Propozycja pobytu turystyczno-kulturowego w powiecie brodnickim
Autor: Monika Zdziech- 1. Trasa miejska w Brodnicy
Trasa piesza prowadząca przez najważniejsze atrakcje turystyczne w Brodnicy, mająca na celu zapoznanie zwiedzających z dziedzictwem kulturowym miasta
Wycieczkę po Brodnicy rozpoczynamy od Małego Rynku na Starym Mieście. Tu znajduje się pierwszy zwiedzany obiekt – Brama Chełmińska (1) zbudowana w XIV w. Brama Chełmińska to jeden z trzech obiektów należących do regionalnego Muzeum w Brodnicy. W tym konkretnym mieści się galeria sztuki, w której znajdują się obrazy i fotografie oraz organizowane są wystawy czasowe, gdzie prezentowane są prace nie tylko lokalnych artystów. Brama Chełmińska, będąca pozostałością po miejskich fortyfikacjach, jest też siedzibą miejskiego punktu informacji turystycznej, gdzie turysta może zaopatrzyć się w plan miasta, broszury, podręczny przewodnik i zakupić lokalne pamiątki. Z Rynku podążamy na południowy wschód, w kierunku wzniesionego w XIII w. w stylu gotyckim Kościoła Św. Katarzyny (2). Okazała świątynia posiada trzy nawy o układzie halowym oraz jest jednym z najwybitniejszych gotyckich kościołów ziemi chełmińskiej. Do najważniejszych zabytków wchodzących w skład wyposażenia należą: zespół rzeźb 12 apostołów z drugiej połowy XIV wieku, Grupa Ukrzyżowania z XVI wieku, kamienna chrzcielnica z XVII wieku oraz organy piszczałkowe z 1875 roku, największy tego typu instrument w powiecie brodnickim. Kierując się na południe dotrzemy do Dużego Rynku (3), charakterystycznego ze względu na swój nietypowy, trójkątny kształt[1]. Wartym uwagi obiektem jest pozostałość po XIV wiecznym ratuszu (4) znajdującym się w zabudowie śródrynkowej. Zachowana została ośmioboczna wieża, na której najwyższej kondygnacji znajduje się zegar. Rynek otoczony jest kamienicami, które w większości pochodzą z XIX wieku. Na przeciwko ratusza, po drugiej stronie rynku postawiono pomnik powstańca listopadowego (5) Pomnik odsłonięto w październiku 2011 roku w 180 rocznicę zakończenia powstania listopadowego. Autorem rzeźby jest brodnicki artysta – Janusz Bronclik. Na wschód od Rynku wzniesiono w latach 1827-1830 kościół ewangelicki (6). Po drugiej wojnie światowej przejęty został przez katolików obecnie funkcjonuje jako kościół szkolny parafii pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Kierując się dalej na południe dotrzemy do ul. Kościuszki przy której znajduje się gotycka Wieża Bramy Mazurskiej (7). Obecnie mieści się w nim siedziba Miejskiego Oddziału PTTK. Stąd kierując się na północ, wzdłuż rzeki Drwęcy, dotrzemy do kolejnego, należącego do muzeum regionalnego obiektu, spichlerza z XVII wieku. W spichlerzu obejrzeć można wystawę stałą “Życie codzienne mezolitycznych myśliwych z Mszana sprzed 10000 lat”, a także skorzystać z oferty Centrum Edukacji Ekologicznej. Podążając ulicą św. Jakuba, a następnie Zamkową docieramy do pałacu Anny Wazówny (8). Pałac wzniesiono w XVI wieku, a po objęciu starostwa w 1605 r. mieszkała w nim Anna Wazówna – szwedzka królewna i siostra króla Zygmunta III Wazy Ze względu na swoje wyznanie (luteranizm), oraz konflikty religijne, nie mogła przebywać na królewskim dworze, stąd decyzja o przyjeździe do Brodnicy, gdzie mieszkała aż do śmierci w 1625 r. Przypomina o tym pomnik królewny znajdujący się przed pałacem. Za rezydencją znajduje się park miejski, który pierwotnie był ogrodem pałacowym należącym do Anny Wazówny. Ciekawym obiektem znajdującym się w parku jest XIV-wieczny mur arkadowy (9), który jest najlepiej zachowanym fragmentem murów miejskich otaczających niegdyś Brodnicę. Po drugiej stronie ulicy Zamkowej znajdują się pozostałości zamku krzyżackiego (10) – wieża oraz udostępniane do zwiedzania piwnice, w