Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 31 grudnia, redaktor prowadzący numeru: Agnieszka Matusiak

Numer 6/2017 (listopad-grudzień 2017)

Armin Mikos v. Rohrscheidt

I. Dane podstawowe Szlaku i dane na temat badania

1.Metryka badania:

Podstawa metodologiczna badania:
Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja, Proksenia, Kraków.
Badania wstępne (identyfikujące): w okresie od 4 do 9 listopada 2017r.
Przeprowadził: Armin Mikos v. Rohrscheidt
Badania terenowe: w okresie od 9 do 21 listopada2017 r.
Przeprowadzili: Armin Mikos v. Rohrscheidt, Oleksiy Artyshuk, Piotr Stachowski
Dokumentacjaprzestrzeni Szlaku (walorów, usług turystycznych oraz przedsięwzięć kulturowo-turystycznych) - w okresie od 18.11.2017r. do 16.12.2017r.
Wykonali: Armin Mikos v. Rohrscheidt, Oleksiy Artyshuk, Piotr Stachowski, Mariusz Bąk
Data wypełnienia formularza: w dniach 3-8 stycznia 2018r.
Wykonał: Armin Mikos v. Rohrscheidt
Przedstawiciel koordynatora, uczestniczący w procesie waloryzacji:
Dr Robert Kempa - współautor projektu Szlaku i dyrektor Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku, podmiotu pełniącego nieformalnie funkcję Koordynatora Szlaku,
Adres: Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku,
ul. gen. J. Zajączka 2, 11-500 Giżycko,
Tel. 87 428 52 65
Email: info@gizycko.turystyka.pl

2. Dane podstawowe systemu

Nazwa Szlaku: Szlak Fortyfikacji Mazurskich
Rodzaj systemu: szlak samochodowy o profilu turystyczno-kulturowym
Rok utworzenia Szlaku: 2010 - oznaczenie lokalizacji obiektów na udostępnionych w terenie tablicach informacyjnych. Z kolei opis walorów i przebiegu tras Szlaku w postaci przewodnika turystycznego identyfikującego jego obiekty został opublikowany, a oznaczenie tras samochodowych Szlaku zostało ukończone do końca roku 2012.
Inicjator powołania Szlaku: Powiat giżycki reprezentowany przez dr Roberta Kempę (2006).
Lokalizacja: woj. warmińsko-mazurskie
Zasięg systemu: regionalny
Ranga (znaczenie) w zakresie dedykowanej formy turystyki kulturowej: krajowa
Deklarowana tematyka Szlaku:
Szlak historyczny o profilu militarnym; odpowiada zainteresowaniom uczestników i organizatorów turystyki militarnej oraz częściowo kulturowej turystyki regionalnej.

3.Opis szlaku

Szlak Fortyfikacji Mazurskich łączy 44 obiekty położone na terenie 16 gmin pomiędzy Reszlem (na zachodzie) i Przesławkami k. Żytkiejm (na wschodzie) oraz Gołdapią (na północy) i Jeżami k. Pisza (na południu). Fortyfikacje miejskie i polowe wykorzystują przy tym uformowanie terenu: naturalne pagórki w miejscu lokalizacji zamków, ale też schronów jak w Miechach, wyspy i półwyspy (jak Czarci Ostrów i Półwysep Kula), a te ostatnie także naturalne przeszkody, jak jeziora Pojezierza Mazurskiego (m.in. w przypadku Jeziora Tyrkło, Jeziora Niegocin i wielu innych), obszary sprzyjające maskowaniu, jak kompleksy leśne (np. w Gierłoży czy w schronach wokół Jeży) oraz doliny i brzegi rzek, jak w przypadku rzeki Pisy. Wytyczona i oznaczona trasa samochodowa przebiega wzdłuż dróg: krajowych, wojewódzkich i powiatowych, łącząc miejscowości z obiektami Szlaku. Niekoniecznie jednak trasy łączą bezpośrednio jego obiekty. Jest to wynikiem lokalizacji dużej części obiektów (schrony stanowiące niemal ¾ z ich ogólnej liczby) na terenach poza miejscowościami, w większości leśnych, do których dostęp jest niemożliwy lub poważnie utrudniony tak z uwagi na trudności terenowe (brak drogi), jak przepisy i regulacje właścicieli lub zarządców terenu, m.in. poszczególnych nadleśnictw jako terenowych zarządców Lasów Państwowych.
Całkowita długość trasy samochodowej Szlaku wraz z odgałęzieniami wynosi 438 km, z tego 121,1 km przypada drogi krajowe (nr 59, 63 i 16), 221,3 km na drogi wojewódzkie, a 95,6 km na drogi powiatowe o częściowo bardzo złej nawierzchni i stanie utrzymania (Kruklanki - Przerwanki - Pozedrze). Oznaczenia trasy Szlaku na drogach publicznych są niemal kompletne, poza nimi jednak Szlak (w tym dojazd i dojście do obiektów) pozostaje nieoznaczony.

4.Struktura Szlaku

4.1. Przebieg trasy głównej Szlaku:

Główna trasa samochodowa Szlaku przebiega przez miejscowości: Reszel - Kętrzyn - Gierłoż - Mamerki - Węgorzewo - Pozezdrze - Giżycko - Orzysz - Pisz - Ruciane-Nida - Mikołajki - Ryn - Kętrzyn - według [inf.S.].
Odnoga 1 trasy Szlaku przebiega od miejscowości Kruklanki przez Gołdap i Stańczyki do Przesławek k. Żytkiejm (gm. Dubeninki) [inf S].
Odnoga 2 trasy Szlaku przebiega od Pozderza przez Kruklanki, Wydminy Orzysz, Pisz do Jeży (gm. Pisz) [inf S].
*Niejaki chaos wprowadza (korzystne skądinąd dla popularyzacji Szlaku) funkcjonowanie niezależnej od organizatorów i zarządców turystyki aplikacji dedykowanej Szlakowi - My-Guide - Szlak Fortyfikacji. Uwzględnia ona 17 wybranych obiektów Szlaku, trasę samochodową ukazuje od Reszla przez Św. Lipkę, Kętrzyn, Gierłoż, Mamerki, śluzy Kanału Mazurskiego, Węgorzewo, Giżycko, Pisz, Mikołajki, do Rynu, ma odnogi z Giżycka do Kruklanek i z Węgorzewa przez Gołdap do Stańczyków. W sumie trasa ta ma długość 443 km. Jednak aplikacja kształtowana jest autonomicznie przez użytkowników i nie ma odniesienia do formalnej struktury Szlaku.

4.2.Obiekty kluczowe Szlaku:

Ustalone dla potrzeb waloryzacji potencjału systemu w konsultacji z Koordynatorem [AS]
1. Giżycko, Twierdza Boyen (dawny pruski fort artyleryjski),
2. Gierłoż, gm. Kętrzyn (wiejska) - Wilczy Szaniec (Wolfschanze), dawny polowy kompleks dowodzenia Wodza Naczelnego i Dowództwa Sił Zbrojnych III Rzeszy (OKW),
3. Mamerki, k. Przystani, gm. Węgorzewo - Mauerwald - dawna kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych OKH, w tym obiekty "Miasto Brygidy" i "Quelle".

4.3. Pozostałe obiekty formalnie zaliczane do Szlaku:

Formalna lista obiektów Szlaku nie istnieje, czego przyczyną jest brak aktu powołania systemu lub innego dokumentu sporządzonego z udziałem jego interesariuszy. Na podstawie Inf.S i AS, sporządzonej w wyniku konsultacji z przedstawicielem tymczasowego Koordynatora Szlaku ustalono następującą listę obiektów, które stały się przedmiotem badań terenowych i (wspólnie) wyznaczyły przestrzeń badanego systemu:
- pozostałości wałów fortecy bastionowej na wyspie Czarci Ostrów, Jez. Śniardwy
- zamek biskupów warmińskich w Reszlu,
- sanktuarium maryjne w Świętej Lipce (zespół klasztorny,
- obronny kościół św. Jerzego w Kętrzynie (bazylika mniejsza),
- zamek krzyżacki w Kętrzynie (aktualnie muzeum),
- Kwatera "Wendula" w Radziejach (kwatera gen. Lammersa),
- dawny zamek krzyżacki w Węgorzewie,
- Kwatera Hochwald (H. Himmlera) w Pozezdrzu,
- schrony piechoty i pogotowia w Przerwankach,
- schrony zwane "Garnkami Kocha" przy wiadukcie kolejowym w Kruklankach,
- Kwatera "Robinson" w Gołdapi,
- ruiny ośrodka badawczego Luftwaffe w Gołdapi,
- wiadukty kolejowe w Stańczykach,
- schron typu 105C w Prawym Lesie k. Stańczyków,
- schrony typu 105C w Przesławkach k. Żytkiejm,
- schron w Miechach,
- cztery schrony w Przykopie k. Miłek,
- przystań statków Żeglugi Mazurskiej w Giżycku,
- dawny zamek krzyżacki w Giżycku,
- most obrotowy w Giżycku,
- schron amunicyjny przy Jeziorze Popówka w Giżycku
- pozostałości schronów w Wilkasach k. Giżycka,
- schrony w Kamionkach k. Giżycka,
- Fort Kula k. Bogaczowa, gm. Giżycko,
- zespoły schronów w lesie koło Cierzpięt, gm. Orzysz,
- schron typu B1-27 w Wężewie, gm. Orzysz,
- schron bojowy Regelbau 107A i schron bierny Regelbau 502 w Piszu,
- schron Regelbau 105C koło Jeży, Jeże-Wschód,
- dwa schrony bierne dla piechoty i schron z kopułą pancerną dla karabinów maszynowych koło Jeży, Jeże-Zachód,
- schron piechoty z garażem dla działka przeciwpancernego koło Jeży, Jeże-Zachód,
- Kwatera Dowódcy Luftwaffe w Szerokim Borze k. Pisza,
- schron wieżowy przy śluzie w Guziance (Ruciane-Nida),
- schrony przy porcie i moście w Rucianem-Nidzie,
- dwie wieże ckm w Mikołajkach,
- dwie wartownie i posterunek z fragmentem kraty fortecznej i schronem w Mikołajkach,
- dawny zamek krzyżacki w Rynie,
- schron Regelbau 105B ze stanowiskiem ckm w Martianach,
- Bateria Szymonka, gm. Ryn,
- Punkt Oporu Lisi Ogon k. Grzybowa, gm. Ryn,
- umocnienia przy moście kolejowym w Okartowie, gm. Orzysz.
Razem badaniem objęto 44 obiekty
Przebieg trasy samochodowej Szlaku oraz usytuowanie jego obiektów prezentuje Rycina 1.

Rycina 1. Aktualny przebieg tras Szlaku Fortyfikacji Mazurskich i lokalizacja wyznaczonych do badania obiektów Szlaku.(3)


