|
Agnieszka Wieszaczewska, Agnieszka Lisowska
Powiat lwówecki nie jest obszarem bardzo rozległym, ale sie
komunikacji publicznej na jego obszarze funkcjonuje na ograniczonym poziomie. Wprawdzie transport
publiczny zapewnia przedsiębiorstwo PKS, organizujące przewozy pasażerskie na trasach międzymiastowych,
lecz znaczna część tutejszych atrakcji turystycznych znajduje się w miejscowościach, gdzie te kursy docierają
bardzo rzadko albo wcale. Toteż najlepiej na indywidualną wycieczkę w te strony wybrać się samochodem.
Nasza propozycja obejmuje trzy trasy, rozpisane na trzy kolejne dni (dzięki czemu można ją zrealizować
podczas wolnego weekendu). Kolejne dzienne trasy są poświęcone: zamkom i rezydencjom, zabytkowym obiektom
sakralnym oraz pozostałym atrakcjom, ze szczególnym uwzględnieniem muzeów tematycznych. W związku z tym
układem treści i atrakcji zwiedzanie pierwszego dnia warto zacząć od najstarszego zachowanego na ziemiach
polskich murowanego zamku, a właściwie jego ruin, zlokalizowanych we Wleniu.
Dzień I: Szlakiem zamków i pałaców powiatu lwóweckiego
Zamek Wleński Gródek (A) to obiekt murowany, powstały prawdopodobnie w drugiej
połowie XII w., w miejscu dawnego grodu kasztelańskiego z 1155r. Do roku 1368 budowla stanowiła własność
Piastów, a po śmierci księcia świdnicko- jaworskiego - Bolka II, została przekazana jako zastaw lenny.
Warownią na przestrzeni wieków władało kilka rodów szlacheckich, m.in.: won Zedlitz, von Hochberg, von
Schaffgotsch. W początkach swojego istnienia w skład zamku wchodziły: budynek mieszkalny, kaplica, sześcioboczna
wieża oraz dziedziniec otoczony murem. Stołp (czyli wieża ostatecznej obrony), zachowany do dziś, został
wzniesiony w XIVw., natomiast rozbudowa tej warowni o zamki średni i niski została przeprowadzona w XIV
i XV w. W ramach tych prac wybudowano drewniany wodociąg o łącznej długości ponad 2km, który doprowadzał
wodę do zamku, z położonego w niewielkiej odległości wzgórza - Wietrznicy. W okresie wojny trzydziestoletniej
zamek był wielokrotnie oblegany przez wojska cesarskie i szwedzkie, aż w końcu w 1646r. został wysadzony
w powietrze. Po zakończeniu działań wojennych nie został odbudowany i już nie odzyskał dawnej świetności.
Jego nowy właściciel, którym został francuski pułkownik Adam von Kaulhaus wzniósł u podnóży
ruin dawnej warowni nowe zabudowania. Wówczas powstał barokowy pałac, otoczony ogrodem z rzadkimi okazami
roślin oraz rzeźbami, wzniesiono także kościół p.w. św. Jadwigi. Od tego czasu zamek pozostawał w stanie
ruiny, niszczejąc przez wieki w wyniku oddziaływania przyrody oraz dewastacji ze strony miejscowej ludności.
