kwiecień, 2020

Powiat gryficki jako destynacja turystyki kulturowej

Autor: Tomasz Duda

Dość bogate dziedzictwo historyczne oraz dostępność walorów kulturowych sprawiają, że powiat gryficki postrzegany jest jako jeden z ciekawszych i szybko rozwijających się celów wyjazdów turystyki kulturowej na Pomorzu Zachodnim. Bliskość wybrzeża Morza Bałtyckiego i popularnych miejscowości wypoczynkowych czy kąpielisk nadmorskich (m.in. Trzęsacza, Pogorzelicy czy Mrzeżyna) w znacznym stopniu determinuje jednak charakter omawianej przestrzeni turystycznej, nadając jej wyraźnie określone funkcje rekreacyjne. Turystyka kulturowa ciągle pozostaje niejako w cieniu, stając się jedynie alternatywą dla przebywających nad morzem wczasowiczów.

Analiza potencjału turystyczno-kulturowego powiatu gryfickiego i interpretacja jej wyników pozwoliły na wskazanie kilku form turystyki kulturowej, które wydają się mieć w regionie najlepsze warunki rozwojowe i mają szansę stać się w niedalekiej przyszłości celem podróży turysty kulturowego.

Turystyka dziedzictwa kulturowego

Elementy regionalnego i lokalnego dziedzictwa kulturowego zachowały się głównie w kilku większych ośrodkach miejskich oraz kilkunastu założeniach wiejskich, rozproszonych po terenie całego powiatu gryfickiego. Największe nagromadzenie zabytkowych budowli, reprezentujących głównie charakterystyczny dla Pomorza Zachodniego styl gotyku ceglanego, występuje w Trzebiatowie. To miasto, nazywane często pomorskim Carcassone, posada nie tylko widoczny w przestrzeni średniowieczny układ miejski, ale również wiele z ocalałych obiektów zabytkowych – m.in. monumentalnej świątyni pw. Macierzyństwa NMP, kaplicy Świętego Ducha, pałacu nad Młynówką (dopływem Regi), a także sporych fragmentów miejskich fortyfikacji wraz z bramą i cylindryczną basztą. Trzebiatów poszczycić się może również bogatą historią, której przebieg odcisnął znaczące piętno na dziejach całego Pomorza. O dużym znaczeniu zabytkowych obiektów miasta, jak również jego historii, świadczy włączenie go w struktury Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego, Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba [Duda 2014, s. 71-97] oraz powstającego właśnie Szlaku Gryfitów [Duda 2018a, s. 95-112]. Ważną inicjatywą, w dużym stopniu przyczyniającą się do postrzegania miasta jako ważnego elementu turystyki kulturowej regionu, było stworzenie miejskiego szlaku turystycznego, tzw. Szlaku Słonia. Jego nazwa nawiązuje do wydarzenia z XVII w., kiedy to miasto nawiedziła trupa cyrkowa z tresowanym słoniem. Uwieczniony wizerunek zwierzęcia, w postaci zachowanego sgraffito, zobaczyć można na ścianie jednej z kamienic Trzebiatowa.

Potencjał do rozwoju turystyki dziedzictwa kulturowego obserwuje się nie tylko w Trzebiatowie. W interpretacji regionu warto wykorzystać dolinę Regi, nie tylko jako oś komunikacyjną czy rekreacyjną, ale również jako oś narracyjną w kreowaniu tematycznego zwiedzania szeroko pojmowanej ziemi gryfickiej. Dziedzictwo dawnych rodów szlacheckich zamieszkujących obszar Pomorza dostrzegane jest już w Płotach i dalej w okolicach Gryfic czy analizowanego już wcześniej Trzebiatowa. Ślady ich aktywności zobaczyć można m.in. Rybokartach oraz Trzygłowiu, gdzie zachowały się wspaniałe rezydencje i założenia parkowo-pałacowe, należące niegdyś do znamienitych rodzin pomorskich.

Specyficznym elementem dziedzictwa regionu jest współzależność przyrodniczo-kulturowa, widoczna choćby w materiale budulcowym większości obiektów zabytkowych. Najlepszym przykładem miejsca, gdzie w sposób widoczny obserwuje się zależności pomiędzy siłami przyrody a działalnością człowieka są ruiny gotyckiego kościoła w Trzęsaczu. Stojąca na wysokim klifie ostatnia ściana dawnej świątyni zabezpieczona jest obecnie przed niszczycielskim działaniem bałtyckich fal. Jest to miejsce, wokół którego powstało wiele ciekawych legend i historii, wykorzystywanych obecnie w narracji przewodnickiej oraz interpretacji obiektu.

Potencjał powiatu gryfickiego i jego znaczenie w historii Pomorza Zachodniego powinny stanowić podstawę budowania przestrzeni turystyki dziedzictwa oraz markowych produktów bazujących na elementach tradycji i kultury pomorskiej. Ich rdzeń mogłyby tworzyć funkcjonujące lub projektowane tematyczne szlaki kulturowe, przebiegające przez teren powiatu. Autor opracowania widzi jednak potrzebę ich znacznie większej promocji, jak również zwiększenia nakładów w budowanie wokół nich działań, wydarzeń oraz mikro-produktów turystycznych. Istnieje również potrzeba poprawy jakości informacji i oznakowania w kontekście przynależności miejsc i obiektów do szlaku.