których są umieszczono wystawy stałe w ramach ekspozycji kolejnego obiektu muzeum regionalnego. W piwnicach zamkowych zobaczyć można między innymi obiekty pochodzące z badań archeologicznych prowadzonych na obszarze okolicznych grodzisk i osad średniowiecznych. Na ekspozycji prezentowane są także poglądowe makiety grodzisk w Żmijewku, Bachotku oraz średniowiecznej Brodnicy. Kolejną, stałą wystawą w piwnicach zamkowych są ”Rzeźby i detale architektoniczne z kaplicy zamkowej w Brodnicy”, gdzie prezentowane są odkryte w czasie prac konserwatorskich rzeźbiarskie elementy wyposażenia zamkowego oratorium. Z wieży zamkowej liczącej 54 m widać panoramę całego miasta. Jest to więc doskonały punkt widokowy. Dalej kierujemy się ulicą Zamkową na północ oraz skręcamy w ulicę Sądową, przy której znajdują się kolejny zabytkowe budynki – Zespół klasztorny oo. Franciszkanów wraz z kościołem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (11), pochodzącym z XVIII wieku. Do cennych elementów wyposażenia klasztoru należą barokowe obrazy: Matki Boskiej Królowej Aniołów w malowanej ramie z ornamentem roślinnym i puttami oraz obraz przedstawiający drzewo genealogiczne św. Franciszka. Ściany boczne kościoła zdobią tzw. zacheuszki – malowidła ścienne w miejscach poświęcenia kościoła, z emblematami franciszkańskimi skrzyżowanych dłoni. Zespół klasztorny oo. franciszkanów to ostatni punkt trasy miejskiej.
- 2. Śladami powstania listopadowego
Trasa objazdowa, związana z wydarzeniami mającymi miejsce na obszarze obecnego powiatu brodnickiego w czasie powstania listopadowego.
Trasę rozpoczynamy od wsi Świedziebnia (1). gdzie odbyła się ostatnia narada władz powstańczych na terenie Królestwa Kongresowego. Tutaj został odczytany ostatni rozkaz do żołnierzy przekraczających granicę pruską Następnie kierujemy się na północny wschód do wsi Księte (2), gdzie miała miejsce ostatnia potyczka powstańców polskich z wojskami rosyjskimi stoczona 5 października 1831 r. Tutaj też można zwiedzić zabytkowy, XVIII-wieczny drewniany kościół p.w. Najświętszej Marii Panny. Poruszając się dalej na północ docieramy do kolejnego punktu trasy jakim jest Jastrzębie (3) – miejsce, gdzie 5 października 1831 r. kilkudziesięciotysięczny korpus wojsk powstańczych pod dowództwem ostatniego wodza naczelnego powstania gen. dyw. Macieja Rybińskiego przekroczył granicę Królestwa Polskiego i Prus. W oddalonym o 4 km Bachorze (4) znajduje się tablica z wizerunkiem gen. dyw. Macieja Rybińskiego oraz informacją o internowaniu wojsk powstańczych. Tablicę odsłonięto 5 października 2010 r. Obok tablicy umieszczono wyrzeźbioną w drewnie Pietę, której autorem jest mieszkaniec Jastrzębia – Paweł Olender. Dalej, kierując się DW 544, a następnie DW 560 docieramy do Brodnicy (5), gdzie na Dużym Rynku znajduje się pomnik powstańca listopadowego. Rzeźba przedstawia ułana, siedzącego na granitowej ławce, który w ręce trzyma złamaną szablę, a nogę opartą ma na siodle. Pomnik postawiono w 180 rocznicę zakończenia powstania listopadowego, co upamiętnia umieszczona obok okolicznościowa tablica. Autorem rzeźby jest brodnicki artysta – Janusz Bronclik. Następnie kierujemy się na ulicę Sądową, przy której znajduje się klasztor oo. franciszkanów oraz kościół, w którym umieszczano rannych i chorych żołnierzy polskich oraz cywilnych uczestników powstania, którzy w październiku 1831 r. przechodzili przez Brodnicę. Ostatnim punktem wycieczki jest Mszano (6) – wieś pod Brodnicą. Tutaj, w październiku 1831 r. kilkudziesięciotysięczny korpus wojsk powstańczych został internowany przez władze pruskie.
- 3. Gotyckie kościoły powiatu brodnickiego
Trasa objazdowa po powiecie brodnickim łącząca najciekawsze zachowane obiekty sakralne zbudowane w stylu gotyckim.