Dopiero w latach 50 XX w., na terenie tego obiektu rozpoczęto prace konserwacyjne. Natomiast w latach
1988-2001 przeprowadzono tam prace archeologiczne. Zamek jest dostępny dla turystów. Zalecane jest wejście
na wieżę zamkową (z udogodnieniami dla zwiedzających), z której roztacza się widok na całe miasto Wleń
oraz na Góry Izerskie, Pogórze Kaczawskie oraz Karkonosze. Ruiny zamku położone są na niewysokim wzniesieniu,
co sprawia, że wycieczka w jego kierunku stanowi przyjemny spacer trwający ok. 20 min. Na podzamczu,
jak już wspomniano, w XVII w. powstał Pałac Lenno (B) zbudowany przez Adama von Kaulhausa,
który w latach 1653-1662 został przebudowany, a następnie w XVIII stuleciu i w drugiej połowie XIX wieku
- powiększony. Budowla została założona na planie kwadratu i jest obiektem dwutraktowym, którego skrzydła
wysunięte są na południe. Nakrycie stanowi czterospadowy dach łamany z lukarnami tj. prostokątnymi okienkami
na dachu doświetlającymi poddasze. Ponadto, co istotne, w wielu salach na parterze zachowały się sklepienia
kolebkowe oraz krzyżowe. Oglądać tam można dwukondygnacyjną elewację dziedzińcową z dwuprzęsłowym podcieniem,
a jego ostrołukowe, spłaszczone arkady opierają się na kolumnach, których głowice mają kielichowaty kształt.
Między arkadami zostały usytuowane dwie płyty prostokątne wykonane z piaskowca, na których umieszczono
osiem płaskorzeźbionych herbów: Czedlitz, Gersdorf, Gotschen, Binde, Seidlitz, Kelrichen oraz Ratzke.
W południowej części znajduje się park z rzadkimi gatunkami roślin oraz rzeźbami. Obecnie w dawnym pałacu
prowadzony jest pensjonat, niemniej jednak budowla jest dostępna do zwiedzania.
Kolejnym obiektem na trasie wycieczki jest renesansowy pałac, nazywany również zamkiem, który stanowi
jednocześnie najcenniejszy zabytek Płakowic. Dzięki piętrowym arkadom otaczającym dziedziniec, zamek
w Płakowicach zyskał miano "Małego Wawelu". Pojęcie "zamek" w stosunku do tej budowli jest używane
wyłącznie ze względu na tradycję, gdyż w rzeczywistości jest to reprezentacyjny dwór, który od dawna
nie ma elementów o charakterze obronnym, natomiast znajdują się tam symboliczne alkierze (czyli narożniki
wyraźnie występujące z bryły budynku, powstałe z przekształcenia narożnych baszt
zamkowych). Wcześniej na tym miejscu stał prawdziwy zamek, otoczony fosą, być może także wałami ziemnymi,
ze stanowiskami dla artylerii. Jest to budowla trójskrzydłowa, z prostokątnym dziedzińcem otoczonym podcieniami
z niezwykle bogatymi dekoracjami rzeźbiarskimi, nad którymi znajduje się krużganek z rzeźbioną kamienną
balustradą. Początkowo dziedziniec od wschodu ograniczała jedynie fosa, później zamknięto go murem kurtynowym.
Budowlę zdobią ryzality. Portal wzbogacony jest inskrypcją fundacyjną, medalionami z płaskorzeźbionymi
portretami fundatora i jego żony, herbami przedstawiającymi ich genealogię oraz ornament z liści laurowych,
oparty na schemacie bramy triumfalnej, która sławi właściciela pałacu. Co ciekawe, we wnętrzu zobaczyć
można sklepienia kolebkowe oraz krzyżowe, a także profilowane belki stropowe, natomiast na ścianach zachowały
się pozostałości polichromii z 1558r. Przebudowa wnętrz pałacu nastąpiła w XVIII w., kiedy zamek przeszedł
pod władanie barona von Hochberg. Po sprzedaży pałacu rejencji legnickiej postanowiono urządzić tu zakład
dla osób umysłowo chorych, w związku z czym nastąpiła tu kolejna przebudowa wnętrz. Od zakończenia II
Wojny Światowej, do 1992r. zamek pozostawał nie użytkowany i niszczał. Wraz z końcem 1992r. zamek przeszedł
na własność Kościoła Baptystów, dzięki któremu rozpoczęto prac remontowe. Dla zwiedzających udostępniony
jest dziedziniec zamku, a po odpowiednich uzgodnieniach - również jego wnętrza.