Biskup K., 1997, Fortyfikacje dziewiętnasto- i dwudziestowieczne na obszarze dawnych Prus Wschodnich, Studia Angerburgica, Tom 2, Węgorzewo, s. 17-43 (3)
Kempa R., 2005, Giżycka Pozycja Polowa (wrzesień 1914 - luty 1915), "Feste Boyen. Pismo Towarzystwa Miłośników Twierdzy Boyen" Nr 8, s. 59-75 (0)
Kempa R. (red.), 2015, Dziedzictwo Wielkiej Wojny w krajobrazie Powiatu Giżyckiego, Towarzystwo Miłośników Twierdzy Boyen, Giżycko (0)
Kempa R., (red.), 2014, Wielka Wojna na Mazurach 1914-1915. Studia z dziejów frontu wschodniego I wojny światowej, Towarzystwo Miłośników Twierdzy Boyen Giżycko (0)
"Feste Boyen", seria artykułów w czasopiśmie poświęconym twierdzy giżyckiej, w sumie 12 numerów wydawanych w latach 2002-2009 (0)
Łach W.B., 1997, Giżycki Rejon Umocniony, [w:] Ochrona zabytków architektury obronnej, Ogólnopolski Zjazd społecznych opiekunów zabytków i wojewódzkich konserwatorów zabytków. Krajowa Narada Konserwatorska Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji. Giżycko-Twierdza Boyen, 12-14 września 1997 r. Giżycko: Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji, s. 68-84 (0)
Markiel C., 2004, Niemieckie umocnienia z lat 1940- 1945 wokół miejscowości Jeże, "Infort. Biuletyn Miłośników Fortyfikacji" Nr 21 (1/2004) (0)
Żywiczyński A., 2005, Rozwój pruskich i niemieckich budowli obronnych w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich od 1786 do 1915 roku, "Feste Boyen. Pismo Towarzystwa Miłośników Twierdzy Boyen" Nr 8, s. 21-30 (0)
Żywiczyński A., 2014, Zabytki fortyfikacji stałych i techniki kolejowej jako element krajobrazu kulturowego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich - powstanie, zmiany, zniszczenia i wtórne zagospodarowanie, "Archeologica Hereditas" Nr 3, s. 117-137 (0)
W sumie zgodnie z założeniami bonitacji: 19 punktów
I.A.b literatura popularna tematyzująca Szlak
Aktualna i dostępna literatura popularna na temat Szlaku w formie osobnych opracowań
1. Szlak Fortyfikacji Mazurskich (2016) opr. K. Bzowski [inf.S] (5)
I.A.c zgodność tematyczna poszczególnych obiektów z deklarowanym tematem Szlaku:
Stwierdzono zgodność na poziomie 79,54% - 10 punktów. Uzasadnienie: Spośród 44 obiektów ustalonych z Koordynatorem imiennie jako należące do Szlaku (por. 1.6.2 i 1.6.3), z deklarowaną tematyką (historia i dziedzictwo militarne) jest zgodnych w pełni 36 obiektów, co stanowi (81,8%) ich ogólnej liczby. Częściowo zgodny z tematyką Szlaku jest profil 5 obiektów (11,36%). Są to: Zamek Biskupów Warmińskich w Reszlu (wielokrotne modyfikacje i aktualnie inne zagospodarowanie turystyczne), Kościół Św. Jerzego w Kętrzynie (częściowa utrata cech obronnych, priorytetowo inne wykorzystanie), most obrotowy w Giżycku (tylko częściowe wykorzystanie militarne, zachowane śladowe relikty umocnień), dawny Zamek krzyżacki w Rynie (częściowa utrata charakteru militarnego budowli, zmienione przeznaczenie bez zagospodarowania elementów obronnych) i dawny Zamek w Giżycku (utrata cech obronnych przy zachowaniu sylwetki zamku i niektórych elementów wyposażenia wewnętrznego, brak wykorzystania elementów militarnych w zagospodarowaniu turystycznym). Brak zgodności z profilem Szlaku zachodzi w przypadku czterech następujących obiektów: Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce, Przystań w Giżycku, Mosty Kolejowe w Stańczykach oraz dawny Zamek w Węgorzewie (po kolejnych przebudowach zupełna utrata charakteru obronnego i zmienione przeznaczenie), co stanowi 9,1 % ich ogólnej liczby.(10)
Suma punktów za cały podzakres I A: 34.
I.B Oznaczenie Szlaku
I.B.a oznaczenie Szlaku na trasie i przy drogach dojazdowych
Stwierdzono istnienie fizycznych oznaczeń wzdłuż ciągów komunikacyjnych Szlaku (dróg samochodowych) oraz dojazdu do mniej niż 65% obiektów Szlaku - 6 punktów.
Uzasadnienie: oznaczone sąw znacznej większości trasy samochodowe uznane za ciągi komunikacyjne Szlaku. Oznaczenie w postaci jednolitych turystycznych znaków E-22 o treści "Szlak Fortyfikacji Mazurskich" z ikonką schronu jako logo systemu wykonano w latach 2010-2012 staraniem samorządu wojewódzkiego. Był to element tworzenia samochodowego systemu eksploatacji turystycznej. Tablic z oznaczeniami przy drogach nie ma na trasie między Karolewem k. Kętrzyna, Gierłożą, Radziejami i m. Przystań k. Węgorzewa (w okolicach kluczowych obiektów w Gierłoży i Mamerkach), przy drodze z Cierzpięt do Orzysza (jedynej wiodącej obok zespołów schronów w okolicach Cierzpięt), przy drodze powiatowej między Kruklankami a Pozedrzem - jedynej drodze dojazdowej do obiektu w Przerwankach oraz przy drogach dojazdowych w pobliże obiektu w Miechach. Należy jednak zauważyć, że część drogowych oznaczeń Szlaku typu E22a identyfikujących w ciągu dróg pobliskie atrakcje, wprowadza w błąd, ponieważ (wbrew oznaczeniu i napisowi) nie są to obiekty Szlaku, a inne walory turystyczne, niezwiązane ze Szlakiem [por. m.in. DFT 34, DFT 44]. Tym samym tablice identyfikujące obiekty powodują chaos, bo za pomocą logo SFM oznaczają m.in. lokalne muzea czy zabytki [DFT 28; DFT 45]. Natomiast tylko niewiele tablic tego rodzaju identyfikuje wprost rozproszone obiekty SFM poza miejscowościami, przez co są nie one przydatne ani w sygnalizowaniu bliskości, ani w lokalizacji tej grupy obiektów. Z kolei drogi dojazdowe oraz trasy przejść z najbliższych parkingów przy trasie do rozproszonych terenowych umocnień poza miejscowościami w pobliżu dróg lub w głębi lasu są niemal w całości nieoznaczone, względnie (tylko w kilku miejscach) znajdują się na nich prowizoryczne oznaczenia (typu "Bunkry") umieszczone we własnym zakresie przez innych gestorów. Są one niejednolite i nie zawsze o jednoznacznej treści [DFT 11; DFT 13; DFT 28, DFT 33]. Stan ten powoduje (zwłaszcza w obszarach niezamieszkałych, a tych jest znaczący odsetek) konieczność samodzielnego poszukiwania obiektów Szlaku, co w terenie leśnym jest trudne i często może skończyć się niepowodzeniem.
Z kolei tablice informacyjne Szlaku w miejscowościach z jego obiektami są zlokalizowane często w przypadkowych miejscach. Tak jest na przykład w Reszlu na przystanku autobusowym [DFT 03], na który samochody mają zakaz wjazdu (co szczególnie dziwi zważywszy, że Szlak jest deklarowany jako oferta dla turystów zmotoryzowanych). Ponadto tablice Szlaku opisują wprawdzie jego pobliskie obiekty, a nawet zawierają fotografie niektórych z nich, jednak nie podają ich dokładnej lokalizacji ani drogi dotarcia do nich. Same zaś obiekty np. schrony leśne, są w dużej odległości od tablic (w przypadku Jeży jest to nawet kilka kilometrów), trudne do odnalezienia (często w lesie lub na zalesionym pagórku wśród pól) i nie prowadzą do nich żadne oznaczenia. Obiekty leśne nie są też objęte aplikacją turystyczną, więc trzeba ich mozolnie szukać. Przykład krytyczny to Jeże [DFT 31], gdzie obiekty są położone wyłącznie poza miejscowością i na terenie leśnym, a tablica Szlaku stoi w środku wsi, przy szkole i w żaden sposób nie pomaga w ich odnalezieniu.
Podsumowując: zastosowane oznaczenia drogowe upewniają wprawdzie turystę o znajdowaniu się w przestrzeni Szlaku i na jego trasie, jednak (z wyjątkiem dużych obiektów w miejscowościach, oznaczonych własnymi tablicami względnie stojącą w ich bezpośrednim sąsiedztwie tablicą Szlaku) nie umożliwiają odnalezienia obiektów rozproszonych w terenie leśnym, co w praktyce eliminuje ich praktyczną przydatność. W sumie aż do 24 z 44 obiektów, czyli 54,55% ich ogólnej liczby dojazd względnie dojście nie są oznaczone wcale. (6)
I.B.b oznaczenie fizyczne bezpośrednio przy obiektach szlaku
Stan: istnienie fizycznych oznaczeń przy pojedynczych obiektach Szlaku lub mniej niż 75 ich ogólnej liczby -3 punkty. Uzasadnienie: Spośród 44 obiektów żadnym typem znaku nie jest oznaczonych 28 obiektów (63,6%), w tym zdecydowana większość schronów i ich zespołów położonych poza terenami miejscowości (głównie na terenie leśnym). Pozostałe obiekty są oznaczone, jednak w większości nie są to oznaczenia wskazujące na ich przynależność do SFM, co wynika z innego pochodzenia tablic i opisów (inni gestorzy oznaczeń) [por. opisy w KAO 1-44, dokumentacja serii DFT]. (3)
I.B.c oznaczenie systemowe przebiegu Szlaku
Istnienie oznaczenia przebiegu Szlaku oraz tylko jego wybranych obiektów w systemie nawigacji satelitarnej lub w innych elektronicznych systemach prowadzenia ruchu (5)
Aplikacja turystyczna My Guide, Szlak Fortyfikacji Mazurskich
Aplikacja - niezależna od Koordynatora Szlaku - podaje przebieg tras, jednak oznacza i opisuje tylko wybrane obiekty Szlaku (12 z 44 i kilka innych), generalnie położone w miejscowościach lub w pełni zagospodarowane turystycznie. (5)
Suma punktów za cały podzakres I B: 15
I.C Koordynacja Szlaku¹
I.C.a funkcjonowanie koordynatora Szlaku
Koordynacja szlaku w ramach instytucji lub organizacji, zajmującej się także innymi typami produktów turystycznych lub inną działalnością na rzecz turystyki (6)
Koordynator Szlaku. W momencie opracowywania niniejszego Raportu (styczeń 2018 r.) Szlak Fortyfikacji Mazurskich nie jest formalnie koordynowanym systemem eksploatacji turystycznej (por. 1.4.4.). Natomiast w praktyce niektóre funkcje koordynatora sprawuje pomysłodawca i współtwórca projektu Szlaku, dr Robert Kempa, dyrektor Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku. Jest on uznawany za partnera w sprawach dotyczących Szlaku przez Urząd Marszałkowski w Olsztynie, utrzymuje kontakt z częścią zarządców obiektów, oraz został wyznaczony imiennie do konsultowania badania audytowego w kwestiach dotyczących identyfikacji systemu i jego obiektów. Kierowana przez niego jednostka samorządu (powiatowego), zbierająca informacje dotyczące stanu oznaczeń systemu i udzielająca informacji turystycznej nt. Szlaku jako całości oraz stanu obiektów może zostać uznana za podmiot spełniający aktualnie funkcję (nieformalnego) koordynatora szlaku kulturowego. W wyniku braku formalnego umocowania Koordynatora i związanych z tym narzędzi kształtowania kierowania współpracą interesariuszy systemu a także braku środków dedykowanych działaniom na rzecz zarządzania informacja oraz koordynacji oferty Szlaku, zakres jego działań (opisany w części IV niniejszego formularza) jest jednak dalece niewystarczający dla potrzeb rozwiniętego linearnego systemu eksploatacji turystycznej. Dlatego należy zdecydowanie postulować wprowadzenie modelu koordynacji całościowej, o czym poniżej we wnioskach Raportu (6).
I.C.b dostępność koordynatora
Publiczna całoroczna dostępność danych koordynatora dla potrzeb komunikacji
Dane podmiotu wypełniającego funkcje koordynacyjne są publicznie dostępne:
Brak portalu, witryny i odrębnego adresu internetowego koordynatora identyfikującego go ze Szlakiem (0)
Szlak nie posiada samodzielnego portalu ani witryny internetowej, jedynie opisowe strony zależne, m.in. na witrynie www.polskieszlaki.pl (0)
Publiczna, całoroczna dostępność biura koordynatora Szlaku (5)
Biuro Koordynatora jest publicznie i całorocznie dostępne.
Adres Biura: Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku, ul. gen. J. Zajączka 2, 11-500 Giżycko, Tel. 87 428 52 65, Email: info@gizycko.turystyka.pl
Biuro otwarte i dostępne w godzinach pracy Centrum, całorocznie i we wszystkie dni tygodnia, por. www.gizycko.turystyka.pl/pl/index.php?Menu=54&Next=55. (5)
I.C.c usługi informacyjne koordynatora w odniesieniu do Szlaku
Stały, całoroczny i wyłączny numer telefoniczny w określonych dniach i godzinach (5)
Numer stacjonarny: 87 428 52 65 (5)
Obsługa w językach obcych w informacji telefonicznej Szlaku (po 2 za każdy do trzech) (6)
Języki: angielski, niemiecki, rosyjski (6)
Dodatkowe stałe punkty informacyjne ("infokioski") Szlaku (2 za każdy do dwóch) (4)
Brak (0)
I.C.d dodatkowe usługi koordynatora:
Organizowanie wycieczek po Szlaku (touroperator lokalny dla grup przyjazdowych) (5)
Brak (0)
Oferowanie mikroeventów związanych z tematyką Szlaku lub pośredniczenie w ich zamawianiu (1)
Brak (0)
Suma punktów za cały podzakres I.C: 22
I.D Dostępność turystyczna obiektów Szlaku²
I.D.a faktyczna dostępność obiektów Szlaku:
Stan: faktyczna pełna dostępność mniej niż 80% obiektów Szlaku (0 punktów).
Uzasadnienie: Badanie przeprowadzone za pomocą wizji lokalnej pozwoliło stwierdzić, że zwiedzanie turystyczne przynajmniej w godzinach pracy jest możliwe w 30 na 44 obiekty (68,18% z ich ogólnej liczby). Nie ma fizycznego dostępu do 1 obiektu (schrony w Rucianem-Nidzie przy mostach - obiekty zamknięte, brak kontaktu do zarządcy), co stanowi 2,27% ogólnej liczby obiektów Szlaku. Dostęp do 13 kolejnych obiektów (29,54%), bez wyjątku schronów w terenie otwartym lub leśnym, jest utrudniony z różnych powodów (m.in. wysoki stopień zniszczenia uniemożliwiający wejście do części obiektów lub poważnie utrudniający ich zwiedzanie wewnątrz, oznaczenie przez zarządcę terenu (głównie Lasy Państwowe) jako teren pod systematyczne uprawy leśne, lokalizacja na prywatnym terenie (jak na polu należącym do gospodarstwa albo w przydomowym ogrodzie) z brakiem wyznaczonej ścieżki do obiektu. Stan ten skutkuje sklasyfikowaniem dostępności tej grupy obiektów jako ograniczonej. Przyczyny braku lub ograniczenia dostępności każdorazowo opisano w dokumentach audytu obiektowego [KAO 1-44], sporządzonych dla każdego obiektu. (0)
I.D.b dostępność komunikacyjna obiektów Szlaku:
Dostępność komunikacyjna rozumiana jest tutaj jako możliwość dojazdu bezpośredniego do obiektów Szlaku autobusem kursowym, autokarem lub samochodem osobowym oraz możliwość zaparkowania dla autokarów i parking dla samochodów w odległości nie większej niż 200 metrów od wejścia do obiektu.
Stan: mniej niż 75 % obiektów systemu spełnia warunki dostępności komunikacyjnej (0)
Uzasadnienie: Do większości obiektów, z uwagi na ich położenie poza ośrodkami miejskimi, nie ma bezpośredniego dostępu za pomocą kolejowej lub autobusowej komunikacji publicznej, a także dojazdu samochodowego, co znacząco obniża ocenę systemu (definiowanego jako szlak samochodowy) w tym zakresie. Większość schronów leśnych i umocnień polowych poza miejscowościami) jest położonych więcej niż 1 kilometr od najbliższego przystanku publicznej komunikacji autobusowej, co należy uznać za poważne utrudnienie dla turystów korzystających z niej dla zwiedzania Szlaku. Niemożliwy jest dojazd autokarami turystycznymi w pobliże 15 obiektów (34,01%). W przypadku 14 obiektów (31,81%) najbliższe miejsce legalnego i bezpiecznego dojazdu samochodem jest położone między 250 m a nawet powyżej 1. km od ich lokalizacji. Przystanki autobusów komunikacji publicznej lub regularnej prywatnej są oddalone o więcej niż 1 km od 14 obiektów Szlaku (31,81%). Najbliższe stacje kolejowe czynnych linii w przypadku 33 obiektów (75% ich ogólnej liczby) znajdują się dalej niż 1,5 km od ich lokalizacji. Do części obiektów niedostępnych dla samochodów można natomiast dojechać rowerem, choć - oprócz oznaczeń rowerowego szlaku terenowego w niektórych miejscach, jak np. w Wężewie - nie posiadają one żadnych elementów infrastruktury obsługującej turystów korzystających z tego środka lokomocji, jak trwała nawierzchnia drogi, stojaki i zabezpieczenia dla rowerów w pobliżu obiektów czy wiaty, co znacznie utrudnia zarówno dojazd, jak i zwiedzanie. Ponadto możliwość dojazdu do dużej części obiektów rowerem nie może być uznany za formę dostępności komunikacyjnej w przypadku szlaku oznaczanego jako samochodowy, nieposiadającego własnej, wyznaczonej i oznaczonej alternatywnej trasy rowerowej (gdyż, jeśli nawet jest możliwe, odbywa się to poza organizacją systemu). Szczegóły dotyczące dostępności komunikacyjnej obiektów SFM znajdują się w formularzach badania obiektów [KAO 1-44]. (0)
Suma punktów za cały podzakres I.D: 0
Za cały zakres I: 71 z 200 możliwych punktów