Trasa rozpoczyna się w miejscowości Cielęta we wschodniej części gminy Brodnica. Zwiedzanie rozpoczynamy od kościoła p.w. Św. Mikołaja Biskupa (1). Kamienno-ceglany kościół zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku na planie prostokąta z trójkondygnacyjną wieżą po zachodniej stronie oraz zakrystią w północno-wschodnim narożniku. Kościół posiada dwa ołtarze. W lewym ołtarzu bocznym umieszczony jest obraz „Zwiastowanie” z pierwszej połowy XVIII wieku. Ciekawymi obiektami sztuki sakralnej są również rokokowa ambona i chrzcielnica, pochodzące prawdopodobnie z drugiej połowy XVIII wieku oraz granitowa, średniowieczna kropielnica. Następnie kierujemy się w kierunku północno wschodnim DW 544 oraz DW 560 do wsi Żmijewo, gdzie znajduje się kościół p.w. św. Jakuba (2) pochodzący z XIV wieku. Kościół zbudowany jest na planie wydłużonego prostokąta z kwadratową, niską wieżą. Wnętrze kościoła zdobi ołtarz główny, który pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku oraz gotyckie rzeźby Chrystusa Zmartwychwstałego, Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz świętej Barbary. Do interesujących obiektów należą też XVII- wieczna ambona oraz XVI wieczny, stalowy, późnogotycki konfesjonał. Kolejnym punktem na trasie jest kościół p.w. św. Katarzyny w Brodnicy (3). Kościół zbudowany został pod koniec XIII wieku i posiada trzy nawy o układzie halowym. Do najcenniejszych zabytków sztuki sakralnej w świątyni należą XIV-wieczne rzeźby apostołów umieszczone na konsolach pod kamiennymi baldachimami w prezbiterium i na filarach oraz krucyfiksy z XVI i XVII wieku. Z Brodnicy kierujemy się na zachód DK 15, a następnie w kierunku północno zachodnim DK 543 do wsi Bobrowo, gdzie znajduje się kościół p.w. św. Jakuba Apostoła (4). Jest to ceglany kościół jednonawowy, którego najstarsza część – prezbiterium pochodzi z 1260 r. Świątynia jest najprawdopodobniej najstarszym obiektem sakralnym w okolicach Brodnicy. Do cennych zabytków we wnętrzu kościoła należą: późnobarokowy ołtarz główny z XVIII wieku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem oraz rzeźby św. Piotra i św. Pawła oraz św. Jana Nepomucena i św. Jakuba. Kierując się dalej na północ DK 543 docieramy do kolejnego punktu na trasie jakim jest kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Lembargu (5). Kościół wzniesiono w XIV wieku na rzucie wydłużonego prostokąta z charakterystyczną ośmioboczną wieżą. Do cennych obiektów sztuki sakralnej należą krucyfiksy z XIV wieku oraz rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1520-1530 r. Na cmentarzu przykościelnym znajduje się nagrobek z rzeźbą ks. Alfonsa Mańkowskiego, prezesa Towarzystwa Naukowego w Toruniu, zamordowanego przez hitlerowców w obozie koncentracyjnym. Dalej kierujemy się na południe i docieramy do wsi Kruszyny, gdzie znajduje się kościół p.w. św. Mikołaja z XV wieku (6). Przy jego wznoszeniu użyto głazów narzutowych oraz cegły, z której wymurowano górne partie murów, szczyty i najwyższa kondygnację wieży. Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XVIII i XIX w. Kolejnym punktem trasy jest kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła (7) w Brudzawach, którego powstanie szacuje się na pierwszą połowę XIV wieku. Kościół murowany jest z głazów narzutowych za wyjątkiem górnej kondygnacji wieży, wzniesionej na planie ośmiokąta. Na uwagę zasługuje barokowy ołtarz główny z I połowy XVIII w. z obrazem Męczeństwa św. Andrzeja z około połowy XIX. Ostatnim punktem kończącym zaproponowaną trasę jest Nieżywięć i kościół p.w. św. Jana Chrzciciela (8) z pierwszej połowy XIV roku. Kościół wzniesiono z użyciem cegły zendrówki (cegły ceramicznej, która została wypalona dzięki czemu powierzchnia wyróżnia się kolorem i ma zastosowanie dekoracyjne) na kamiennej podmurówce. Spośród cennego wyposażenia kościoła wyróżnić można późnogotycką rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XV w.
[1] W Polsce trójkątny rynek znajduje się też w Łowiczu i Jaworznie
Tagi: 2020-04, powiat brodnicki