Kujawsko-pomorski odcinek Drogi św. Jakuba Camino Polaco (Iława – Toruń – Mogilno/Trzemeszno) jako destynacja turystyki kulturowej
Autor: Franciszek Mróz
Kujawsko pomorski odcinek Drogi św. Jakuba Camino Polaco jest ważnym elementem europejskiej sieci szlaków pielgrzymkowych prowadzących do sanktuarium św. Jakuba Starszego Apostoła w Santiago de Compostela. Camino de Santiago jest obecnie najbardziej znanym chrześcijańskim szlakiem pielgrzymkowym i kulturowym na świecie. Nazywany często „najpiękniejszą drogą świata”, „główną ulicą Europy” lub „najpiękniejszą autostradą kontynentu” [Mróz F., Mróz Ł., 2013; Duda T., Trocińska N., 2015]. W 1987 r. szlak ten został uznany przez Radę Europy za pierwszy Europejski Szlak Kulturowy. To bowiem na tym szlaku pielgrzymkowym – jak pisał Johan Wolfgang von Goethe – narodziła się świadomość Europy [Roszak, 2011]. W 1993 i 2015 r. Camino de Santiago (na terytorium Hiszpanii) oraz w 1998 r. (na obszarze Francji) została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Camino Polaco na odcinku z Iławy do Mogilna/Trzemeszna jest przestrzenią do realizacji innych form turystyki kulturowej – m.in. turystyki biograficznej, turystyki eventowej, turystyki muzealnej, turystyki religijnej i turystyki obiektów militarnych. Przestrzeń geograficzna szlaku przyciąga również osoby uprawiające turystykę kwalifikowaną, turystykę przyrodniczą, turystykę wiejską i turystykę zrównoważoną. Dobrze oznakowany i prawidłowo koordynowany szlak kulturowy to atrakcyjny produkt turystyczny łączący wiele produktów cząstkowych w jedną całość, które są przypisywane do konkretnej lokalizacji przestrzeni geograficznej [Stasiak, 2006].
Turystyka biograficzna
Przy kujawsko-pomorskim odcinku Drogi św. Jakuba Camino Polaco znajduje się wiele obiektów i miejsc, z którymi związanych jest wiele znamienitych osobowości. Na pierwszym miejscu należy wymienić Mikołaja Kopernika (1473–1543) – znanego na całym świecie astronoma, który urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu. Na cokole pomnika autora dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich), który postawiono na toruńskiej Starówce umieszczono napis: „Mikołaj Kopernik, toruńczyk, ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce i Niebo”. W bazylice katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu znajduje się gotycka chrzcielnica, przy której Mikołaj Kopernik przyjął sakrament Chrztu św., a w kamienicy, w której prawdopodobnie urodził się wybitny astronom mieści się muzeum „Dom Mikołaja Kopernika”. Drugą osobą znaną na całym świecie, która związana jest z przestrzenią geograficzną badanego odcinka Camino Polaco jest Fryderyk Chopin. Nastoletni kompozytor w 1824 i 1825 r. spędzał wakacje w dworku Szafarni – u rodziców szkolnego kolegi – Dominika Dziewanowskiego. W Szafarni Fryderyk Chopin poznawał folklor ziemi dobrzyńskiej i muzykę ludową, pod wpływem której zaczął komponować pierwsze mazurki. Regularnie ćwiczył tu grę na fortepianie i dawał koncerty w okolicznych majątkach [Mróz, Roszak, 2020]. Dla turystów podróżujących śladami znanych fizyków i naukowców wielką gratką będzie wizyta w Strzelnie. To bowiem w 1852 r. urodził się Albert Abraham Michelson (1852–1931) – amerykański fizyk, profesor Uniwersytetu Chicagowskiego, laureat nagrody Nobla z 1907 r. za konstrukcję precyzyjnych urządzeń optycznych i badania naukowe w dziedzinie spektroskopii i