Historia Szlaku Maryjnego „Światło ze Wschodu”
Autor: Franciszek MrózPolska zajmuje szczególne miejsce w europejskiej sieci chrześcijańskich ośrodków
i szlaków pielgrzymkowych. Obecnie bowiem w naszym kraju (stan na 1 sierpnia 2019 r.) rejestruje się ponad 790 sanktuariów i miejsc szczególnego kultu związanych z Kościołem katolickim oraz ponad 30 ośrodków pielgrzymkowych związanych z Kościołem prawosławnym i judaizmem. Wśród katolickich sanktuariów zdecydowanie dominują sanktuaria maryjne – ponad 520 ośrodków (ponad 65% ogółu). W grupie maryjnych loca sacra aż 240 sanktuariów szczyci się wizerunkiem Matki Bożej koronowanym na prawie papieskim (koronacja bezpośrednio przez papieża lub „w imieniu i powagą papieża” po otrzymaniu stosownego zezwolenia od Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów). Pozostałe sanktuaria katolickie w Polsce to sanktuaria Pańskie (104 ośrodki) oraz sanktuaria świętych i błogosławionych (ponad 150 sanktuariów).
Najważniejszym regionem pielgrzymkowym w Polsce są Karpaty, na terenie których funkcjonuje obecnie (stan na 1 sierpnia 2019 r.) ponad 120 sanktuariów, w których czczone są cudowne wizerunki Matki Bożej, wizerunki Pańskie oraz świętych i błogosławionych, relikwie osób wyniesionych do chwały ołtarza, a także kalwarie i sanktuarium eucharystyczne. Zdecydowana większość karpackich sanktuariów (70% ogółu) związana jest z kultem maryjnym. W tej grupie, w 38 ośrodkach znajdują się wizerunki Matki Bożej koronowane na prawie papieskim, zaś w 20 sanktuariach karpackich znajdują się wizerunki maryjne koronowane na prawie diecezjalnym (biskupim). W ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się rosnący ruch pielgrzymkowy w sanktuariach o randze co najmniej ponaddiecezjalnej, ale także ożywienie kultu i ruch pątniczego w lokalnych sanktuariach maryjnych. Odpowiedzią ze strony władz Kościoła rzymskokatolickiego – ordynariuszy miejsca, było podniesienie w ostatnich latach wielu tychże ośrodków pielgrzymkowych do rangi sanktuarium (stosownym dekretem, zgodnie z kan. 1230 Kodeksu Prawa Kanonicznego). Do takich ośrodków pielgrzymkowych w Karpatach Polskich zaliczyć można m.in. sanktuaria maryjne w Bruśniku, Dobrej, Przydonicy, Sance, Tyliczu, Zakopanem-Olczy oraz na Wiktorówkach.
Jednym z najbardziej widocznych trendów w podróżach o motywach religijnych lub religijno-poznawczych w Europie w ostatnim dwudziestoleciu jest renesans średniowiecznych szlaków pielgrzymkowych związanych przede wszystkim z kultem świętych
i błogosławionych, a także powstanie nowych szlaków pątniczych. Również w Polsce od dwudziestu lat obserwuje się zjawisko „odtwarzania” szlaków pielgrzymkowych sięgających swoimi początkami tradycji średniowiecznych pielgrzymek (Droga św. Jakuba, Jerusalem Way), a także proces powstawania maryjnych szlaków pątniczych i szlaków świętych
i błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez św. Jana Pawła II, papieża Benedykta XVI
i papieża Franciszka (m.in.: Szlaki Papieskie św. Jana Pawła II, Szlak „Męczeńskiej Drogi Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki”, Szlak Pielgrzymkowo-Turystyczny „Śladami Błogosławionego ks. Michała Sopoćki”, Szlak Świętych i Błogosławionych Diecezji Tarnowskiej, Szlak św. s. Faustyny Kowalskiej, Krakowski Szlak Świętych, Szlak św. Szymona z Lipnicy).