Zakres II: Ogólna atrakcyjność turystyczna Szlaku

II.A Autentyczność obiektów Szlaku
Odsetek obiektów autentycznych w ogólnej liczbie obiektów Szlaku przekracza 50%, zaś odsetek obiektów wykreowanych specjalnie dla potrzeb turystyki nie przekracza 25 % (40 punktów)
Zdecydowana większość obiektów Szlaku (40 z 44, czyli 90,91%) to obiekty autentyczne i pierwotne. Do obiektów pierwotnych obok schronów, innych obiektów ufortyfikowanych (jak zamek w Reszlu, ruiny na Czarcim Ostrowie, kościół Św. Jerzego w Kętrzynie) oraz mostu obrotowego w Giżycku zaliczyć należy również mosty w Stańczykach oraz sanktuarium w Świętej Lipce, niezależnie od ich częściowej czy nieistniejącej zgodności z profilem Szlaku. Natomiast tzw. Zamek w Węgorzewie, a także w znacznym stopniu przebudowane zamki w Rynie i Giżycku należy określić jako obiekty wtórne, a przystań jachtową w Giżycku jako obiekt wykreowany dla potrzeb turystyki. (40)
II.B Zwartość Szlaku
Za odległość pomiędzy więcej niż 90% a mniej niż 100 % obiektów Szlaku nie większą niż 30 km (10)
Między obiektami Kruklankach i Gołdapi odległość trasy Szlaku wynosi 52,8 km, a między obiektami w Pozezdrzu i Gołdapi - 52,1 km. Oznacza to poważne przerwanie ciągłości Szlaku zgodnie z przyjętymi kryteriami (maksymalna odległość między kolejnymi obiektami nie większa niż 30 km) w dwóch odcinkach na 46, czyli w 4,35% tras odcinkowych. Na 95,65% odcinków ciągłość nie jest przerwana. (10)
II.C Liczba obiektów należących do Szlaku
a) Szlak liczy powyżej 20 obiektów (15 punktów)
Szlak liczy 44 obiekty(15)
II.D Regularna usługa transportowa zgodna z przebiegiem Szlaku:
Nie istnieje regularna ani turystyczna, całoroczna lub sezonowa usługa transportowa łącząca bezpośrednio więcej niż 80% obiektów Szlaku (0)
Nie istnieje publiczna ani prywatna regularna usługa transportowa, łącząca bezpośrednio kolejne wszystkie lub większość obiektów Szlaku. Brak publicznej komunikacji lądowej miedzy nimi, natomiast usługa rejsów pasażerskich białej floty (niezaliczanych do usług Szlaku ani niepokrywających się z jego trasami) jest ograniczona do tras opisanych w Zakresie VI.C, każdorazowo łączących najwyżej trzy miejscowości w przestrzeni Szlaku. Żadna inna usługa transportowa całoroczna ani sezonowa nie łączy więcej niż 80% obiektów Szlaku. (0)
II.E Stan utrzymania poszczególnych obiektów Szlaku
Stan krytyczny szlaku oznacza istnienie obiektów znajdujących się w stanie ruiny stanowiącej zagrożenie dla turystów lub wymagających kapitalnego remontu, jeśli stanowią one więcej niż 10 % ogólnej liczby obiektów szlaku (0).
Znaczący odsetek obiektów badanego Szlaku znajduje się w niezadowalającym stanie estetycznym (16) lub w stanie krytycznym (2), co jednak nie zawsze umniejsza ich atrakcyjność ze względu na charakter mankamentów (zniszczenia w wyniku akcji militarnej, jak walki o obiekt lub jego wysadzenie w powietrze). Jednak 7 z 44, to jest 15,91% obiektów znajduje się w stanie zagrożenia budowlanego dla zwiedzających lub posiadają niezabezpieczone elementy wyposażenia (np. studzienki bez przykrycia), co potwierdza dokumentacja badania obiektów [KAO 1-44] i dokumentacja fotograficzna [DFO 1-44]. Podobnie w większości obiektów terenowych (schrony) i niektórych obiektów w miejscowościach (w sumie w 33 z 44 obiektów Szlaku, czyli 75% ich ogólnej liczby) oraz w ich bezpośrednim otoczeniu brak węzła sanitarnego dostępnego dla turystów. Dlatego ocena za ten podzakres musi być określona jako krytyczna (0).
Za cały zakres II: 65 ze 100 możliwych punktów

Zakres III: Turystyczno-kulturowy potencjał obiektów Szlaku

III.A Znaczenie kulturowe obiektów szlaku zgodne z tematyzacją Szlaku (zabytki techniki fortyfikacyjnej):
Za każdy obiekt o znaczeniu międzynarodowym (do 3, po 20 punktów)
Wilczy Szaniec Gierłoży, największy polowy kompleks dowodzenia II wojny światowej względnie cały system kwater dowodzenia i siedzib polowych przywódców III Rzeszy (20)
Za każdy obiekt o znaczeniu krajowym* (do 5, po 10 punktów)
Dobrze zachowana, funkcjonująca jako zagospodarowana i interpretowana atrakcja twierdza fortowa Boyen w Giżycku (10)
Za każdy obiekt o znaczeniu regionalnym** (do 5 po 5 punktów)
Wieże CKM w Rucianem-Niedzie i Guziance wraz z wytyczoną lokalną trasą dydaktyczną(5)
Za obiekty będące zespołem więcej niż 2 pojedynczych obiektów albo za zgrupowanie więcej niż 2 obiektów Szlaku w jednej miejscowości (po 2).
Gierłoż, Wilczy Szaniec (2)
Ruciane-Nida i Guzianka (2)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: 39.
III.B Eventy zgodne z tematem Szlaku:³
Wielodniowe regularne eventy zgodne z tematyką Szlaku, organizowane w jego przestrzeni (do czterech, za każdy 10 punktów)
Giżycko, Święto Twierdzy Boyen (sierpień, 3 dni) (10)
Parcz (gm. Kętrzyn - w.), Walkiria - Mazurski Piknik Militarny - impreza posiada tematykę militarną i nawiązuje do historii obiektów Szlaku - lipiec (10)
Orzysz,Dni Święta Wojska Polskiego (3 dni - sierpień). Event ma tematykę militarną, jednak nie jest związany z fortyfikacjami historycznymi (0)
Jednodniowe regularne eventy tematyczne*, organizowane w ramach działalności Szlaku lub jego obiektów (za każdy 5 punktów)
Giżycko, Operacja Boyen - jednodniowa inscenizacja zimowej operacji militarnej - luty (5)
Miłki, Bój o Świętą Górę (lipiec) (5)
Orzysz, Walka Czołgów (lipiec), tematyka militarna, jednak nie ma związku z historycznymi fortyfikacjami (0)
Dodatkowo: za każdy dzień trwania jednego z wymienionych eventów powyżej 2 dni (1 punkt do 5 dni m, maksymalnie 5 punktów)
Giżycko, Święto Twierdzy Boyen - trzy dni (1)
Walkiria - Mazurski Piknik Militarny - trzy dni (1)
Czynne grupy rekonstrukcji historycznej, lub aktywności turystycznej albo kulturalnej związane ze Szlakiem lub jego obiektami (za każdą do 5, po 6 pkt.)
Giżycko, GRH 147.Pułku Piechoty (Gwardia Twierdzy Boyen) (6)
Kętrzyńskie Stowarzyszenie Rekonstrukcji Militarnych "Masuria" (6)
Kętrzyn, Bractwo Rycerskie strażnicy Rast (przy Zamku) - nieaktywna (0)
Suma punktów w tym podzakresie: maksymalna: 40
III.C Dodatkowe atrakcje tematyczne organizowane w obiektach Szlaku (do 4 - po 5 punktów) [KAO 1-44], [inf.S], [www]⁴
Wilczy Szaniec i otoczenie - Sztabowóz - przejazdy turystyczne pojazdami wojskowymi (5)
Pisz, spacer / oprowadzanie ścieżką historyczną "Piska Pozycja Ryglowa"(5)
Giżycko, Twierdza Boyen, mikroevent edukacyjny pn. Poznań Tajemnicę Twierdzy Boyen (5)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: 15
III.D Znaczenie historyczne obiektów Szlaku zgodne z tematyzacją Szlaku:
Za każdy obiekt o znaczeniu międzynarodowym (do 3) (20 punktów)
Gierłoż, główna kwatera militarna wojsk III Rzeszy, miejsce zamachu C. Stauffenberga na Adolfa Hitlera (20)
Za każdy obiekt o znaczeniu krajowym* (do 5 po 10 punktów)
Giżycko, Twierdza Boyen, kluczowe znaczenie dla obrony Prus Wschodnich i rozstrzygnięć na Froncie Wschodnim I Wojny Światowej w pierwszym etapie wojny (rok 1914-15 (10)
Za każdy obiekt o znaczeniu regionalnym* (do 5 po 5 punktów)
Brak (0)
Za obiekty będące zespołem więcej niż 2 pojedynczych obiektów albo za zgrupowanie więcej niż 2 obiektów Szlaku w jednej miejscowości (po 2).
Kompleks Twierdzy Boyen oraz pozostałe obiekty Szlaku w Giżycku (2)
Kompleks Kwatery Głównej w Gierłoży (2)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: maksymalna: 20
III.E Znaczenie biograficzne obiektów Szlaku:
Za każdy obiekt Szlaku związany z postacią o znaczeniu międzynarodowym (10)
Gierłoż, Adolf Hitler, kanclerz i dyktator III Rzeszy (10)
Za każdy obiekt Szlaku związany z postacią o znaczeniu krajowym* (do 3, 3 punkty)
Gierłoż, Claus Schenk Graf von Stauffenberg, wykonawca zamachu na Adolfa Hitlera (3)
Za każdy obiekt Szlaku związany z postacią o znaczeniu regionalnym** (do 3, 1 punkt)
Kętrzyn, Muzeum, Wojciech Kętrzyński, uczeń tzw. Szkoły Wielkiej w Kętrzynie (1)
Reszel, Zamek, Adam Krasicki, jeden z właścicieli i wielokrotny mieszkaniec Zamku (0)
Dodatkowo za każdy obiekt będący zespołem więcej niż 2 pojedynczych obiektów albo za zgrupowanie więcej niż 2 obiektów Szlaku w jednej miejscowości (po 2).
Gierłoż, Wilczy Szaniec (2)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: 16
III.F Związek obiektów z dziejami religii lub aktualne znaczenie dla życia religijnego
Za każdy obiekt o znaczeniu regionalnym** (do 3 obiektów, po 3 punkty)
Sanktuarium w Świętej Lipce z kompleksem sakralnym (3)
Kościół Św. Jerzego w Kętrzynie, bazylika mniejsza(3)
Dodatkowo za każdy obiekt będący zespołem więcej niż 2 pojedynczych obiektów albo za zgrupowanie więcej niż 2 obiektów Szlaku w jednej miejscowości (po 2).
Kompleks klasztorny sanktuarium w Świętej Lipce (2)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: 8
III.G Znaczenie obiektów Szlaku lub miejscowości położonych na Szlaku dla innego typu turystyki kulturowej niż wskazany w temacie Szlaku:
Za każdy obiekt o znaczeniu międzynarodowym (do dwóch, po 10 punktów)
Brak (0)
Za każdy obiekt o znaczeniu krajowym* (do trzech, po 5 punktów)
Brak (0)
Za każdy obiekt o znaczeniu regionalnym* (do trzech, po 2 punkty)
Mikołajki, Muzeum Reformacji Polskiej - turystyka religijna (2)
Owczarnia, gm. Kętrzyn (w.) - Muzeum Mazurskie - turystyka regionalna (2)
Wolisko, gm. Kruklanki - Zagroda Żubrów i ścieżka dydaktyczna "Tropem Żubrów - turystyka kulturowo-przyrodnicza (2)
Inne w przestrzeni Szlaku (poza miejscowościami z jego obiektami):
Cmentarz żydowski w Mikołajkach (najlepiej zachowany w tej części regionu) (0)
Gołdap, stary cmentarz żydowski (0),
Popielno, gm. Ruciane-Nida, klasztor staroobrzędowców - turystyka religijna (0)
Ogródek, gm. Orzysz, Muzeum Michała Kajki, Michał Kajka, Mazurski poeta ludowy i działacz na rzecz polskości Mazur - turystyka regionalna (0),
Jeziorko, gm. Ryn, grodzisko pruskie - archeoturystyka (0)
Kwiedzina, gm. Kętrzyn (w.), Ośrodek Edukacji Ekologicznej - turystyka kulturowo-przyrodnicza (0)
Gm. Dubeninki, ścieżki przyrodnicze Puszczy Rominckiej - tur. kulturowo-przyrodnicza (0)
Wojnowo, Gm. Ruciane-Nida, cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny- tur. religijna (0)
Suma punktów przydzielonych w tym podzakresie: 6
III.H Związek poszczególnych obiektów Szlaku lub miejscowości na Szlaku z innymi grupami etnicznymi albo z historią innych narodów:
(do 2 obiektów dla grupy narodowej, przy uwzględnieniu max 3 różnych grup narodowych):
Za każdy obiekt o znaczeniu regionalnym* lub w jednej dziedzinie dla danej grupy narodowej
Giżycko, Twierdza Boyen, Wydział III Fremde Heere Ost i Ośrodek Szkoleniowy ROA - dysydentów z armii sowieckiej 1942-44 - Rosjanie (2)
Gołdap, Ośrodek Badawczy Luftwaffe i Szeroki Bór - domniemane kwatery polowe Hermanna Goeringa, premiera Prus, dowódcy Luftwaffe - Niemcy (2)
Podobne znaczenie miały Kwatery Wendula k. Radziejów i Hochwald w Pozezdrzu (0)
Ponadto dziesiątki innych obiektów oraz wiele miejscowości na Szlaku są związane z grupą etniczną Mazurów oraz z niemiecką grupą narodową (mieszkańcy Prus Wschodnich), jednak nie mają one dla ich dziejów znaczenia większego niż lokalne. Nie wliczono również punktów za Wilczy Szaniec w Gierłoży, uwzględnionych w zakresie historycznym i biograficznym Obiekty związane jednocześnie z grupą narodową rosyjską i wyznaniem staroobrzędowców leżą wprawdzie w przestrzeni Szlaku, ale nie w miejscowościach posiadających jego obiekty. Z kolei liczne wymienione i niewymienione świadectwa obecności Żydów (jak dawna synagoga w Kętrzynie, nieczynny cmentarz żydowski w Baranowie gm. Mikołajki i inne) mają znaczenie tylko lokalne, są w złym stanie zagospodarowania lub są użytkowane w innych niż pierwotnych celach, zatem nie mogą być punktowane w ramach niniejszej waloryzacji (0)
Suma punktów w tym podzakresie: 4
III.I Dodatkowe punkty za wszystkie obiekty wpisanych powyżej klas⁵:
Za stałych przewodników obiektowych w j. polskim (za pierwsze pięć, po 2 punkty)
W trzech obiektach Szlaku (Wilczy Szaniec, Twierdza Boyen, Muzeum w Kętrzynie i sanktuarium w Św. Lipce) funkcjonuje oferta stałych przewodników obiektowych (8)
Możliwość zamówienia przewodnika (po lokalnej trasie obiektów Szlaku)
Pisz (Piska Pozycja Ryglowa) i Guzianka (lokalna trasa militarna) (2)
Za minimum dwa języki obce w ofercie przewodników obiektowych (w pierwszych 5 obiektach, po 1)
Przewodnicy w Wilczym Szańcu oprowadzają w 5 językach obcych (DE, EN, RU, IT, FR), a przewodnicy w Św. Lipce, Muzeum w Kętrzynie i Twierdzy Boyen - w trzech (DE, EN, RU) (4)
Za własny materiał informacyjny w obiekcie, jak publikacje monograficzne, albumy (do 10 obiektów, po 1 pkt od obiektu)
Muzeum w Kętrzynie, Wilczy Szaniec, obiekt w Mamerkach, Twierdza Boyen, sanktuarium w Świętej Lipce, Zamek w Reszlu i Kościół św. Jerzego w Kętrzynie posiadają własny materiał informacyjny (7)
Za wersje obcojęzyczne własnego materiału informacyjnego w obiekcie (poza książkami, albumami i filmami) (do 10 obiektów, po 1 pkt od obiektu)
Wilczy Szaniec, DE, EN, Święta Lipka DE. Twierdza Boyen (DE, EN) (3)
Za sklep obiektowy oferujący przedmioty związane z tematem obiektu i/lub Szlaku (za każdy do pięciu, po 3 punkty)
Sanktuarium w Świętej Lipce (3)
Za kiosk obiektowy*, oferujący przedmioty związane z tematem obiektu i/lub Szlaku (za każdy do pięciu, po 2 punkty)
Wilczy Szaniec, Twierdza Boyen (4)
Suma punktów dodanych w tym podzakresie: 30
III.J Punkty dodatkowe za obiekty unikatowe:
Brak punktów za obiekty UNESCO i Pomniki Historii, których nie ma wśród formalnych obiektów Szlaku (0)
Za każdy obiekt unikatowy w skali kraju (do 3, po 5 punktów)
Tzw. schrony-giganty w Mamerkach (obiekt Quelle) - dobrze zachowane wielkogabarytowe schrony przeciwlotnicze (5)
Kościół Św. Jerzego w Kętrzynie, monumentalny kościół obronny (obok kościoła w Paczkowie na Śląsku Opolskim) (5)
Elementy wyposażenia Twierdzy Boyen, w tym w pełni zachowana wojskowa stacja gołębi pocztowych oraz kopuły obserwacyjne artylerii (obok poznańskich) (5)
Stańczyki - równoległe zabytkowe mosty kolejowe (0)
Suma punktów dodanych w tym podzakresie: 15
Za całość zakresu III: 184 z 300 możliwych punktów

