Zarys dziejów ziemi choszczeńskiej
Autor: Marcin KacprzakWspółcześnie powiat choszczeński należy do grupy średniej wielkości powiatów Pomorza Zachodniego, a jego powierzchnia to nieco ponad 1327 km2. W jego skład wchodzi 6 gmin, z czego cztery miejsko-wiejskie: Choszczno, Drawno, Pełczyce, Recz i dwie wiejskie: Bierzwnik i Krzęcin. Największym atutem krajobrazowym powiatu są tereny polodowcowe: Pojezierze Choszczeńskie, na którego obszarze znajduje się 111 jezior o powierzchni powyżej 1 ha oraz sandrowa Równina Drawska, którą porasta Puszcza Drawska z obfitymi lasami bukowymi, bukowo-dębowymi i borami sosnowymi. Przez obszar równiny przepływa także bardzo ważna dla tych ziem od wieków rzeka Drawa. Do najważniejszych zabytków powiatu należą średniowieczne założenia urbanistyczne i fragmenty fortyfikacji w Choszcznie i Reczu oraz zabytki architektury sakralnej: gotyckie kościoły m.in. w Choszcznie, Reczu oraz dawne klasztory w Bierzwniku i Reczu.
Czasy prehistoryczne i wczesne średniowiecze
Ślady osadnictwa ziemi choszczeńskiej sięgają końcowego okresu młodszej epoki kamienia – neolitu. Znaleziska archeologiczne z tego okresu znajdują się w Muzeum Ziemi Choszczeńskiej. Znaleziska związane z działalnością człowieka pochodzą również z młodszych okresów – epoki brązu, a w ich skład wchodzą m.in. skorupy urn z cmentarzyka kultury łużyckiej w Rybakach k. Recza. W pierwszym tysiącleciu tereny te były zasiedlone głównie przez ludy germańskie, które w V w. wycofały się z tych ziem, a na ich miejsce dopiero w VII w. zaczęły przybywać ludy słowiańskie. Na terenie dzisiejszego Choszczna istniał wtedy prawdopodobnie gród obronny z podgrodziem, które miało charakter osady handlowej.
Złote czasy średniowiecza
W latach 963-967 tereny ziemi choszczeńskiej zostały przyłączone przez Mieszka I do Polski. W pierwszej połowie XI. stosunki tych ziem z Polską uległy rozluźnieniu. Jednak w 1122 r. Bolesław Krzywousty ponownie włączył te tereny w granice Polski. W późniejszych latach należało do Księstwa Wielkopolskiego oraz do klasztorów joannitów i cystersów.
Od połowy XIII wieku Pomorze w sposób stopniowy ulegało ekspansywnej polityce Marchii Brandenburskiej, która na terenach na wschód od rzeki Odry na pograniczu pomorza i wielkopolski założyła Nową Marchię. Ziemie choszczeńskie także zostały włączone do Nowej Marchii. W 1285 roku Recz uzyskał prawa miejskie nadane przez murgrabiów brandenburskich, natomiast w 1291 roku także pod ich patronatem nastąpiła lokacja Choszczna na prawie magdeburskim. Miasto dostało od murgrabiów przywileje wolnego handlu m.in. z Wielkopolską i Pomorzem. W mieście krzyżowały się także 2 szlaki handlowe (droga murgrabiów i Polaków). Średniowieczne Choszczno słynęło z częstych jarmarków. Najstarsze rzemieślnicze cechy skupiały piekarzy, sukienników, szewców i rzeźników. W mieście działała również mennica. Choszczno było jednym z większych miast w Nowej Marchii. W XIV wieku w Choszcznie, Reczu i Drawnie wzniesiono mury miejskie, które w XV wieku zostały zmodernizowane i dobudowano do nich zamknięte baszty. Choszczno zyskało także przedbramia nazywane barbakanem.
W pierwszej połowie XV wieku ziemie choszczeńskie przejął Zakon Krzyżacki. W trakcie tego panowania najazd husycko-polski doprowadził do podporządkowania tych ziem na krótko polskiemu Królowi. W 1454 roku omawiane tereny trafiły w ręce rodu Hohenzollernów.
Od wojny trzydziestoletniej do II wojny światowej
W 1618 r. rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, która wywarła dość znaczący wpływ na życie regionu. Wielu mieszkańców zginęło, miasta popadły w zapaść gospodarczą, a wiele z nich uległo zniszczeniu podczas walk. W 1632 roku całkowicie zniszczono Barnimie, Krzęcin i Sulibórz. Kilka lat później to samo spotkało Choszczno, Recz, Stradzewo i Raduń. W 1657 roku wojska hetmana Stefana Czarnieckiego w pościgu za Szwedami weszły na tereny Brandenburgii zajmując Recz, Stradzewo, Raduń i Pomień oraz podeszły pod Choszczno.
W XVII wieku terytorium powiatu choszczeńskiego (niem. Kreis Arnswalde) było rozległe i obejmowało 5 miast (Choszczno, Recz, Drawno, Pełczyce i Ińsko), a także 3 domeny państwowe stworzone z dawnych posiadłości zakonnych (Recz, Pełczyce, Bierzwnik). W XVIII wieku powiat choszczeński prężnie rozwijał się gospodarczo. Przed wybuchem II wojny światowej powiat obejmował 66 gmin wiejskich i 3 gminy wiejskie (Choszczno, Recz, Drawno). W 1937 roku w Choszcznie działały takie zakłady, jak: mleczarnia, fabryka traktorów, zapałek, drutu czy papy, a także zakłady produkujące beton i fabryka cukierków.
Wielka wojna i czasy nowożytne
II wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w dziejach tego regionu. Podczas wojny na terenie Choszczna istniał Oflag IIB zorganizowany w dawnych koszar niemieckich. Wojna przyniosła wiele zniszczeń nie tylko istnień ludzkich, ale również w materialnej tkance regionu. Największych zniszczeń dokonano dopiero w 1945 r., kiedy to do Choszczna dotarły wojska radzieckie. Po zakończeniu działań II wojny światowej miasto zostało włączone w granice Polski. Zniszczenia spowodowały praktycznie całkowity zanik gospodarki w regionie. W niewielkim stopniu zaczął funkcjonować handel i rozpoczęto otwieranie pierwszych zakładów, jednak dopiero w latach 60. XX wieku region miał dosyć stabilną gospodarkę. W 1975 roku po zniesieniu powiatu obszar podzielono na 6 gmin (Choszczno, Drawno, Recz, Krzęcin, Bierzwnik i Dobiegniew), które należały do województwa gorzowskiego. W 1999 roku Choszczno odzyskało rangę miasta powiatowego, który został włączony do województwa zachodniopomorskiego.
Tagi: 2020-06, powiat choszczeński