Turystyka religijna

Turystyka religijna i pielgrzymkowa na Pomorzu Zachodnim nie należy do najbardziej popularnych i rozwiniętych form turystyki kulturowej. W dużej mierze wynika to wielowiekowych tradycji reformacyjnych na tych terenach i całkowitej wymianie ludności po II wojnie światowej. Powiat gryficki jest jednak na tym tle dość wyjątkowy. Jest jedynym (poza Szczecinem) regionem, na obszarze którego funkcjonują dwa sanktuaria archidiecezjalne (Trzebiatów oraz Pustkowo koło Rewala). Od wielu lat miejsca te stanowią cele podróży religijnych oraz pielgrzymek, nie tylko z terenów województwa. Popularność wspominanych ośrodków pielgrzymkowych wynika głównie z ich wyjątkowości. Trzebiatowskie sanktuarium powstało bowiem na bazie kultu maryjnego pochodzącego jeszcze z czasów przedwojennych co jest ewenementem na skalę krajową – obszar ten w tym czasie był bowiem pod bezpośrednim wpływem kościoła ewangelickiego. Pustkowo natomiast to jedno z najmłodszych sanktuariów regionu (powstało w 2012 r.) i bardzo nietypowe – jest bowiem kopią krzyża z Giewontu i stoi na klifowym brzegu Morza Bałtyckiego.

Niezwykle ważnym miejscem w kontekście rozwoju turystyki religijnej jest wspominany już wielokrotnie w niniejszym raporcie Trzebiatów. To miasto czterech wyznań, w którym do dziś funkcjonują obok siebie historycznie uwarunkowane świątynie – katolicka, ewangelicka, prawosławna oraz grecko-katolicka. Tego typu nagromadzenie różnych obiektów religijnych jest unikatem w skali całego Pomorza. Zdaniem autora istnieją zatem doskonałe przesłanki do stworzenia na tej bazie oferty turystycznej obejmującej interpretację, a poprzez to poznanie zróżnicowania wyznaniowego na terenie Pomorza.

Przez teren powiatu gryfickiego przebiegają również szlaki tematyczne, w tym kilka o charakterze religijnym, czy raczej historyczno-religijnym. Należą do nich m.in. Pomorska Droga Świętego Jakuba, która jest częścią największej w Europie sieci szlaków pątniczych i kulturowo-religijnych, a także Szlak Misji Chrystianizacyjnej Świętego Ottona z Bambergu – wirtualny szlak, który nadal czeka na pełną rewitalizację i zagospodarowanie, jako produktu turystyki religijnej i kulturowej. Rekonstrukcja takiego szlaku z pewnością przyczyniłaby się do znaczącego rozwoju przestrzeni turystyki religijnej na całym Pomorzu. W dużej mierze bazuje bowiem on na historycznych źródłach i przesłankach, wskazując jednocześnie na oryginalny, pomorski charakter dawnej pobożności ludowej i początkach chrześcijaństwa w tej części Europy.

Turystyka eventowa

Zdecydowana większość imprez masowych czy wydarzeń kulturowych na terenie powiatu gryfickiego ma charakter wykreowanych na potrzeby turystyczne produktów. Nie bazują one zatem na przesłankach tradycyjnych, związanych z lokalnym krajobrazem kulturowym czy historią, a organizowane są przede wszystkim w wąskim pasie nadmorskim, gdzie każdego roku wypoczywają tysiące letników. Są typowym produktem tworzonym na potrzeby rozrywki i zagospodarowania czasu wolnego wczasowiczom.

Istnieją jednak imprezy, które wykorzystując regionalne tradycje lub wydarzenia, przyciągają ruch turystyczny. Należy do nich przede wszystkim Trzebiatowskie Święto Kaszy, organizowane każdego roku pod koniec lipca. Swoją genezą nawiązuje do popularnej legendy o wojnie miast pomiędzy Trzebiatowem a Gryficami. Wydarzenie ma charakter masowy, na terenie całego miasta odbywają się liczne zabawy i rekonstrukcje historyczne. Podobnym, choć odnoszącym się do innych czasów historycznych jest rekonstrukcja zaślubin Polski z morzem, która odbywa się w marcu w Mrzeżynie.

Potencjał turystyki wydarzeń w regionie powiatu gryfickiego bazuje na niematerialnych zasobach kulturowych i historycznych oraz tradycjach, które powoli odradzają się wśród lokalnych społeczności. Potrzeba jednak czasu i zwiększenia nakładów na edukację regionalną, by jeszcze mocniej zbudować poczucie utożsamiania się mieszkańców z bogatą, ale też skomplikowaną historią miejsca. Niemniej jednak taka forma interpretacji miejsca, manifestacji swojej tożsamości i podkreślania zróżnicowania kulturowego regionu wydaje się mieć poważne szanse realizacji.

 

Tagi: ,