meteorologii. Fakt ten upamiętnia tablica wmurowana na kamienicy w której urodził się naukowiec. Niewielka wioska Parchanie położona na Równinie Inowrocławskiej szczyci się związkami z generałem Władysławem Sikorskim (1881–1943). We wsi znajduje się dworek w którym mieszkał i pracował generał w miesiącach wiosenno-letnich w latach 1923–1939. Z kolei we wsi Płonne znajduje się dom, w którym mieszkała Maria Dąbrowska (1889–1965) – polska pisarka, autorka znanej powieści „Noce i dnie”. Pierwowzór głównych bohaterów powieści – Barbary i Bogumiła Niechciców, pisarka oparła na losach rodziny Dziewanowskich zamieszkujących w rejonie Płonnego. Wyjątkowe miejsce na mapie turystyki biograficznej w Polsce zajmuje Trzemeszno – miasto nad Jeziorem Popielewskim i Jeziorem Klasztornym, na pograniczu Pojezierza Gnieźnieńskiego i Pojezierza Żnińsko-Mogileńskiego, w woj. wielkopolskim. Według Tradycji, w klasztorze w Trzemesznie zamieszkał św. Wojciech i tu spoczywało jego ciało po wykupieniu z rąk Prusów, zanim zostało przeniesione do Gniezna. W Trzemesznie urodził się m.in. Jan Kiliński (1740–1819) – pułkownik powstania kościuszkowskiego, Jędrzej Moraczewski (1870–1944) – pierwszy premier odrodzonej Polski oraz Klemens Tomczak (1860–1884) – geolog i podróżnik, który odkrył źródła Rio del Rey i badał tereny Kamerunu w zakresie hydrologii i geologii [Mróz, Roszak, 2020].
Turystyka dziedzictwa historyczno-kulturowego regionów przez które przebiega badany odcinek Camino Polaco oferuje miejsca związane z bogatą historią oraz dziedzictwem kulturowym mieszkańców tych ziem. Do najcenniejszych obiektów należą przede wszystkim: Zespół Staromiejski w Toruniu wpisany w 1997 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, zespół dawnego klasztoru norbertanek w Strzelnie (Pomnik Historii), bazylika pw. św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim, Zamek Golubski w Golubiu-Dobrzyniu, romańska kolegiata pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła oraz Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Kruszwicy, dawne opactwo benedyktynów z kościołem pw. św. Jana Apostoła w Mogilnie oraz bazylika pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła w Trzemesznie. Atutem historyczno-kulturowym przestrzeni turystycznej województwa kujawsko-pomorskiego jest także przebieg szlaków o randze międzynarodowej: Szlaku Cysterskiego, Szlaku Miast Hanzy i Europejski Szlak Gotyku Ceglanego.
Turystyka eventowa
Turystyka eventowa związana jest przede wszystkim z większymi miastami w przestrzeni szlaku. Jednodniowe eventy związane z szlakiem pielgrzymkowym do Santiago de Compostela oraz postacią św. Jakuba Starszego Apostoła organizowane są w miejscowościach z obiektami kluczowymi szlaku – a więc w Płonnem, Toruniu i Mogilnie. Poza tematyką szlaku zainteresowaniem turystów cieszą się festiwale i eventy o zasięgu międzynarodowym, ponadregionalnym, regionalnym i lokalnym. Do cieszących się największą popularnością wydarzeń kulturalnych w miejscowościach przy kujawsko-pomorskim odcinku Camino Polaco należy zaliczyć: Wielki Międzynarodowy Turniej Rycerski w Golubiu-Dobrzyniu, Międzynarodowy Festiwal Światła „Bell Skyway Festival” w Toruniu, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina dla Dzieci i Młodzieży w Szafarni, Międzynarodowy Jarmark Ekologiczny „Jarmark z Królewną Anną” w Brodnicy oraz Jarmark Katarzyński i Święto Toruńskiego Piernika w Toruniu.