Zakres IV: Obsługa własna Szlaku

W ramach zakresu IV ocenie poddano samodzielne działania koordynatora Szlaku lub innych instytucji albo organizacji, służące promocji oferty Szlaku, a także aktywną działalność obiektów Szlaku i ich zarządców służącą bezpośredniemu kreowaniu własnej oferty turystycznej dla Szlaku lub pośredniczeniu takich usług na rzecz turystów.
Dane zebrane do oceny w ramach tego zakresu waloryzacji pochodzą z ankiety skierowanej do tymczasowego koordynatora Szlaku [AS], z aktualnej dokumentacji dotyczącej funkcjonowania Szlaku, a także z informatora-przewodnika publikowanego w formie papierowej i PDF [inf. S]. Ich zgodność zweryfikowano podczas wizji lokalnych na trasie i w obiektach Szlaku. Koordynator badanego Szlaku (a w tym wypadku podmiot pełniący tę funkcje z zastrzeżeniami i ograniczeniami wskazanymi w podrozdziale 1.4.4.) udziela aktualnych informacji o Szlaku na zapytania turystów i organizatorów turystyki, monitoruje stan oznaczeń drogowych i tablic Szlaku w miejscowościach oraz interweniuje w przypadku ich uszkodzenia, promuje Szlak na targach turystycznych oraz w bieżącej działalności swojej macierzystej organizacji (CPiIT Giżycko).
IV.A Promocja Szlaku:
IV.A Informacja i promocja Szlaku:
Działanie własnego aktualizowanego portalu internetowego Szlaku (0
Brak własnej witryny lub portalu www Szlaku.(0)
Istnieje tylko zależna strona poświęcona systemowi o adresie:
www.polskieszlaki.pl/szlak-fortyfikacji-mazurskich.htm
Strona nie jest regularnie aktualizowana. W świetle kryteriów oceny szlaków kulturowych nie można w aktualnej sytuacji uznać istnienia samodzielnego portalu internetowego Szlaku jako systemu tematycznej eksploatacji turystycznej, co jest bardzo poważnym mankamentem w zakresie zarządzania, w szczególności promocji systemu. (0)
Każda samodzielna autoryzowana strona internetowa obiektu należącego do Szlaku, pozostająca w połączeniu z samodzielnym portalem Szlaku (do 10 obiektów - 1)
Istnieją następujące strony www obiektów Szlaku:
Witryna obiektu Mamerki - www.mamerki.com (0)
Witryna Twierdzy Boyen - www.twierdza.gizycko.pl (0)
Witryna Wilczego Szańca (strona zależna) - www.wilczyszaniec.olsztyn.lasy.gov.pl (0)
Witryna Piskiej Pozycji Ryglowej: www.rygielpisz.eu (0)
Witryna Zamku w Reszlu - www.zamek-reszel.com (0)
Witryna Sanktuarium w Świętej Lipce - www.swlipka.pl (0)
Witryna Muzeum w Kętrzynie - www.muzeum.ketrzyn.pl (0)
Witryna Zamku Ryn - www.zamekryn.pl (0)
Witryna Zamku w Giżycku - www.hotelstbruno.pl (0)
Ponadto wiele obiektów Szlaku (m in. kościół św. Jerzego w Kętrzynie, obiekt Wendula k. Radziejów, d. zamek w Węgorzewie, obiekt Hochwald w Pozezdrzu, wyspa Czarci Ostrów, schrony w Guziance, mosty w Stańczykach, część fortyfikacji k. Jeży, umocnienia k. Kruklanek i inne dysponują opisami na stronach www zależnych od macierzystych organizacji lub na segmentach obcych witryn, zintegrowanymi w portale turystyczne lub opisami w encyklopediach wirtualnych (jak w Wikipedii). Jednak, poza witrynami obiektów w Giżycku (Boyen), Gierłoży (Wilczy Szaniec) i Mamerkach (Mauerwald), zlinkowanymi z tą witryną tylko pośrednio (w postaci adresu www pod ich zdjęciem i krótkim opisem), pozostałe wymienione strony samodzielne, ani zależne nie są powiązane z (zależną) witryną Szlaku, czego rezultatem jest brak możliwości ich wykorzystania do promocji systemu oraz do synergicznej promocji wzajemnej tych atrakcji. (0)
Dokumentalne filmy telewizyjne poświęcone Szlakowi lub tematowi Szlaku, zrealizowane w ciągu ostatnich 2 lat przed badaniem (do 3, każdy po 5 punktów)
Brak (0)
Dokumentalne filmy telewizyjne o poszczególnych obiektach Szlaku, zrealizowane w ciągu ostatnich 2 lat przed badaniem (do 4 filmów - po 2 punkty)
Film B. Wołoszańskiego "Twierdza Mazury" (o Twierdzy Boyen) z serii Przewodnik Historyczny, TVP Historia, 2014 (2)
Seria krótkich filmów TV Gazety Olsztyńskiej "Szlakiem bunkrów na Warmii i Mazurach", (2014-2016) - brak komentarzy głosowych lub ich amatorskie nagrania, dostępna online (2)
Publikacje książkowe o Szlaku, przewodniki po Szlaku⁶, dostępne do nabycia (do 3 dostępnych pozycji, po 3 punkty)
Szlak Fortyfikacji Mazurskich, 2016, bezpłatny przewodnik, do pobrania w formacie PDF oraz w formie papierowej w kilku obiektach i w kilku miejscach w przestrzeni Szlaku (punkty Informacji Turystycznej).(3)
Obcojęzyczne wersje książek o Szlaku i przewodników po Szlaku
Wersja angielska oraz wersja niemiecka ww. przewodnika (4)
Albumy o Szlaku, dostępne do nabycia - (do 2 wydań, po 2 punkty),
Brak
Książki, albumy, filmy video o poszczególnych obiektach, dostępne (do 5, po 3 punkty)
CD "Fortyfikacje na Mazurach", dokumentacja i opisy: C. Markiel (2015) (3)
R. Kempa, Twierdza Boyen w Giżycku. Praktyczny przewodnik, Wyd. Mazurskie, Giżycko 2011 (3)
Perzyk B., Wolfschanze - las, beton i miny, Księgarnia Odkrywcy, Łódź, 2014(3)
Siemiński S., Wilczy szaniec. Była kwatera Hitlera. Przewodnik, Kętrzyn 1997 (3)
Mierzyński S., Tajemnice zamku w Rynie, Warmia Stan, Olsztyn, 2013(3)
Mamerki, 30 niezniszczonych bunkrów kwatery głównej…, 2012, folder przewodnikowy (0)
Święta Lipka - Przewodnik, 2017, (0)
Węzeł Obronny Guzianka, folder przewodnikowy, 2017, (0)
Samodzielny udział Szlaku w międzynarodowych prestiżowych targach turystycznych poza granicami kraju w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem (za każde stoisko do trzech - po 4 punkty)
Brak (0)
Samodzielny udział Szlaku w targach turystycznych o zasięgu krajowym* w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem (za każde stoisko do trzech - po 2 punkty)
Targi Turystyki i Wypoczynku Lato 2017 w Warszawie (2)
Szlak był promowany pod własnym logo i z własnymi materiałami na stoisku zorganizowanym wspólnie przez Dep. Turystyki UM WWM i Koordynatora.
Samodzielny udział poszczególnych obiektów Szlaku w międzynarodowych prestiżowych targach turystycznych poza granicami kraju w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem (za każde stoisko w roku do trzech - po 2 punkty)
Żaden z obiektów Szlaku nie uczestniczył w ostatnich latach samodzielnie w targach (0)
Samodzielny udział poszczególnych obiektów Szlaku w krajowych targach turystycznych* w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem (za każde stoisko do trzech - po 1 punkcie)
Brak (0)
Zorganizowanie podróży/wizyty medialnej⁷ po Szlaku lub po większości jego obiektów w ciągu ostatnich 2 lat (do 2 podroży, po 8 punktów za każdą)
Zorganizowane w r. 2016 i 2017 podróże medialne po Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej uwzględniły tylko kilku obiektów Szlaku Fortyfikacji Mazurskich (należących jednocześnie do wspomnianego systemu) jednak bez ich łączenia z przynależnością do SFM, dlatego nie mogą być uznane dla potrzeb niniejszej ewaluacji jako przedsięwzięcia służące promocji SFM. (0)
Zorganizowanie konferencji naukowej lub popularyzacyjnej, związanej z tematem Szlaku w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem lub w czasie jego trwania (punktowana jedna: 4 punkty)
Zorganizowana w Giżycku Konferencja "Fortyfikacje z działaniach wojennych frontu wschodniego Wielkiej Wojny 1914-1915", (październik 2016) nie została już objęta punktacją w tym zakresie ze względu na okres dokonywania badania i kryteria (12 miesięcy) (0)
Inne formy promocji Szlaku (jedna wybrana, 5 punktów)
W ramach innych form promocji w 2017 r. zorganizowane zostały przez Koordynatora, we współpracy z Giżyckim Centrum Kultury, stoiska promocyjne twierdzy Boyen podczas inscenizacji "Bitwa pod Tannenbergiem" w Działdowie oraz "Operacja Karpaty 1914" w Niżnej Poljance na Słowacji. W lutym 2018 r. zorganizowano stoisko twierdzy Boyen podczas targów Tour Salon w Poznaniu. (5)
Całość punktów za ten podzakres: 33
IV.B Oferty wypraw po Szlaku:
Stałe oferty wycieczek na Szlaku lub znacznej jego części (za każdą do 3, po 5 punktów)
Rejsy statkiem. Koordynator i partnerzy Szlaku nie proponują rejsów, natomiast obce oferty rejsów zostały opisane i są punktowane w zakresie IV.C. (0)
Oferty wycieczek grupowych na zamówienie* (za każdą ofertę do 3, po 3 punkty)
Nie istnieją oferty wycieczek grupowych na zamówienie dedykowane Szlakowi jako systemowi lub większej liczbie jego obiektów.
2-dniowa wycieczka biura Travis PL (Olsztyn-Giżycko) na trasie Kętrzyn - Giżycko - Gierłoż - Mikołajki - Iznota obejmuje trzy obiekty Szlaku, w tym dwa kluczowe. Inna propozycja tego biura, z trasą Gierłoż - Św. Lipka - Kadzidłowo - Ruciane Nida (jednodniowa) również obejmuje trzy obiekty Szlaku, w tym jeden kluczowy.
Wycieczka rowerowa biura Wama-Tour "Rund um Masuren" (8 dni) obejmuje 4 obiekty Szlaku, w tym dwa kluczowe (Wilczy Szaniec i T. Boyen.
11-dniowa wycieczka tego Biura "Grosse Masurische Radtour" - sześć, w tym kluczowe T. Boyen i Wilczy Szaniec, ponadto Gołdap, Stańczyki, Świętą Lipkę i Zamek w Reszlu. Jednak profile ostatnich wymienionych wycieczek są rekreacyjno-krajoznawcze i nie eksploatują ani nie promują bezpośrednio tematyki i grupy walorów Szlaku. (0)
Oznaczone trasy alternatywne wobec głównej w ramach Szlaku, zbieżne z jego tematyką (pierwsze 3, po 4 pkt)
Poza trasą samochodową Szlaku nie ma oznaczonych tras alternatywnych (0)
Ponadlokalne szlaki rowerowe łączą tylko niektóre obiekty Szlaku i nie są zbieżne z przestrzennym i logistycznym uporządkowaniem jego walorów oraz oferty, ponadto nie są one aktualnie oznaczone jako trasy tego Szlaku. Lokalne trasy rowerowe łączące niektóre obiekty Szlaku zostały wymienione w podzakresie V.C.c. (0)
Oznaczone trasy piesze w ramach Szlaku, zbieżne z jego tematyką (za pierwsze 3) (4 punkty)
Pisz, Trasa piesza Piskiej Pozycji Ryglowej, oznaczona i opisana in situ (4)
Ruciane-Nida (Guzianka), dobrze opracowana trasa aktualnie nie jest oznaczona in situ (0)
Pozedrze, lokalna trasa turystyczna w lesie przebiega wprawdzie przy obiekcie Hochwald, jednak ma profil przyrodniczo-edukacyjny (0)
Kruklanki, lokalna Trasa Odkryj Tajemnice Kruklanek obejmuje obiekty Szlaku, jednak ma profil ogólno-edukacyjny (przyrodniczy i historyczny) (0)
Historyczna, funkcjonująca stale linia kolejowa towarzysząca Szlakowi (5)
Brak. Turystyczna linia kolejowa Kętrzyn-Węgorzewo (uwzględniona w Zakresie VI. C) ma cztery przystanki w pobliżu obiektów Szlaku: Kętrzyn, Gierłoż, Radzieje, Mamerki, w tym dwóch kluczowych, jednak łączy ich zbyt mało i funkcjonuje tylko w sezonie turystycznym (0)
Suma punktów za ten podzakres: 4
IV.C Oferta pakietowa turystyki kulturowej:
Pakiety dla miejscowości leżących na Szlaku, zawierające zwiedzanie obiektów Szlaku (za każdy do 5, po 4 punkty)
Pisz, Hotel ROŚ - oferta noclegowa ze zwiedzaniem lokalnej trasy militarnej (Piska Pozycja Ryglowa), opcjonalnie także części obiektów w okolicach Jeży (4)
Ryn, Zajazd u Wallenroda - nocleg i wycieczki do Wilczego Szańca, Reszla, Mamerek (4)
Giżycko, Hotel Masovia, H. Europa, H. St. Bruno - pakiet wycieczek obejmujących zwiedzanie twierdzy Boyen, Wilczego Szańca, Mamerek oraz Pozezdrza, oferowany przez firmę "Przewodnicy po Mazurach" (4)
Aktualnie wymienione wyżej oferty nie są powiązane z organizacją Szlaku.
Pakiety dla miejscowości w przestrzeni Szlaku*** niezwiązane z tematem Szlaku i nie zawierające zwiedzania jego obiektów (do 3 po 1 pkt).
Zidentyfikowano dużą liczbę pakietów jednoźródłowych, zarządzanych przez zakłady noclegowe, m.in. w Kętrzynie, Giżycku, Węgorzewie, Rucianem - Nidzie, Reszlu, Mikołajkach.
Giżycko, Hotel Mazury (1),Gołdap, Hotel Ventus Natura Spa (1),Zamek Reszel Kreativ Hotel (obiekt nie jest hotelem) (1).
Całość punktów za ten podzakres: 15
IV.D Inne elementy obsługi turystycznej:
Działanie własnej organizacji turystycznej Szlaku (LOT) (10)
Brak (0)
Istnienie uprawnień przewodnickich na Szlak (5)
Brak (0)
Istnienie własnej literatury periodycznej (czasopismo Szlaku, wychodzące przynajmniej dwa razy w roku, po 5 punktów)
Brak (0)
Suma punktów za ten podzakres: 0
Za całość zakresu IV: 52 ze 100 możliwych punktów