W sieć szlaków pielgrzymkowych i kulturowych w Polsce wpisuje się transgraniczny Szlak Maryjny „Światło ze Wschodu” („Svätomariánska púť – Svetlo z východu”). Szlak ten powstał w 2018 r. w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska – Słowacja 2014–2020, którego liderem jest Kraj Preszowski na Słowacji (Prešovský samosprávny kraj), wspierany przez dwunastu partnerów z Polski i Słowacji (województwo podkarpackie; +Inovačné partnerské centrum, Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie, Krajská organizácia cestovného ruchu Severovýchod Slovenska, Gréckokatolícka cirkev, farnosť Litmanová, Gréckokatolícka cirkev, farnosť Ľutina, Rímskokatolícka cirkev, farnosť Levoča, Rímskokatolícka cirkev Farnosť Gaboltov, Towarzystwo Jezusowe Dom Zakonny w Starej Wsi, parafia rzymskokatolicka pw. św. Piotra Apostoła i św. Jana z Dukli w Krośnie, klasztor Znalezienia Krzyża Świętego Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (Franciszkanów) w Kalwarii Pacławskiej oraz Zgromadzenie Księży Misjonarzy Saletynów – Dom Zakonny w Dębowcu (http://szlak.maryjny.pl). Celem projektu było opracowanie, wytyczenie oraz promocja transgranicznego szlaku pielgrzymkowego wiodącego po polskich i słowackich ośrodkach kultu maryjnego oraz wykorzystanie wartości kulturowych, przyrodniczych, historycznych, społecznych
i duchowych narodów słowiańskich zawartych w przesłaniu i tradycjach maryjnych. Nadrzędnym celem projektu jest intensyfikacja turystyki kulturowej (zwłaszcza turystyki religijnej) i rozwój infrastruktury turystycznej na Pograniczu Polsko-Słowackim, a także wykreowanie markowego produktu nawiązującego do dziedzictwa religijnego i kulturowego tego obszaru (http://szlak.maryjny.pl).
Inspiracją do utworzenia Szlaku Maryjnego „Światło ze Wschodu” była ogromna popularność, czy wręcz fenomen rozwoju Camino de Santiago – szlaku pielgrzymkowego prowadzącego do grobu św. Jakuba Starszego Apostoła w Santiago de Compostela. Formalnie na całym Szlaku Maryjnym „Światło ze Wschodu” znajduje się 28 ośrodków pielgrzymkowych, w tym 21 na terenie Polski oraz 7 sanktuariów w Kraju Preszowskim (Čirč, Gaboltov, Lewocza, Góra Zvir – Litmanová, Ľutina, Preszów i Wielki Szarysz).
W większości ośrodków pielgrzymkowych znajdują się wizerunki Najświętszej Maryi Panny koronowane na prawie papieskim „w imieniu i powagą Papieża”, po otrzymaniu stosownego zezwolenia od Kongregacji Kultu Bożego Stolicy Świętej lub wizerunki maryjne koronowane na prawie diecezjalnym.
W sieć małopolskiego odcinka szlaku obok 11 formalnie objętych projektem sanktuariów maryjnych (Dziekanowice, Limanowa, Ludźmierz, Kalwaria Zebrzydowska, Nowy Sącz, Pasierbiec, Szczyrzyc, Trzebinia, Wadowice, Wiktorówki i Zakopane Krzeptówki) włączono – po konsultacjach z małopolskimi koordynatorami szlaku – także 11 sanktuariów maryjnych funkcjonujących na terenie małopolskich powiatów objętych Programem Interreg V-A Polska – Słowacja 2014–2020, a więc maryjne loca sacra
w Czarnym Potoku, Dobrej, Inwałdzie, Jordanowie, Krynicy-Zdroju, Makowie Podhalańskim, Myślenicach, Płokach, Tyliczu, Wadowicach (sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej) i w Zakopanem (sanktuarium Matki Bożej Objawiającej Cudowny Medalik na Olczy).
Przy analizowanym małopolskim odcinku Szlaku Maryjnego znajdują się ośrodki pielgrzymkowe zaliczane do najważniejszych centrów pątniczych w Europie (Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Zakopane Krzeptówki). Zabytkowy, manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej został w 1999 r. wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO, a w 2000 r. na listę Pomników Historii. Niemal wszystkie sanktuaria (na analizowanym odcinku szlaku) są związane z ks. Karolem Wojtyłą – św. Janem Pawłem II. Największe znaczenie w tych związkach ze św. Papieżem Polakiem mają sanktuaria w Wadowicach, Kalwarii Zebrzydowskiej, Ludźmierzu i Zakopanem Krzeptówkach. W grupie analizowanych ośrodków aż 15 sanktuariów maryjnych szczyci się wizerunkiem Matki Bożej koronowanym na prawie, a dwa sanktuaria posiadają wizerunek Najświętszej Maryi Panny koronowany na prawie biskupim. Małopolski odcinek Szlaku Maryjnego „Światło ze Wschodu” przebiega przez obszary o bardzo cennych walorach krajobrazowych i przyrodniczych – m.in. przez teren Tatrzańskiego Parku Narodowego, Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, Popradzkiego Parku Krajobrazowego oraz otuliny Park Krajobrazowy Beskidu Małego.
Tagi: 2019-04, Szlak Maryjny