urodził się filozof i pisarz Johann Gottfried Herder. Znajduje się tu wspomniane już wcześniej muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera, pomnik oraz tablica wskazująca miejsce gdzie stał nieistniejący już dom rodzinny. Na terenie powiatu można również znaleźć ślady innego wybitnego twórcy epoki oświecenia Immanuela Kanta – niemieckiego filozofa, który przez 3 lata mieszkał w Jarnołtowie w gminie Małdyty. Aby upamiętnić jego obecność w Jarnołtowie, w remizie strażackiej powstało małe Muzeum Kanta, a obok gotyckiego kościoła powstał Zakątek Immanuela Kanta. Jest to forma skweru z drewnianą figurą filozofa, alejkami  spacerowymi, tablicami informacyjnymi i tabliczkami z wyborem najważniejszych myśli Kanta. W Ostródzie natomiast urodził się Hans Helmut Kirst, który tworzył literaturę wojenną. Jego powieści takie jak trylogia „08/15”, “Fabryka oficerów”, czy “Noc generałów” zdobyły w Polsce dużą popularność. Przy ulicy Sienkiewicza 10 w Ostródzie, gdzie znajduje się dom rodzinny pisarza ufundowano tablice pamiątkową. Położone w gminie Grunwald Mielno (Mühlen), gdzie pisarz spędził część dzieciństwa, zostało ukazane w powieściach: „Bóg śpi na Mazurach” oraz „Przedziwni ludzie z Maulen”. Wydaje się zatem, że potencjalny szlak mógłby być także atrakcyjny dla miłośników literatury z Niemiec i przyczynić się do wzrostu liczby turystów kulturowych z zagranicy.

Turystyka kulturowo-przyrodnicza – na terenie powiatu ostródzkiego znajdują się zasoby umożliwiające rozwijanie turystyki kulturowo-przyrodniczej. W obrębie tym znajdują się liczne dobrze zachowane zespoły architektoniczne, cenne przyrodniczo obszary naturalne objęte ścisłą ochroną, a także punkty widokowe. Do najcenniejszych można zaliczyć rezydencje znajdujące się w otoczeniu historycznych parków i ogrodów, a są to m.in. zespoły pałacowo-parkowe w Szymonowie, Klonowie, Morągu i Małdytach. Interesujący jest również zabytkowy park dworski w Durągu, zaprojektowany przez Johannesa Larassa (1871 r.), który nadał mu formę krajobrazową. Układ przestrzenny zachował się we fragmentach, a dwór i część zabudowy gospodarczej została niestety spalona w 1945. Park został objęty ochroną na podstawie wpisu do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego z roku 1989, a w 2021 roku zakończono jego rewitalizację ze środków uzyskanych przez gminę Ostróda. Na terenie powiatu ścisłą ochroną został objęty teren Parku krajobrazowego Wzgórz Dylewskich, w obrębie którego wytyczony został szlak pieszy: “WąplewoNaprom”, a także ścieżki przyrodnicze „Góra Dylewska” i „Uroczysko Napromek”. Interesującym elementem infrastruktury turystycznej na tym terenie są punkty widokowe, z których można podziwiać krajobrazy regionu. Najbardziej spektakularne widoki można podziwiać z Punktu Widokowego przy ul. Sienkiewicza 22 w Ostródzie, a także z punktu widokowego znajdującego się na wiadukcie w Glaznotach. Warte uwagi są również punkty widokowe zlokalizowane m.in. na wieży Bismarcka w Ostródzie, na wieży widokowej na Dylewskiej Górze w Wysokiej Wsi, wieży widokowej w Miłomłynie, wieży widokowej nad Drwęcą w Szyldaku, a także wieży widokowej w Morągu, z której widoki rozpościerają się na Trzęsawisko. Na terenie powiatu ostródzkiego zlokalizowanych jest ponad 100 jezior, które same w sobie stanowią atrakcje turystyczne. Natomiast na Jeziorze Drwęckim zlokalizowane jest molo będące największym tego typu śródlądowym obiektem w Polsce. W sezonie wieczorami molo zamienia się często w centrum kultury, na którym odbywają się przeglądy artystyczne, festiwale, koncerty oraz iluminacje świetlne. W związku z czym powiat ostródzki posiada wystarczające zasoby dla rozwoju turystyki kulturowo-przyrodniczej na tym terenie. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że powiat ostródzki jest atrakcyjny pod względem turystycznym oraz posiada duży potencjał rozwojowy w obszarach turystyki pobytowej (Kretowiny, Ponary, Bogaczewo, Wilnowo, Stare Jabłonki i in.) oraz turystyki biznesowej (Ostróda, Miłomłyn). Ma także bogate zasoby sprzyjające rozwojowi różnych form turystyki kulturowej: dziedzictwa kulturowego, eventowej, krajoznawczej, obiektów przemysłowych i technicznych (Kanał Ostródzko-Elbląski). Potencjał rozwoju mają także inne formy turystyki kulturowej – literacka (Mielno-Ostróda-Morąg-Jarnołtowo), etniczna (sentymentalna), kulinarna, muzealna, militarna oraz turystyka edukacyjna. Poszczególne miejsca i obiekty mogą stanowić zarówno samodzielny cel podróży, jak i elementy (uzupełnienie) większego programu zwiedzania Mazur Zachodnich.

Tagi: ,