Zakres V: Pozostała oferta spędzania wolnego czasu na obszarze Szlaku

V.A Inna oferta turystyczno-kulturowana obszarze Szlaku:
V.A.a Muzea poza tematem Szlaku:
O znaczeniu regionalnym* (do 3, po 3 punkty):
Kętrzyn, Muzeum im Wojciecha Kętrzyńskiego (3)
Mikołajki, Muzeum Reformacji Polskiej (3)
Owczarnia, gm. wiejska Kętrzyn, Muzeum Mazurskie, (3)
Reszel, oddział Muzeum Warmii i Mazur-Galeria Zamek Reszel (0)
Węgorzewo, Muzeum Kultury Ludowej - Park Etnograficzny (0)
Ponadto zidentyfikowano muzea i ekspozycje o znaczeniu lokalnym:
Popielno, gm. Ruciane-Nida, Muzeum Przyrodnicze (0)
Pranie, Gm Ruciane-Nida, Muzeum Konstantego I. Gałczyńskiego (0)
Ogródek gm. Orzysz, Muzeum Michała Kajki (0)
Orzysz, Muzeum Wojska, Wojskowości i Ziemi Orzyskiej (0)
Pisz, Muzeum Ziemi Piskiej (0)
Ryn, Muzeum (ekspozycja) przy Ryńskim Centrum Kultury (0)
Węgorzewo, Muzeum Tradycji Kolejowej (sezonowo) (0)
Muławki, Gm. Kętrzyn Muzeum Znaczków i Historii Poczty, prywatna ekspozycja (0)
Gołdap, Muzeum Ziemi Gołdapskiej w OSiR (0)
V.A.b Inne atrakcyjne z punktu widzenia turystyki kulturowej obiekty w miejscowościach Szlaku:
O znaczeniu międzynarodowym lub krajowym (do 3 na całym Szlaku, po 5 punktów)
Brak (0)
O znaczeniu regionalnym* (do 3 na całym Szlaku, po 3 punkty)
Gm. Węgorzewo, Kanał Mazurski z kompleksem śluz, w tym Śluza w Leśniewie (3)
Reszel, Gotycki most kamienny, unikatowy w skali regionu (3)
Gierłoż/Parcz, gm. Kętrzyn (w.), Mazurolandia - Mazurski Park Atrakcji (obiekt wykreowany dla potrzeb turystyki), w tym "Muzeum Militarne" i "Park Miniatur Warmii i Mazur" (3)
O znaczeniu lokalnym** (do 4 na całym Szlaku, po 1)
Giżycko, kościół ewangelicki (czynny, prawdopodobny autor planów: K.F. Schinkel) (0)
Reszel, kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, XIV w. gotyk (0)
Parcz, gm. Kętrzyn (w.), tzw. Mazurskie Muzeum Militariów, Poligon - Strefa Militarna (obiekt wykreowany dla potrzeb turystyki z ofertą nawiązującą do tematyki militarnej) (0)
Iznota, gm. Ruciane-Nida, Galindia - Mazurski Eden, Rekonstrukcja grodu Galindów (0)
Kętrzyn, budynek dawnej Loży Masońskiej (0)
Kętrzyn, pozostałości murów miejskich (0)
Kętrzyn, neogotycki kościół św. Katarzyny (0)
Przerwanki Gm. Pozedrze, Śluza na Sapinie (0)
Kruklanki, wysadzony most kolejowy (0)
Kal, gm. Pozedrze, tzw. Kalska Kolumna, przedmiot lokalnych legend (0)
Gołdap, konkatedra NMP Matki Kościoła (0)
Gm. Dubeninki, mosty kolejowe w Kiepojciach (0)
Ryn, Młyn wodny (0)
Miłki, Kościół par. MB Królowej Polski, jedna z najstarszych świątyń na Mazurach (0)
Doba, Gm. Giżycko (wiejska), kościół św. Jana Chrzciciela (XVI w) (0)
V.A.c Lokalne (miejskie lub gminne) trasy turystyczne o znaczeniu historycznym lub kulturowym:
Materialne
Brak (0)
Realne lub wirtualne z dostępnymi publikowanymi opisami lub oznaczone w terenie* (do 5, po 2 punkty)
Kruklanki, Odkryj Tajemnice Kruklanek, trasa realna, (2)
Gm. Kruklanki, ścieżka rowerowa "Szlakiem Mazurskich Legend", realna, (2)
Gm. Ryn, Ścieżka spacerowo-dydaktyczna wokół J. Ołów, realna, (2)
Pozedrze, ścieżka dydaktyczna "Co kryją mazurskie lasy?", realna, (2)
Gm. Pozedrze: "Szlak Mazurskich Legend i Opowieści", realna, (2)
Inne ścieżki dydaktyczne w szeregu miejscowości Szlaku - razem (10)
Niezależnie od propozycji oznaczonych tras tematycznych w trakcie badania zidentyfikowano propozycje questingu turystycznego, które mogą wejść w skład uzupełniającej oferty lokalnej. Spośród scenariuszy questów odnoszących się w całości (rzadko) lub przynajmniej w części (częściej) do tematyki zasobów Szlaku lub jego obiektów zidentyfikowano po jednym scenariuszu w Rucianem-Nidzie, w Piszu, w Jeżach, gm. Pisz, w Gołdapi, w Reszlu oraz w Kętrzynie. Najbardziej aktywna w tworzeniu questów na analizowanym terenie jest Lokalna Grupa Działania Mazurskie Morze.
V.A.d Eventy poza tematem Szlaku:
Regularne eventy o charakterze kulturowym, odbywające się na terenie gmin, przez które przebiega Szlak:
O znaczeniu międzynarodowym lub krajowym
O znaczeniu regionalnym* (do trzech, po 3 pkt)
Giżycko, Festiwal Fantastyki Twierdza, (wrzesień, 3 dni) (3)
Giżycko, Mazury Hip-hop Festiwal (sierpień, 2 dni) (3)
Giżycko, Mazury Air-Show (sierpień, 2 dni) (3)
Giżycko, Festiwal Piosenki Żeglarskiej i Morskiej (lipiec, 2 dni) (0)
Kętrzyn, Jarmark Średniowieczny na Św. Jakuba (lipiec, 4 dni) (0)
Węgorzewo, Międzynarodowy Jarmark Folkloru (sierpień, 2 dni) (0)
Ryn, Festiwal kultury średniowiecza MASURIA, (sierpień, 2 dni) (0)
Ponadto zidentyfikowano eventy kulturalne o znaczeniu lokalnym:
Giżycko, Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej, seria mikroeventów, lipiec-sierpień (0)
Mikołajki, Mikołajki Szanty Festiwal (lipiec, 3 dni) (0)
Węgorzewo, Naturalnie Mazury Music & More (lipiec 3 dni) (0)
Wilkasy, gm. Giżycko, Międzynarodowy Jarmark Folkloru Cztery Strony Świata (sierpień, 1 dzień) (0)
Rydzewo gm. Miłki, Rydzewska Majówka, przegląd kapel ludowych, kwiecień-maj, dzień (0)
Kętrzyn, Mazurskie Kino Plenerowe, rozproszona impreza filmowa (seria mikroeventów) (0)
Reszel, Reszelskie Dni Czarownic (lipiec/sierpień) (0)
Karolewo, gm. Kętrzyn (w.), Inscenizacja Bitwy pod Wopławkami (1311 r.), maj, mikroevent, (0)
Gm. Kętrzyn (w.) (lokalizacje zmienne), Mazurska Palinocka (24 czerwca), mikroevent (0)
Pisz, Jarmark św. Jana (koniec czerwca, 2 dni) (0)
Pisz, Piskie konfrontacje poetyckie (październik 3 dni) (0)
Pisz, Piski przegląd form teatralnych (czerwiec) (0)
Gołdap, Festiwal Kartaczewo (sierpień) (0)
Suma punktów w całym podzakresie V.A: 37
V B. Pozostała oferta kulturowa na obszarze Szlaku:
V.B.a atrakcje kulturalne i rozrywka na Szlaku:
Funkcjonujące stale placówki teatralne, filharmonii, opery, teatru muzycznego w miejscowościach (gminach) Szlaku
Brak (0)
Stała oferta koncertów muzycznych* (za pierwsze trzy oferty, po 2 punkty)
Święta Lipka, codzienne koncerty organowe(2)
Giżycko, Klub Kaponiera, oferta muzyczna nie jest stała(0)
Kina całoroczne, funkcjonujące w miejscowościach na Szlaku (do 4, po 1 pkt)
Kętrzyn, Kino Gwiazda, (1), Giżycko, Kino Nowa Fala (GCK) (1) Gołdap, Kino Kultura (1)
Kluby, inne miejsca wieczornej rozrywki, w miejscowościach na Szlaku (do 4, po 1 pkt)
Kętrzyn, City Club (1), Giżycko, Klub Kaponiera (1), Mikołajki, Klub Muzyczny Nautilus (1),
Węgorzewo, Klub 11 MPA (z ograniczeniami) (1)
V.B.b kulturowo znacząca oferta przyrodnicza:
Ogrody zoologiczne, wielkoprzestrzenne akwaria, parki dzikich zwierząt, inne duże obiekty zoologiczne (do trzech, po 2 punkty)
Kadzidłowo, Gm. Ruciane-Nida, Park Dzikich Zwierząt im. Prof. B. Dybowskiego (2)
Park narodowy z muzeum przyrodniczym (4)
Brak (0)
Park Krajobrazowy lub Park Kulturowy w gminach w przestrzeni Szlaku (do 3, po 2 punkty)
Mazurski Park Krajobrazowy (gminy Ruciane-Nida, Mikołajki, Orzysz, Pisz) (2)
Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej (gminy Gołdap, Dubeninki) (2)
Rezerwat przyrody na terenie gmin w przestrzeni Szlaku** (do trzech, po 1 punkcie)
Rezerwat przyrody Krutynia Dolna, gm. Ruciane-Nida, Mikołajki (1)
Rezerwat przyrody Czapliniec, gm. Mikołajki (0)
Rezerwat przyrody "Borki" w Puszczy Boreckiej, gm. Kruklanki (0)
Rezerwat przyrody Bagna Nieunickie, gm. Miłki (0)
Rezerwat przyrody Łąki Stawińskie, gm. Miłki (0)
Rezerwat przyrody "Nietlickie Bagno", gm. Orzysz, Miłki (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Mokre, gm. Węgorzewo (0)
Rezerwat przyrody "Jeziorko", gm. Orzysz (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno, gm. Mikołajki (0)
Rezerwat przyrody "Jezioro Pogubie Wielkie", Karwik, Gm. Pisz (0)
Rezerwat przyrody Piłackie Wzgórza, gm. Pozedrze (0)
Rezerwat przyrody "Jezioro Siedmiu Wysp" gm. Węgorzewo (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Nidzkie, gm. Ruciane-Nida (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Warnołty, gm. Ruciane-Nida (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Dobskie, gm. Giżycko (0)
Rezerwat przyrody Wyspy na Jeziorach Mamry i Kisajno, gm. Giżycko (0)
Rezerwat przyrody Jezioro Kożuchy, gm. Giżycko (0)
Rezerwat przyrody Torfowisko Spytkowo, gm. Giżycko (0)
Rezerwat przyrody Perkuny, gm. Giżycko (0)
Las ochronny "Szast", Karwik, gm. Pisz (0)
Ogród botaniczny, palmiarnia, arboretum (pierwsze dwa obiekty, po 2 punkty)
Brak (0)
Ogród przy rezydencji, park kultywowany (za pierwsze dwa obiekty, po 1 pkt)
Dwór Nakomiady (gm. Kętrzyn) z parkiem (1),Sztynort, Pałac Lenhdorffów i park (1)
Ponadto kilkanaście innych rezydencji z parkami w przestrzeni Szlaku.
Park miejski duży kultywowany (od 4 ha) z obiektami sztuki (za pierwsze dwa, po 1 pkt)
Gołdap, Park Zdrojowy (1), Reszel, Park Miejski (1),
Ponadto szereg mniejszych parków w innych miejscowościach w przestrzeni Szlaku
Suma punktów w całym podzakresie V.B: 20
V.C Pozostała oferta turystyczna na obszarze Szlaku
V.C.a miejsca aktywnego wypoczynku:
Centra aktywnego wypoczynku (do 3, po 2 punkty)
Kętrzyn, Kompleks Rekreacyjno-Sportowy "Kętrzynianka"(2)
Węgorzewo, Ośrodek Sportu i Rekreacji (2)
Giżycko, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (2)
Miejsca zorganizowanego aktywnego wypoczynku* (do 4, po 1 pkt)
Mikołajki, Park Wodny Tropikalna przy Hotelu Gołębiewski (0)
Gołdap, narciarskie trasy zjazdowe i wyciągi na Pięknej Górze (0)
Mikołajki, Ekomarina (0)
Ponadto w przestrzeni Szlaku funkcjonują inne ośrodki sportowe (jak COS w Giżycku) oraz liczna grupa przystani i ośrodków żeglarskich oraz kilka ośrodków sportów konnych.
V.C.b inne atrakcje przyrodnicze:
Jeziora - zdatne do kąpieli, dostępne - (pierwsze dwa akweny - po 2 punkty)
Między innymi: Jezioro Śniardwy (gm. Mikołajki, Ruciane-Nida, Pisz, Orzysz) z plażą w Nowych Gutach, gm. Orzysz, Jezioro Mamry, gmina Węgorzewo z plażą miejską "Mamry", Jezioro Kisajno i Jezioro Niegocin (Giżycko, plaże na brzegu obydwu jezior), Jezioro Mikołajskie z plażą w Mikołajkach, Jezioro Orzysz z plażą w Orzyszu, Jezioro Roś z plażą w Piszu, plaża w Kruklankach oraz szereg innych jezior mazurskich z licznymi przystaniami jachtowymi i plażami (4)
Pomniki przyrody (za pierwsze dwa na trasie Szlaku, po 1 pkt)
Ruciane Nida, "Dęby Królewskie" (1)
Węgorzewo, modrzew europejski, ul. 1-go Maja (1)
W przestrzeni Szlaku znajduje się dziesiątki innych pomników przyrody.
V.C.c pozostałe atrakcje turystyczne
Wieże widokowe stale dostępne (za pierwsze dwie na terenie gmin na Szlaku, po 1 pkt)
Gołdap, wieża ciśnień z kawiarnią (1), Giżycko, Wieża Ciśnień (1), Reszel, wieża zamku (0), Pisz, wieża ciśnień - punkt widokowy (0), Kal, Gm. Węgorzewo, punkt widokowy Półwysep Zwierzyniecki Róg (0), Mamerki, wieża widokowa - konstrukcja metalowa (0) oraz szereg innych punktów widokowych w przestrzeni Szlaku (2)
Możliwość zamówienia lotu turystycznego nad miejscowościami Szlaku (pierwsza - 3 pkt.)
Kętrzyn-Wilamowo, Aeroklub Krainy Jezior, seria ofert lotów turystycznych, m.in. "Mazury z góry" (3)
Lotnisko Mazury Residence k. Giżycka, loty turystyczne "Samolotem po Mazurach" (0)
Zabytkowe linie kolejowe normalnotorowe lub wąskotorowe z przynajmniej dwoma przystankami w miejscowościach Szlaku* (za dwie pierwsze, po 3 pkt)
Linia Kętrzyn-Węgorzewo, działająca sezonowo, przystanki w pobliżu obiektów Szlaku: Kętrzyn, Gierłoż, Radzieje, Przystań (Mamerki) (3).
Stała lub sezonowa oferta rejsów białej floty po jeziorach lub rzekach, łączących przynajmniej dwie różne miejscowości Szlaku (za pierwsze dwie, po 3 punkty)
Oferta Żeglugi Mazurskiej - rejsy: Mikołajki-Ryn, Giżycko-Węgorzewo, Giżycko-Mikołajki, Mikołajki - Ruciane-Nida (3)
Oferta Portu u Faryja - rejs Ruciane-Nida - Mikołajki (3)
Oznaczone trasy rowerowe na terenie Szlaku, częściowo z nim zbieżne (łączące minimum 2 rożne miejscowości Szlaku) z wypożyczalnią rowerów (za pierwsze trzy, po 3 punkty)
Szlak rowerowy "Błękitna Wstęga Jezior" (niebieski) łączy obiekty w Radziejach, Pozezdrzu, Przerwankach, Kruklankach, Giżycku i Kamionkach. Może go obsługiwać Wypożyczalnia rowerów Wama Tour w Giżycku (3)
Szlak Green Velo (w tym przypadku jego odcinek definiowany we własnych dokumentach systemu często jako "Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo" łączy Przesławki, Stańczyki, Gołdap (i Węgorzewo), obsługiwany przez system punktów obsługi rowerów m. in. w Miejscu Obsługi Rowerzystów k. Węgorzewa, OW Zatoka Kal. Wypożyczalnia m.in. Motorówka Bez Uprawnień Kalski Gościniec, Kal(3)
Szlak rowerowy tzw. Grodzisk Pruskich (czerwony) łączy Giżycko, Wilkasy, Ryn, Gierłoż, Kętrzyn i Święta Lipkę, może być obsługiwany przez wypożyczalnię Wama Tour w Giżycku, wypożyczalnię w Rynie (Pensjonat Oliwia) i inne (3)
Rowerowy Szlak Galindzki (zielony) łączy Giżycko, Wilkasy Fort Kulę i Miłki, może być obsługiwany przez wypożyczalnię Wama Tour w Giżycku (0)
Szlak rowerowy "Szeroki Bór" łączy Ruciane-Nidę, Guziankę i Szeroki Bór. Może go obsługiwać Mobilna Wypożyczalnia Rowerów w Rucianem-Nidzie, ul. Leśna 3 (0)
Oznaczone trasy rowerowe na terenie Szlaku, częściowo z nim zbieżne (łączące minimum dwie miejscowości Szlaku) bez wypożyczalni rowerów* (za pierwsze trzy, po 1 pkt)
Ponadto oznaczone lokalne trasy rowerowe obsługiwane przez lokalne wypożyczalnie funkcjonują w:
Giżycku - cztery trasy rowerowe, wypożyczalnia Wama Tour i inne (0)
Rucianem-Nidzie - trzy trasy, z Mobilną Wypożyczalnią Rowerów, R-N, ul. Leśna 3 (0)
Mikołajkach - trzy trasy pieszo-rowerowe. z wypożyczalnią rowerów Hotelik Kaligula (0)
Piszu - cztery trasy rowerowe. z wypożyczalniami Camp Pisz i OSiR Pisz (0)
Orzyszu - pięć tras rowerowych z wypożyczalnią Rowery Orzysz (0)
Rynie - sześć tras rowerowych, z wypożyczalnią Pensjonatu Oliwia, Ryn (0)
Węgorzewie - cztery trasy rowerowe oraz punkt połączenia ze Szlakiem Green Velo z wypożyczalnią OW Zatoka Kal (0)
Trasy lokalne bez wypożyczalni rowerów:
Szlak rowerowy Legend Mazurskich (zielony) łączy Kruklanki i Przerwanki (0)
Gm Miłki - cztery trasy rowerowe (0)
Kętrzyn - trzy lokalne trasy rowerowe (0)
Gm. Kruklanki - sześć tras rowerowych (0)
Gm. Dubeninki, dwa tematyczne szlaki rowerowe "Śladami Rominckich Jeleni", Pierścień Rowerowy Suwalszczyzny (0)
Dane za [Lot Mazury 2018 www, GreenVelo 2018 www, AktywnyNaRowerze 2018 www, SzlakiRowerowe 2018 www]
Ponadto za atrakcję turystyczną mogą być uznane tężnie solankowe w Gołdapi (0)
Suma punktów w całym podzakresie V.C: 20 (maksymalna)
V. D. Pozostałe czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną Szlaku
V.D.a Krzyżowanie się szlaków turystycznych:
Krzyżowanie się Szlaku z innym szlakiem turystyczno-kulturowym o zasięgu międzynarodowym lub krajowym, jeśli przynajmniej jeden obiekt należy do obu szlaków (za pierwsze trzy po 5 punktów)
Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej na Warmii i Mazurach (odcinek regionalny szlaku realnego). Obiekty należące do obydwu szlaków: Ruciane-Nida (Guzianka), Giżycko (Boyen), Mikołajki, Kruklanki. Ponadto miejscowości lub gminy z obiektami obydwu szlaków: Miłki, Pisz, Orzysz, Gołdap, Węgorzewo (5)
Droga Św. Jakuba, odcinek Camino Polaco "Mazury i Warmia". Wspólne obiekty obu szlaków: Kościół Św. Jerzego w Kętrzynie, sanktuarium w Świętej Lipce. Ponadto trasa Drogi prowadzi przez miejscowości z obiektami SFM: Kruklanki, Giżycko, Gierłoż, Reszel (5)
Krzyżowanie się Szlaku z innym szlakiem turystyczno-kulturowym o zasięgu regionalnym*, jeśli przynajmniej jeden obiekt należy do obu szlaków (za pierwsze trzy po 3 punkty)
Szlak Zamków Gotyckich, obiekty wspólne: Zamki w Reszlu, Kętrzynie i d. zamek w Rynie (3)
Krzyżowanie się Szlaku z innym szlakiem turystycznym o przynajmniej regionalnym zasięgu **** (pierwsze dwa, po 2 punkty)
Szlak Wielkich Jezior Mazurskich (wodny), częściowo pokrywa się z lokalizacją fortyfikacji SFM przy rozłączności obiektów: m.in. w miejscowościach: Okartowo, Mikołajki, Ryn, Ruciane-Nida, Pisz (0)
Szlak wodny Pisa-Narew, bez punktów wspólnych, miejscowości: Pisz, Jeże (0)
Szlak Rowerowy Green Velo, miejscowości: Węgorzewo, Gołdap, Stańczyki gm. Dubeninki, punkt wspólny w Stańczykach (0)
Szlak Konny im M. Doenhoff (rekreacyjny: Olsztyn - Sztynort gm. Węgorzewo, prowadzi przez Mikołajki, Kruklanki, Ruciane-Nidę - bez obiektów wspólnych (0)
Szlak Wodny Rzeki Krutyni (rekreacyjny) przecina się ze SFM w miejscowości Ruciane-Nida, bez wspólnych obiektów (0)
Ponadto w przestrzeni SFM przebiegają liczne inne rekreacyjne szlaki wodne i piesze o znaczeniu lokalnym. Wymienione systemy rekreacyjne nie podlegają punktacji zgodnie z zasadami bonitacyjnymi przyjętej metodyki, jednak mogą mieć znaczenie w przedsięwzięciach służących łączeniu ofert turystyki kulturowej i rekreacyjnej oraz włączaniu elementów aktywnych do ofert turystyki kulturowej.
V.D.b Duże miasta na Szlaku:
W przestrzeni Szlaku brak miast posiadających więcej niż 50 tys. mieszkańców (0)
Suma punktów w całym podzakresie V.D: 13
Za całość zakresu V: 90 ze 100 możliwych punktów