Turystyka filmowa – set-jetting
Podróże turystyczne do miejsc, regionów (przestrzeń, sceneria) lub lokalizacją studia produkcji filmowej, czy atrybutów związanych z danym filmem czy serialem (Tucki, 2016). Kujawsko-pomorski odcinek Camino Polaco przebiega przez wiele miejscowości, w których znajdują się miejsca – sceneria uwieczniona na filmie bądź serialu. Do takich miejsc w przestrzeni geograficznej należy jezioro Jeziorak, gdzie rozgrywały się przygody filmu „Pana Samochodzika” opartego na powieści „Nowe przygody Pana Samochodzika” autorstwa Zbigniewa Nienackiego. Na Wielkiej Żuławie – największej wyspie Jezioraka – w październiku 1973 r. kręcono film historyczny „Gniazdo” w reżyserii Jana Rybkowskiego z Wojciechem Pszonakiem, Franciszkiem Pieczką i Leonardem Pietraszakiem w rolach głównych. W trakcie nagrywania filmu doszło do tragicznego wypadku – podczas snu uległ zaczadzeniu znany aktor Mieczysław Stoor [Mróz, Roszak, 2020]. Akcja jednej z przygód „Pana Samochodzika” – „Pan Samochodzik i złota rękawica” rozgrywała się w iławskim kościele parafialnym pw. Przemienienia Pańskiego. Z kolei na Zamku w Golubiu-Dobrzyniu kręcono zdjęcia do filmu „Przystań” (1977) w reżyserii Jana Hryniaka. Warto również wspomnieć, że przed Zamkiem Golubskim znajduje się replika kolumbryny – szwedzkiej armaty, którą Kmicic wysadza w filmie „Potop” (1974) w reżyserii Jerzego Hoffmana. Interesującym obiektem dla turysty „filmowego” będzie wizyta oraz nocleg w butikowym hotelu „Vabank” w Golubiu. Wystrój bowiem restauracji oraz pokoi hotelowych nawiązuje do dwóch kultowych filmów Juliusza Machulskiego. Nawiązanie to nie jest przypadkowe, gdyż w budynku kamienicy w którym funkcjonuje obecnie hotel mieściła się siedziba Narodowego Banku Polskiego [Mróz, Roszak, 2020]. W Kruszwicy realizowany był film „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem” w reż. Jerzego Hoffmana (2003 r.) na postawie powieści „Stara baśń” Józefa Ignacego Kraszewskiego. W filmie zagrali znani aktorzy m.in. Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Katarzyna Bujakiewicz, Michał Żebrowski, Jerzy Trela i Marcin Mroczek.
Największą gratką dla turystów realizujących set-jetting będzie bez wątpienia wizyta i spacer szlakiem „Toruńskiej Trasy Filmowej”, która powstała w 2017 r. dzięki wsparciu Gminy Miasta Toruń i Biura Toruńskiego Centrum Miasta, pod patronatem Filmoteki Narodowej w Warszawie. Na trasie tej znajduje się 12 przystanków zlokalizowanych na ulicach Starego Miasta, w Dworze Artusa, w „Okrąglaku”, na Moście im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz na bulwarach nadwiślańskich [http://filmcommissionpoland.pl/pl/o-fcp/aktualnosci/powstala-torunska-trasa-filmowa-htBTty]. Z Bulwaru Filadelfijskiego w Toruniu odpływał kultowy statek w filmie „Rejs” w reżyserii Marka Piwowskiego. Przestrzeń Torunia była wykorzystywana przy nagrywaniu seriali „Czterej pancerni i pies” i „Lekarze” oraz filmów m.in.: „Rok spokojnego Słońca” (reż. Krzysztof Zanussi), „Ludzie Wisły” (reż. Aleksander Ford i Jerzy Zarzycki), „Zamach” (reż. Jerzy Passendorfer), „Prawo i pięść” (reż. Jerzy Hoffman i Edward Skórzewski), „Wrony” (reż. Dorota Kędzierzawska), „Kto nigdy nie żył” (reż. Andrzej Seweryn), „Jeszcze nie wieczór” (reż. Jacek Bławut), „Kolorowe pończochy” (reż. Janusz Nasfeter), „1409 – afera na zamku Bartenstein” (reż. Rafał Buksa i Paweł Czarzasty) oraz „Excentryków, czyli po słonecznej stronie ulicy” (red. Janusz Majewski) [www.filmowytorun.pl].