Zakres VI: Infrastruktura turystyczna i komunikacyjna

VI.A Baza noclegowa na Szlaku:
Za każdy pierwszy obiekt noclegowy danej klasy w bezpośredniej bliskości każdej z trzech wyznaczonych miejscowości z obiektami kluczowymi (do 15 km) po 2 punkty (w sumie do 3 obiektów noclegowych dla całego Szlaku i danej kategorii). Do badania wyznaczono miejscowości (i najbliższą okolicę): Kętrzyn i gminę wiejską Kętrzyn dla Wilczego Szańca w Gierłoży), miasto i gminę Węgorzewo dla obiektu Mauerwald w Mamerkach oraz Giżycko i gminę wiejską Giżycko dla Twierdzy Boyen.
Hotele kategorii 5*****
Brak w okolicy obiektów kluczowych(0)
Hotele kategorii 4****
Giżycko, Hotel St. Bruno, (2), Kętrzyn (0) Węgorzewo (0)
Hotele kategorii 3***
Hotel Agros, Kętrzyn (dla Gierłoży) (2), Ogonki gm.Węgorzewo, Hotel Ognisty Ptak (dla Mamerek) (2), Giżycko, Hotel Cesarski (2).
Hotele kategorii 2**
Kętrzyn, Hotel Wanda (2), Giżycko, Hotel Zamek (2), Węgorzewo (0).
Hotele kategorii 1*
Brak w okolicy obiektów kluczowych (0)
Hostele
Kętrzyn, Hostel Aria (2), Giżycko, Twierdza Boyen (2), Węgorzewo (0)
Pensjonaty
Gierłoż - Kętrzyn, brak (0), Giżycko, brak (0), Sztynort (dla Mamerek) Pensjonat Sztynort (2).
Schroniska turystyczne lub młodzieżowe:
Kętrzyn, SSM przy PCE, ul. Poznańska (2), Giżycko, SSM, Internat ZSEiI, ul. Traugutta (2),Węgorzewo, S. Młodzieżowe przy ZSO, ul. Prusa (2).
Inne i nieskategoryzowane stałe usługi noclegowe
Kętrzyn, ParkCamp, Parcz (2), Giżycko, Ekomarina (2), Węgorzewo, Camping Rusałka (2).
Gospodarstwa agroturystyczne:
Giżycko, GA Hubertus, Bogacko (2), Węgorzewo, GA Wincławscy, Kal (2), Kętrzyn, GA "U Łabana", Kwiedzina (2).
Suma punktów za cały podzakres VI A: 36
VI.B Restauracje i inne obiekty gastronomiczne
Restauracje funkcjonujące bezpośrednio przy obiektach Szlaku (do 5 lokali, po 4 punkty)
Giżycko, Restauracja La Biblioteque (przy Zamku, loco) (4), Reszel, Restauracja Zamek (loco) (4), Kętrzyn, przy Muzeum, Zajazd pod Zamkiem, (20 m) (4) Ryn, Restauracja Refektarz, zamek (loco) (4), Gierłoż, Restauracja Wilczy Szaniec (loco) (4), Giżycko, Most obrotowy, Restauracja Papryka (20 m) (0).
Dodatek za kuchnię tematyczną (dania związane z tematem Szlaku) jeśli jest oferowana w wymienionych restauracjach przy obiektach (do 5, po 2 punkty za obiekt)
Brak oferty kulinarnej, która mogłaby być uznana za zbieżna z profilem Szlaku (0)
Inne restauracje z kuchnią regionalną w miejscowościach przy Szlaku (do 5, po 2 punkty)
Dania tradycyjnej kuchni mazurskiej są serwowane w kilkunastu miejscach w przestrzeni Szlaku, jednak bardzo rzadko są one specjalnością restauracji lub zostały wyodrębnione w osobnym jadłospisie. Zgodnie z metodyką badania, dla uznania obecności kuchni regionalnej w ofercie restauracji wystarczająca jest propozycja czterech dań głównych pochodzących z regionalnej tradycji kulinarnej w stałym menu. Te warunki spełniają w przestrzeni Szlaku: Zajazd Wiejski, Szczechy Wlk. Gm. Pisz, (2), Karczma Berta, Św. Lipka (2), Restauracja Stara Kuźnia, Ogonki, Gm. Węgorzewo, (2), Karczma ul. Zamkowa, Węgorzewo, (2), Restauracja Baszta, Pisz (2) oraz kilka innych lokali.
Dodatkowe punkty za każdą z wymienionych restauracji, czynną później niż do godziny 22-giej (po 1 punkt za każdą restaurację)
Restauracja Zamkowa w Reszlu - do g. 23.00, często dłużej (1),Restauracja Biblioteque w Giżyckudo 23.00 i dłużej (1), Restauracja Stara Kuźnia w Ogonkach do g. 23.00 i dłużej (1), Karczma w Węgorzewie jest otwarta do 24.00 i dłużej (1), Restauracja Baszta w Piszu - do 23.00 (1).Restauracja Refektarz w ryńskim zamku, podobnie jak kilka innych lokali, jest czynna do godziny 23.00 tylko w niektóre dni tygodnia (0).
Dodatkowe punkty za ofertę kulturalną w każdej z wymienionych restauracji przy obiektach oraz w restauracjach z kuchnią regionalną lub tradycyjną albo za ofertę związaną z tematem Szlaku, lecz nieregularną (do 5 restauracji - po 1 punkcie)
Restauracja Biblioteque w Giżycku: warsztaty kulinarne, (1), koncerty fortepianowe, koncerty szant (1), Restauracja Refektarz w Rynie - Biesiady Rycerskie(1).
Suma punktów za cały podzakres VI.B: 47.
VI.C Komunikacja:
VI.C.a Dostępność komunikacyjna Szlaku (obiekty kluczowe Szlaku)
Jeśli obiekty kluczowe Szlaku leżą:
W odległości mniejszej niż 50 km od lotniska międzynarodowego (za pierwsze dwa obiekty po 5 punktów)
Żaden z obiektów kluczowych Szlaku nie jest położony mniej niż 90 kilometrów od portu lotniczego Olsztyn-Mazury w Szymanach k. Szczytna. Z kolei najbliższe lotniska Kętrzyn-Wilamowo i Grajwo k. Giżycka nie obsługują lotów rejsowych (0).
Położenie w odległości mniejszej niż 20 km od zjazdu z autostrady lub drogi ekspresowej (szybkiego ruchu) (za pierwsze dwa obiekty po 5 punktów)
Żaden z obiektów kluczowych nie jest położony w odległości mniejszej niż 20 km od zjazdu z autostrady lub drogi ekspresowej (0)
Przebieganie dróg krajowych przez gminy, w których znajdują się obiekty kluczowe Szlaku (do 2 dróg krajowych na każdy obiekt, lecz do 5 dróg na cały Szlak) (2)
Kętrzyn, brak dla miasta i gminy (0)
Węgorzewo, DK 63, relacja: Rudziszki gm. Węgorzewo (w pobliżu granicy z Federacją Rosyjską, obw. Kaliningradzki) Węgorzewo, Pozedrze, Giżycko, Miłki, Orzysz, Pisz i Jeże (na SFM), potem przez Łomżę, Zambrów, Sokołów Podlaski, Siedlce do przejścia granicznego z Ukrainą Sławatycze-Domaczewo (2).
Giżycko, DK 63, relacja jak wyżej(2), Giżycko, DK 59, relacja Giżycko, Ryn, Piecki, Rozogi (skrzyżowanie z DK 53) w kierunku Ostrołęka (2).
Duże dworce kolejowe w miejscowościach z obiektami kluczowymi (za pierwsze dwa po 3)
Dworzec PKP w Giżycku obsługuje jedną linię kolejową w dwóch kierunkach (Na Ełk-Białystok i na Kętrzyn - Olsztyn- Gdynię), dlatego może być zaliczony do klasy "pozostałych dworców kolejowych (2).
Natomiast Dworzec PKP Kętrzyn jest położony zbyt daleko od obiektu w Gierłoży, by bezpośrednio obsługiwać ruch turystów udających się do tego miejsca (0), a stacja PKP w Węgorzewie oraz przystanki w Gierłoży, Mamerkach i Przystani pełnią swoje funkcje tylko sezonowo (0).
Dworce autobusowe w miejscowościach z obiektami kluczowymi (za każdy po 2 punkty)
Dworzec PKS Giżycko (2).
Natomiast DworzecPKS Węgorzewo jest zbyt oddalony od Mamerek, a DworzecPKS Kętrzyn od Gierłoży, by służyć jako bezpośrednie połączenie komunikacyjne dla pieszych turystów (0)
Przystanki autobusowe w miejscowościach z obiektami kluczowymi Szlaku*
Mamerki (1), Gierłoż (1)
VI C. b. Transport zorganizowany na obszarze Szlaku:
Stała linia kolejowa, autobusowa lub mikrobusowa łącząca przynajmniej cztery obiekty Szlaku, w tym przynajmniej dwa obiekty kluczowe (za pierwsze 3 linie po 5 punktów)
Linia PKS Kętrzyn-Węgorzewo łączy dwa obiekty Szlaku w Kętrzynie, jeden obiekt w Węgorzewie i dwa obiekty kluczowe: w Mamerkach i Gierłoży (5)
Ponadto linia kolejowa Kętrzyn-Giżycko łączy dwa obiekty Szlaku w Kętrzynie, jeden w Martianach i cztery w Giżycku, jednak tylko jeden z nich (Twierdza Boyen) jest obiektem kluczowym Szlaku (0)
Okresowa/sezonowa linia turystycznałącząca przynajmniej cztery obiekty Szlaku, w tym przynajmniej dwa obiekty kluczowe* (za pierwsze 3 linie po 3 punkty)
Linia Kolejowa PKP Kętrzyn-Węgorzewo w sezonie turystycznym łączy 2 obiekty Szlaku w Kętrzynie, jeden obiekt w Węgorzewie i dwa obiekty kluczowe: w Mamerkach i Gierłoży (3)
Oferta regularna (stała lub sezonowa) bryczek, meleksów, sań, połączenia wodnego lub innego niestandardowego, łączącego przynajmniej dwie różne miejscowości Szlaku (za pierwsze 5 ofert po 3 punkty)
Żegluga Mazurska, rejs Giżycko-Mikołajki (3), ŻM, rejs Giżycko-Węgorzewo (3), ŻM, rejs Mikołajki - Ryn (3) ŻM, rejs Mikołajki - Szymonka (3) i inne, Port U Faryja: Ruciane-Nida - Guzianka (3), PuF, Ruciane-Nida - Mikołajki (0).
Rejsy Żeglugi Mazurskiej i firmy przedsiębiorstwa Port "U Faryja" mogą być uznane za połączenia alternatywne i jednocześnie za atrakcyjne sposoby przemieszczeń, jednak tylko dla turystów rowerowych, ponieważ statki nie przewożą samochodów (0)
Oferta na zamówienie połączenia wodnego lub innego niestandardowego, łączącego przynajmniej 2 miejscowości Szlaku lub obiekty w jednej miejscowości** (za pierwsze 3 - po 2 p.)
Statki Faryj Ruciane-Nida - Guzianka i inne (0)
Suma punktów za cały podzakres VI.C: 35
Za całość zakresu VI: 118 z 200 możliwych punktów
W sumie liczba punktów dla badanego Szlaku wynosi: 589 punktów z 1000 możliwych
Zestawienie punktacji uzyskanej przez Szlak Fortyfikacji Mazurskich w wyniku dokonanej analizy jego potencjału potwierdza jego unikatowe w skali kraju znaczenie jako oferty konsekwentnie koncentrującej zasoby, walory i narracje odpowiadające zainteresowaniom uczestników turystyki historyczno-militarnej. Jednocześnie fakt niezliczonych powiązań z dziejami regionu oraz z serią funkcjonujących w przestrzeni Szlaku tras turystycznych i usług lokalnych adresowanych także do innych grup turystów oraz wielość punktów stycznych z innymi szlakami turystycznymi każą zwrócić uwagę na jego potencjalną rolę uzupełniającej propozycji zarówno kulturowej turystyki regionalnej, jak i dominującej na tym obszarze turystyki rekreacyjnej. Zauważalne są również atuty Szlaku w odniesieniu do zainteresowań uczestników turystyki kulturowo-przyrodniczej oraz eventowej. Zamieszczona poniżej Tabela 1 zestawia szczegółowe wyniki waloryzacji potencjału badanego Szlaku w odniesieniu do poszczególnych zakresów i podzakresów.
Tabela 1. Zestawienie punktacji dla Szlaku Fortyfikacji Mazurskich w poszczególnych zakresach

Zakres	Podzakres	Punkty uzyskane	Maksym. możliwych punktów
Zakres I: Organizacja Szlaku	A. tematyzacja szlaku	34	50
	B. oznaczenie Szlaku	15	50
	C. koordynacja Szlaku	22	50
	D. dostępność obiektów	0	50
	Suma: cały zakres I	71	200
Zakres II: Ogólna atrakcyjność turystyczna Szlaku	A. autentyczność obiektów	40	40
	B. zwartość Szlaku	10	15
	C. liczba obiektów	15	15
	D. własna usługa transportowa	0	15
	E. stan utrzymania obiektów	0	15
	Suma: cały zakres II	65	100
Zakres III: Turystyczno-kulturowy potencjał obiektów Szlaku	A. znaczenie kulturowe temat.	39	60
	B. eventy zgodne z tematyką	40	40
	C. dodatkowe atrakcje temat.	15	20
	D. znaczenie historyczne	20	20
	E. znaczenie biograficzne	16	20
	F. znaczenie religijne	8	20
	G. znaczenie: inne typy tur. kult.	6	20
	H. znaczenie: grupy etniczne	4	20
	I. dodatek: oferta obiektów	30	30
	J. dodatek: obiekty unikatowe	15	50
	Suma: cały zakres III	193	300
Zakres IV: Obsługa własna Szlaku	A. promocja Szlaku	33	45
	B. oferty wypraw	4	20
	C. oferta pakietowa	15	20
	D. inne elementy promocji	0	15
	Suma: cały zakres IV	52	100
Zakres V: Pozostała oferta turystyczna Szlaku	A. inna turystyczno-kulturowa	37	40
	B. inna kulturowa, przyrodnicza	20	20
	C. inna turystyczna	20	20
	D. pozostałe czynniki	13	20
	Suma: cały zakres V	90	100
Zakres VI: Infrastruktura turystyczna i komunikacyjna	A. noclegi	36	60
	B. gastronomia	47	60
	C. komunikacja	35	80
	Suma: cały zakres VI	118	200
Suma dla Szlaku:	za wszystkie zakresy razem:	589	1000

III. Interpretacja wyników waloryzacji
We wszystkich zakresach waloryzacji łącznie Szlak Fortyfikacji Mazurskich uzyskał 589 punktów z 1000 możliwych, co pozwala go określić jako szlak tematyczny o znaczącym potencjale turystycznym. Jednocześnie wyniki ustalone dla poszczególnych zakresów waloryzacji dokumentują, że badany system, jakkolwiek obejmuje znaczące atrakcje tematyczne odpowiadające zainteresowaniom niemałej grupy turystów kulturowych, jest jednocześnie mało zaawansowany w zakresie jej organizacji i wykazuje tylko nieliczne cechy rozwiniętego produktu tego rodzaju.
W zakresie I wynik badania Szlaku Fortyfikacji Mazurskich wyniósł 71 punktów z 200 możliwych. System należy zatem sklasyfikować jako szlak realny (bliżej dolnego pułapu tego zakresu). Pomimo relatywnie wysokiego poziomu tematyzacji systemu i widocznych wysiłków komórki zajmującej się jego koordynacją, określenie go jako dojrzałej postaci produktu turystycznego (szlak materialny) uniemożliwiają: niski poziom terenowej identyfikacji, brak oznaczenia dużego odsetka obiektów Szlaku i dróg dojazdu/dojścia do nich oraz poważnie ograniczona dostępność komunikacyjna i fizyczna dla turystów licznych obiektów (zwłaszcza rozproszonych poza miejscowościami). Oddziałuje to negatywnie na ocenę Szlaku w sytuacji, kiedy turyści korzystający z samochodów są definiowani jako podstawowa grupa adresatów jego oferty. Ponadto podmiot wypełniający funkcje koordynacyjne w stosunku do Szlaku jest ograniczony brakiem formalnego określenia jego pozycji w stosunku do interesariuszy, przez co nie może realizować poważnej części zadań typowych dla zarządcy szlaków kulturowych.
W zakresie II Szlak Fortyfikacji Mazurskich otrzymał 65 na 100 możliwych punktów, jednocześnie jednak system uzyskał 0 punktów w dwóch z pięciu jego podzakresów, odpowiadających współczesnym standardom turystyki (II.D i II.E). Jest to spowodowane brakiem własnych lub obcych usług transportu osób między obiektami lub miejscami ich lokalizacji oraz (przede wszystkim) niezadowalającym lub krytycznym stanem dużego odsetka obiektów Szlaku. W rezultacie, mimo istotnych atutów systemu (jak ponad 90% zwartość i najwyższa możliwa punktacja w zakresie autentyczności obiektów), w odniesieniu do ogólnej atrakcyjności turystycznej musi on zostać sklasyfikowany jako szlak mało atrakcyjny turystycznie.
W zakresie III badany system otrzymał 193 na 300 możliwych punktów, przy czym łącznie w podzakresach III.A, III.B i III.C - 94 punkty oraz w podzakresie III.I - 30 możliwych punktów, natomiast w podzakresach III.D do III H - łącznie 54, czyli mniej niż 59 punktów. Zgodnie z przyjętą klasyfikacją jest to zatem system o wyraźnej tematycznej atrakcyjności turystyczno-kulturowej, mniej odpowiedni dla różnych form turystyki kulturowej. Obok osiągnięcia ponad 2/3 możliwych do uzyskania punktów w ocenie potencjału deklarowanej, wiodącej tematyki Szlaku (historyczna turystyka militarna i dziedzictwo techniki militarnej), system wykazuje zauważalny potencjał generowany przez eventy tematyczne (organizowane w jego przestrzeni niezależnie od aktywności koordynatora i obiektów) oraz obiekty unikatowe. Natomiast czynnikiem wyraźnie obniżającym ogólną ocenę w tym zakresie jest brak formalnego statusu pomników historii któregokolwiek z jego obiektów (por. III.I). Jednocześnie Szlak Fortyfikacji Mazurskich osiągnął przeciętną punktacje (54 na 100 możliwych) potencjału w odniesieniu do innych niż deklarowana form turystyki kulturowej, co ogranicza (lecz nie eliminuje) jego szanse przyciągnięcia zainteresowanych nimi turystów, w szczególności uczestników turystyki regionalnej i kulturowo-przyrodniczej.
W zakresie IVSzlak otrzymał 52 na 100 możliwych punktóworaz w podzakresie IV.A został oceniony na 33 z 45 możliwych do osiągnięcia punktów, jednak w jednym z pozostałych podzakresów (IV.D) otrzymał 0 punktów. System może być zatem określony jako szlak o wysokiej aktywności autopromocyjnej i średnim poziomie usług turystycznych. Zsumowane aktywności promocyjne podejmowane przez rożne podmioty nie są w żaden sposób integrowane, a brak własnego samodzielnego portalu Szlaku i powiązania z nim witryn jego obiektów w zasadzie uniemożliwia promowanie spójnej oferty i prowadzenie marketingu usług dedykowanych systemowi na najniższym choćby poziomie. Na przeciętną ocenę w tym zakresie wpłynął również ograniczony repertuar wypraw po Szlaku i nieliczne oferty tematycznych lokalnych pakietów turystyczno-kulturowych. Zauważalny jest negatywny wpływ braku formalnego koordynatora systemu, który zwykle nawet przy minimalnym zakresie powierzonych i wykonywanych zadań integruje informację na temat obiektów (walorów) i ich powiązań ze Szlakiem jako tematycznym systemem interpretacji dziedzictwa. Z tego samego powodu istniejące oferty i usługi nie są kojarzone z funkcjonowaniem i propozycją Szlaku dla turystów.
W zakresie V badany system osiągnął 90 z możliwych 100 punktów. Tym samym powinien on zostać określony jako szlak o wybitnym znaczeniu kulturowo-turystycznym i ogólno-turystycznym. Oznacza to, że różnorodne atrakcje i pozostałe zasoby kulturalne oraz turystyczne gmin leżących na Szlaku, jeżeli zostaną włączone do oferty tego systemu, mogą dobrze uzupełniać propozycję pobytu dla korzystających z niej turystów. Jedynym ograniczeniem w tym zakresie jest brak w przestrzeni Szlaku większych miast z typową dla nich ofertą kulturalną i rozrywkową, co ogranicza możliwości zagospodarowania czasu wolnego turystów poza zwiedzaniem i rekreacją fizyczną, m.in. rozrywki kulturalnej.
W zakresie VI SFM uzyskał 118 z możliwych 200 punktów, przy czym w żadnym z podzakresów nie otrzymał mniej niż 40% punktów. Oznacza to, że w jego przypadku mamy do czynienia ze szlakiem ze średnio rozwiniętą infrastrukturą służącą turystyce. Stopień koncentracji usług noclegowych w otoczeniu obiektów kluczowych Szlaku (oceniany w tym zakresie analizy) należy uznać za przeciętny w kontekście ich nasycenia w naszym kraju, podobnie jak ich zróżnicowanie, mające wpływ na zaspokojenie potrzeb turystów o różnym poziomie zamożności. Poza Giżyckiem w otoczeniu kluczowych obiektów Szlaku brak hoteli najwyższych kategorii, w pełni występuje oferta hoteli średniej klasy, natomiast oferta hoteli ekonomicznych i hosteli oraz noclegów alternatywnych jest dobra, choć niepełna. Relatywnie dobry jest również poziom oferty gastronomicznej. Przy braku kuchni tematycznej (w tym wypadku wojskowej) w otoczeniu obiektów kluczowych Szlaku funkcjonuje szereg lokali oferujących kuchnię regionalną i tradycyjną, otwartych wystarczająco długo, a niektóre (nieliczne) z tej grupy posiadają dodatkową ofertę kulturalną. Komunikacja pomiędzy obiektami na trasie głównej Szlaku jest średnio rozwinięta, przy czym braki regularnych przewozów uzupełniają pasażerskie połączenia wodne między szeregiem miejscowości z obiektami Szlaku. Ograniczone znaczenie dla wykorzystania przez użytkowników Szlaku ma regularna oferta przewozów kolejowych i autobusowych, ponieważ żaden z jej kursów nie łączy bezpośrednio ani wszystkich obiektów kluczowych Szlaku, ani wystarczającej liczby pozostałych obiektów. Należy ponadto zwrócić uwagę na fakt, że przy aktualnej strukturze (liście obiektów formalnych) Szlaku do większości z nich ani nawet w ich pobliże (określane zgodnie z metodyką tego badania) nie można dotrzeć środkami komunikacji publicznej.