Turystyka kulinarna
Kujawsko-pomorski odcinek Drogi św. Jakuba Camino Polaco przebiega przez krainy historyczne, które posiadają wielowiekową i urozmaiconą ofertę kuchni regionalnej. Są to Ziemia Lubawska, Ziemia Chełmińska, Ziemia Dobrzyńska oraz Kujawy. Dziedzictwo kulinarne tych ziem to tradycyjna kuchnia oparta na produktach własnego gospodarstwa. Podstawą wielu potraw jest mąka pszenna i żytnia razowa oraz kasza jęczmienna i jaglana. Kuchnia Ziemi Chełmińskiej w ciągu wieków podlegała wpływom niemieckim. Do najbardziej znanych potraw kulinarnych Kujaw zaliczyć należy: żurek przygotowywany na zakwasie z żytniej, razowej mąki, pierogi kujawskie z farszem, który łączy gotowane ziemniaki z kiszoną kapustą, a także kujawskie kluski ziemniaczane [www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl/etnografia/kujawy/kuchnia.html]. Warto podkreślić, że Camino Polaco krzyżuje się z Kujawsko-Pomorskim Gęsinowym Szlakiem Kulinarnym.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Przestrzeń geograficzna kujawsko-pomorskiego odcinka Camino Polaco obejmuje obszary i obiekty o znaczących walorach przyrodniczych w Polsce, objęte zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody formami ochrony przyrody. Badany szlak przebiega przez obszar Brodnickiego Parku Krajobrazowego, Parku Krajobrazowego „Nadgoplański Park Tysiąclecia” oraz rezerwatów przyrody „Bachote”, „Dolina Drwęcy”, „Tomkowo” i „Nadgoplański Park Tysiąclecia”. Na terenie gmin w przestrzeni szlaku znajduje się również wiele pomników przyrody.
Turystyka muzealna
Przy kujawsko-pomorskim odcinku Drogi św. Jakuba Camino Polaco znajdują się muzea, które mają duże znaczenie poznawcze, historyczne i dydaktyczno-wychowawcze. Najbardziej znaczącymi obiektami w tej grupie są dwa muzea w Toruniu wpisane na ministerialną listę muzeów w Państwowym Rejestrze Muzeów: Muzeum Okręgowe oraz Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prufferowej. Duże znaczenie dla turystyki muzealnej posiadają także muzea: Muzeum Regionalne w Brodnicy, Muzeum Diecezjalne w Toruniu oraz muzeum na zamku w Golubiu-Dobrzyniu.
Turystyka obiektów militarnych
W przestrzeni turystycznej kujawsko-pomorskiego odcinka Camino Polaco znajduje się wiele obiektów militarnych. Do obiektów o międzynarodowym znaczeniu należy zaliczyć Twierdzę Toruń, która jest unikatowym w skali europejskiej systemem fortyfikacji. Do najciekawszych obiektów w woj. kujawsko-pomorskim należy bez wątpienia zamek golubski w Golubiu-Dobrzyniu. Na uwagę zasługują także zamki lub ruiny zamków: ruiny zamku Kapituły Chełmińskiej w Kurzętniku, ruiny zamku krzyżackiego w Brodnicy, ruiny zamku Kazimierza Wielkiego w Złotorii, ruiny zamku w Radzikach Dużych, ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu, ruiny zamku Dybów oraz ruiny późnogotyckiego zamku z zachowaną wieżą zamkową nazywaną „Mysią Wieżą” w Kruszwicy.
Turystyka religijna
Bezpośrednio lub w bliskim sąsiedztwie przy kujawsko-pomorskim odcinku Camino Polaco funkcjonuje kilka sanktuariów: sanktuarium Matki Bożej Łąkowskiej w Nowym Mieście Lubawskim, sanktuarium św. Antoniego w Brodnicy oraz sanktuaria w Toruniu: sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy, sanktuarium Matki Bożej Podgórskiej – Niepokalanej Królowej Rodzin, sanktuarium Miłosierdzia Bożego, sanktuarium bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego oraz sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II. Turystyka religijna rozwijana jest także do innych obiektów sakralnych położonych przy szlaku, zwłaszcza tych odznaczających się bezcennymi walorami architektonicznymi i kulturowymi, a do takich zaliczyć należy m.in. romańską kolegiatę pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła oraz Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Kruszwicy, zespół dawnego klasztoru norbertanek w Strzelnie, dawne opactwo benedyktynów z kościołem pw. św. Jana Apostoła w Mogilnie, kościół pw. św. Jakuba w Mogilnie oraz bazylikę pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła w Trzemesznie.
Tagi: 2020-05