Mocne strony systemu

Kluczowym czynnikiem generującym potencjał Szlaku Fortyfikacji Mazurskich jest wysoki poziom zgodności profilów objętych nim walorów i zasobów z zainteresowaniami określonej grupy turystów - uczestników turystyki militarnej. Jest to forma turystyki kulturowej o rosnącej popularności. W dodatku, ze względu na charakterystykę eksploatowanych aspektów dziejów i typowych zasobów materialnych, wykorzystuje ona jako swoje walory w podobnym stopniu ekspozycje w zamkniętych obiektach, przestrzenie miast, lokalne trasy terenowe i obiekty rozproszone w otwartej przestrzeni. Wśród jej uczestników są liczne grupy osób zainteresowanych zarówno zorganizowanym zwiedzaniem, jak łączeniem turystyki aktywnej i poznawczej, udziałem w zorganizowanych tematycznych imprezach, jak przedsięwzięciami eksplorerskimi, co otwiera szerokie perspektywy dla rozwijania oferty Szlaku.
W tym kontekście za kolejny atut należy uznać wysoki stopień tematyzacji systemu, to jest adekwatność ich genezy, historycznych form użytkowania oraz dzisiejszej turystycznej interpretacji (na ile ta sfera istnieje) z deklarowaną tematyką Szlaku, a z drugiej strony: łatwa nawet dla laika identyfikacja materialnych świadectw, których forma i wygląd pozwalają jednoznacznie domyśleć się ich pierwotnego przeznaczenia. Turysta poszukujący obiektów fortyfikacyjnych i śladów wojennej czy wojskowej przeszłości zwiedzanej przestrzeni, w przestrzeni tego Szlaku nie tylko napotyka ich wyjątkowo dużą koncentrację, ale też, kiedy już je odnajdzie, bez trudności je zidentyfikuje i dzięki temu uzna Szlak za prawdziwie tematyczną ofertę oraz okazję do - odpowiednio - powiększenia swojej wiedzy, unikatowego doświadczenia zagospodarowanej militarnie przestrzeni czy eksploracji.
Atutem systemu, ale tylko dla jednej grupy turystów, mianowicie poruszających się samochodami, jest jednolite oznaczenie większości tras Szlaku w postaci drogowych tablic turystycznych. Niestety, w przypadku bardzo wielu obiektów poza miejscowościami ta mocna strona Szlaku przekształca się w jego słabość natychmiast po zatrzymaniu pojazdu (jeśli nie jest to parking przy obiekcie). Podobnie tablice informacyjne Szlaku, umieszczone w poszczególnych miejscowościach nie lokalizują rozproszonych obiektów, nie są także oznaczone drogi dojścia do nich. Szczegółowo problemy z oznaczeniami opisano w Zakresie IB formularza waloryzacyjnego.
O ocenę atutów Szlaku Fortyfikacji Mazurskich zapytano jego interesariuszy uczestniczących w projekcie od początku lub obserwujących jego dotychczasowe funkcjonowanie z pozycji obiektów jako przedstawiciele branży turystycznej albo reprezentanci lokalnych społeczności. W ramach tej grupy zapytanej w trybie tzw. Wywiadu Eksperckiego, najbardziej (bo w postaci dość licznych wskazań) doceniono stwarzaną przez Szlak możliwość spotkania turystów z historią, w tym głównie z jej militarnym aspektem oraz prawidłową identyfikację obiektów fortyfikacyjnych w przestrzeni. Zauważone zostały stworzone przez Szlak możliwości turystycznej eksploatacji (głównych) obiektów, jakkolwiek uwagi uczestników wywiadu wskazywały na rozmaite ograniczenia tych działań. Niektórzy z zapytanych uznali, że oferta Szlaku tworzy okazję do zapoznania się turystów z techniką fortyfikacyjną. Na niższym poziomie ocenia się aktualną informację na temat obiektów zapewnianą przez Szlak oraz działania na rzecz ich promocji. Niektórzy z badanych uznali Szlak za nowy, alternatywny, typ oferty tematycznej dla turystów, zawierający element poznawczy. Natomiast we wzajemnej sprzeczności stoją (nieliczne) opinie uznające role Szlaku jako narzędzia przekazu systematycznej wiedzy o historii (militarnej) regionu, a z drugiej strony, jako chaotycznej formy prezentacji pewnej grupy obiektów (militarnych) zlokalizowanych w tej samej przestrzeni.

Słabe strony systemu

Na pierwszym miejscu wśród nich należy wymienić wielokrotnie wspominany fakt braku aktywnej koordynacji badanego systemu, który negatywnie wpływa na szereg pozostałych aspektów jego działania. Są wśród nich nie tylko brak ciągłości w pracach na rzecz oznaczania tras i obiektów, praktyczne nie podejmowanie wspólnych czy choćby skoordynowanych działań interesariuszy na rzecz wzbogacania oferty obiektów, tworzenia warstwy interpretacji i animacji doświadczeń oraz ożywienia Szlaku przez przedsięwzięcia turystyczne. W wyniku tego niewykorzystana pozostaje znacząca część grupa możliwości turystycznego wykorzystania aspektów dziedzictwa, którym dedykowany jest Szlak. I tak - na przykład - nie istnieje zorganizowana in situ (nie w książkach, a np. wystawie dla turysty) spójna i systematycznie porządkująca wiedzę narracja o fortyfikacjach sprzed XIX wieku (ich celach, inwestorach, formach oraz dziejach), o genezie i pełnej historii grupy kwater wojennych III Rzeszy, o przebiegu operacji wojskowych w okresie I i II wojny światowej w przestrzeni Szlaku oraz podejmowanych w tej przestrzeni przedsięwzięciach fortyfikacyjnych, a tym samym stanowiących część tego wątku typach fortyfikacji. Właśnie brak tych elementów należących do sfery interpretacji i edukacji powoduje nie tylko krytyczną ocenę zespołu badających, ale i opinię badanych (interesariuszy) na temat niespójności i chaotyczności propozycji Szlaku.
Drugim kluczowym mankamentem jest w istocie martwy obszar tworzenia oferty własnej Szlaku dla turystów. Koordynator Szlaku udziela tylko informacji turystycznej, nie oferuje natomiast ani nie pośredniczy usług turystycznych, takich usług nie świadczy również na zlecenie w imieniu Szlaku żaden inny podmiot. Nie są organizowane eventy tematyczne Szlaku (choć takie funkcjonują w jego przestrzeni). W imieniu Szlaku nie są organizowane ani wycieczki (rajdy), ani nie są proponowane indywidualne pakiety dla turystów. Takowe istnieją (w śladowej liczbie) jednak ze względu na faktyczny brak koordynacji nie funkcjonują one w ramach systemu (por. Zakres IVC badania). Należy to uznać za jeden z największych mankamentów Szlaku, ponieważ brak takiej oferty umniejsza szanse zainteresowania i pozyskania turystów nieuczestniczących w grupowych wycieczkach, a jednocześnie niechętnych do spontanicznego zespalania poszczególnych usług na etapie organizowania czy realizacji weekendu czy urlopu. W sytuacji, kiedy konkurencyjne systemy eksploatacji (w tym szlaki kulturowe) i obszary recepcji oferują gotowe pakiety z gwarancją atrakcji i doświadczeń tematycznych oraz możliwością "dobierania przez klikanie" poszczególnych usług i łatwej, jednolitej opłaty (a są to właśnie główne zalety pakietu) przedłużanie takiego stanu w istocie hamuje szanse na ekonomiczny sukces Szlaku i osiągnięcie spodziewanych korzyści przez jego interesariuszy.
Trzecią wielką słabością Szlaku Fortyfikacji Mazurskich jest brak strategii marketingowej i związany z nim w istocie zupełny brak profesjonalnych działań marketingowych podejmowanych na rzecz systemu i jego oferty. Nie chodzi tu tylko o brak bardziej zaawansowanych form działań, jak profesjonalne kampanie marketingowe na rynkach emisyjnych turystów czy utrzymywanie kontaktów z potencjalnymi multiplikatorami oferty (wyspecjalizowane w turystyce militarnej, czy choćby kulturowej biura podróży albo stowarzyszenia koncentrujące swoją działalność na dziedzictwie militarnym, czy społecznościowe grupy eksplorerskie). Szlak Fortyfikacji Mazurskich nie posiada nawet najbardziej podstawowego narzędzia marketingowego, jakim byłaby własna turystyczna witryna internetowa, która (przynajmniej) opisywałaby jego obiekty, ukazywała trasy i zawierała dane kontaktowe poszczególnych aktywnych interesariuszy i grup. Wprawdzie pewna część (mniejszość) obiektów Szlaku posiada własne strony internetowe, na różnym poziomie i w różnym stopniu przejrzystości opisujące ich ofertę dla turystów. Jednak (z braku witryny niezależnej Szlaku) nie są one wzajemnie powiązane, co powoduje utratę ważnego (a możliwego do uzyskania bez ponoszenia dużych kosztów!) promocyjnego efektu synergii: uzyskanego przez asocjacje obiektów zestawionych i proponowanych do eksploatacji w ramach wspólnego systemu. Poszczególne działania promocyjne podejmowane na rzecz obiektów przez szereg podmiotów niewspółpracujących ze sobą (lokalne samorządy, właściciele i zarządcy obiektów, kilka stowarzyszeń, lokalni gestorzy usług turystycznych) są skoncentrowane na nich samych lub ukazują ich walory tylko cząstkowo, ponadto (co jest naturalnym wynikiem braku koordynacji) są adresowane do rozmaitych grup docelowych (turystów rekreacyjnych już przebywających na obszarze Szlaku, osób zainteresowanych II wojną światową, osób interesujących się techniką wojskową, odwiedzających weekendowych, przypadkowych gości hotelowych w danej miejscowości, turystów władających określonym językiem itd.) bez ustalenia ich rzeczywistego profilu demograficznego, ich oczekiwań i preferencji w aspekcie tematycznych form eksploatacji, interpretacji i doświadczeń. W rezultacie są one mało efektywne w stosunku do przeznaczanych na nie środków i przynoszą, jeśli w ogóle, korzyści tylko w odniesieniu lokalnym.
Dużym mankamentem systemu w jego aktualnej strukturze, niezależnym od jego interesariuszy, jest krótki sezon turystyczny w jego przestrzeni (trwający 4, maksimum 5 miesięcy). Jest to związane głównie z charakterem większości obiektów Szlaku - rozproszonych umocnień polowych, niedających możliwości schronienia w niesprzyjających warunkach, ponadto położonych w lasach, co w takich warunkach (przez dużą część roku) ogranicza możliwość ich odnalezienia i zwiedzenia.
Kolejnym słabym punktem systemu jest faktyczna niedostępność dużej części jego obiektów dla turystów zmotoryzowanych, mimo takiego właśnie deklarowanego profilu Szlaku. Wynika ona już to z leśnej lokalizacji części z nich i zakazu wjazdu w ich pobliże (jak w przypadku wielu obiektów w okolicach Jeży, Cierzpięt, obiektu pod Radziejami, w Kamionkach itd.), już to ze stanu dróg dojazdowych do obiektów rozproszonych lub w ich pobliże, które są w stanie zagrażającym przeciętnemu pojazdowi oraz (dodatkowo) z braku ich oznakowania (jak w przypadku obiektu w Przerwankach, Kruklankach, Wężewie czy Miechach), a jednocześnie z braku parkingów w pobliżu obiektów. Sam fakt braku oznaczenia dojścia od trasy Szlaku (drogi publicznej) do większości obiektów nie musiałby być od razu słabością Szlaku, ponieważ znaczna i powoli rosnąca grupa turystów chętnie angażuje się w przedsięwzięcia eksplorerskie, poszukując swoich atrakcji w przestrzeni. Jednak stan nie oznaczenia obiektów jest zasadniczo sprzeczny z pierwotnym profilem Szlaku (dedykacją dla turystów samochodowych). Ta, bowiem grupa nie pokrywa się z wymienioną grupą "odkrywców" - podróżuje, bowiem względnie wygodnie i dba o swój pojazd, zatem nie tylko potrzebuje wyraźnie oznaczonych miejsc parkingowych (których brak w przypadku większości obiektów Szlaku) oraz bezpiecznych dróg dojazdu jak najbliżej obiektów (podczas gdy niektóre leżą nawet o kilometry od najbliższej drogi), ale również oznaczonych dróg dojścia z tego miejsca do samego obiektu, o co nie zadbano. Wynika stąd, że określenie przebiegu i oznaczenie tras Szlaku jest kierowane do jednej grupy turystów, podczas gdy dobór obiektów (który narzuca ich lokalizację i warunki otoczenia) - jakby do innej grupy.
Ponadto - z wymienionych wyżej powodów - do części obiektów nie tylko nie ma pełnej możliwości dojazdu rowerem, lecz brakuje nawet oznaczenia odcinków tras rowerowych wiodących w ich pobliże oraz miejsc dla bezpiecznego pozostawienia roweru. Dodatkowo oznaczenia lokalnych tras rowerowych w przestrzeni Szlaku są niejednolite i nieciągłe. Wszystko to razem, w połączeniu z brakiem alternatywnej rowerowej trasy Szlaku Fortyfikacji Mazurskich oznaczonej w terenie czy choćby w formie aplikacji turystycznej, w praktyce eliminuje system jako propozycję tematyczną dla turystów rowerowych, którzy łączą tę formę rekreacji z turystyką kulturową lub uprawiają podróże rowerowe rekreacyjnie, a nie w warunkach eksplorerskich czy zgoła wyczynowych. Stan ten powinien ulec zmianie choćby ze względu na fakt, że duża liczba wypożyczalni rowerów w przestrzeni Szlaku (w tym kilku mobilnych) pozwoliłaby w szybkim tempie rozwinąć tę alternatywną propozycję jego eksploatacji.
W obliczu tej sytuacji niezbędne będą rozwiązania nie tylko organizacyjne, ale i strukturalne: te pierwsze mają gwarantować dostęp komunikacyjny i fizyczny do większej grupy obiektów, te drugie: zapewniać funkcjonowanie oferty Szlaku - przynajmniej w okrojonej wersji - całorocznie lub przez większą część roku.
W znakomitej większości obiektów Szlaku (poza Twierdzą Boyen, Wilczym Szańcem, Mamerkami, Guzianką, Piszem i Muzeum w Kętrzynie) stwierdzono brak jakiejkolwiek oferty dodatkowej dla turystów związanej bezpośrednio z tematyką systemu, jak możliwości samodzielnego pozyskiwania informacji, interaktywnych form doświadczeń (np. przebranie się, instruktaż i realizacja zadań wojskowych, itd., mikroeventy na zamówienie organizowane dla grup turystów). Z kolei w obiektach rozproszonych formalnie znajdujących się na liście Szlaku nie ma jakiejkolwiek obsługi turystycznej, co wprawdzie wynika z ich położenia, specyfiki i stanu, jednak obiektywnie ogranicza ich atrakcyjność dla większej grupy turystów. Wszystko to (wzmocnione brakiem zwrócenia uwagi np. na unikatową lokalizację schronu i wynikające z niej możliwości militarne) powoduje z czasem poczucie powtarzalności zasobów i znużenia ich eksploatacją.
Szlak Fortyfikacji Mazurskich wykazuje ponadto przestrzenną niespójność przynajmniej w jednym z obszarów (znacznie oddalenie obiektów w gminie Gołdap i Dubeninki od pozostałych, wykazujących silną koncentrację). Jednoczesna ograniczona atrakcyjność części z tych obiektów (Gołdap, Przesławki) ich faktyczny brak dostępności (Przesławki) błędna lokalizacja (Przerośl - poza terenem województwa) lub nie spełnianie kryterium tematycznego przez inne (Stańczyki) oraz brak zagospodarowania wszystkich poza jednym (Stańczykami), a także stwierdzony podczas badania nikły poziom zainteresowania funkcjonowaniem Szlaku ze strony zarządców obiektów i lokalnej branży turystycznej powodują, że wskazany obszar stanowi "martwą przestrzeń" tego systemu.
Przy większości obiektów Szlaku brak obsługi gastronomicznej turystów. Z kolei w lokalach gastronomicznych funkcjonujących przy (kilku) obiektach i pozostałych w przestrzeni Szlaku istnieje wprawdzie tradycyjna i regionalna oferta kulinarna, natomiast uboga jest dostępna na zamówienie oferta kulturalna. Przykładowo, stwierdzono istnienie tylko dwóch regularnych ofert koncertów muzycznych w restauracjach oraz tylko jednej stałej oferty warsztatów kulinarnych dla turystów.
Do słabych stron systemu, choć niezależnych od obiektywnych wartości jego zasobów ani starań interesariuszy, należy dodać niski poziom identyfikacji społeczności miejscowej i lokalnych władz z niepolską spuścizną o wyraźnie militarnym charakterze. Ten element może stanowić zagrożenie dla przedsięwzięć podejmowanych w związku z modyfikacją i rozbudową systemu. Należy jednak w tym kontekście zwrócić uwagę, że bardzo liczne zabytki i całe ich grupy na terenie Polski (w tym szereg obiektów UNESCO i pomników Historii!) nie mogą wykazać swojej pierwotnej "polskiej" proweniencji."
W opiniach zapytanych interesariuszy najwięcej krytyki dotyczyło braku lub chaotycznej i niejednolitej formy elementów identyfikacji obiektów.

Nasi Partnerzy