Z Płakowic dalsza trasa wycieczki prowadzi do Brunowa, gdzie prawdopodobnie w XVIII w. wzniesiono
pałac, w miejscu gdzie wcześniej stała budowla obronna. W ten sposób powstała dwukondygnacyjna, barokowa
rezydencja, która jednak w niedługim czasie została strawiona przez ogień i odbudowana jako neobarokowa
(i również dwukondygnacyjna). Kolejni właściciele rozbudowali pałac w stylu historyzmu. Wówczas została
wybudowana także stajnia z powozownią i fontanna. Na początku XX w. powstało południowe skrzydło pałacowe,
oranżeria oraz ośmioboczna wieża. W latach 30 XX wieku funkcjonowała tu szkoła sportowa Hitlerjugend.
Wraz z końcem II wojny światowej, skończył się również okres świetności pałacu, który w następnych latach
niszczał. Od 2004r. obiekt zaczęto remontować. Obecnie jest to kompleks trzech zabytkowych budynków,
który tworzą: pałac, powozownia oraz oficyna. Pałac w całości jest dostępny dla turystów.
Dalsza droga prowadzi do ruin zamku Podskale (C) w Rząsinach. Co do jego powstania
istnieje kilka różnych hipotez. Możliwe, że zamek został wzniesiony jako gniazdo zbójeckie przez rycerzy
- raubritterów. Według innej wersji budowla powstała dzięki fundacji śląskiej rodziny Talkenbergów, niewykluczone
też, że fundatorem zamku był książę Henryk Brodaty, który zainicjował jej budowę w pierwszej dekadzie
XIII wieku, dla zabezpieczenia południowej granicy księstwa przed najazdem Czechów. Następnie warownia
przeszła na własność rodu Dalachow- Talkenberg, którego jeden z przedstawicieli znany był z tego, że
zajmował się rozbojami. Dlatego zamek ten był oblegany i w końcu został zdobyty przez oddziały mieszczan
lwóweckich. Aby uniemożliwić ponowne wykorzystanie twierdzy jako zbójeckiego gniazda, kowarscy górnicy
wysadzili ją w powietrze. Budowla została częściowo odbudowana pod koniec XV w. Ostatecznie zamek został
opuszczony w 1530 r. i od tego czasu sukcesywnie niszczał. Dopiero w 1830r. został - już jako ruina -
kupiony przez marszałka polnego Iwana Diebitsch-Sabalkańskiego, który dokonał zabezpieczenia i uporządkowania
jego pozostałości. Obecnie kamienna warownia jest dostępna dla turystów. Znajduje się na szczycie łagodnego
wzniesienia (422 m n.p.m), zajmując jednocześnie najwyższą partię 25 - metrowej skały. Dziś można podziwiać
relikty muru obronnego oraz pozostałości budynków mieszkalnych. Ponadto ze szczytu można podziwiać widok
na Karkonosze i Góry Izerskie.
Zamek Gryf w Proszówce (D) został wybudowany na wulkanicznym wzgórzu z czarnego bazaltu w XIII
w., przez księcia głogowskiego Konrada, na miejscu, gdzie wcześniej znajdował się gród Bobrzan. Zamek
przechodził w różne ręce, do końca XIV w. stanowił własność książąt świdnickich, w dalszej kolejności
króla czeskiego Wacława IV, a od 1419 r. przeszedł w posiadanie rodu von Schaffgotsch, w rękach których
pozostawał aż do końca XVIII w. Powiększenie zamku oraz rozbudowa jego umocnień miała miejsce w XVI i
XVII w. Wówczas dodano attyki do zamku górnego, jak również rozbudowano zamek dolny i bramę wjazdową.
Podczas wojny trzydziestoletniej warownię atakowali Szwedzi - w 1645r. została ona zdobyta. Sto lat później
zajęły ją wojska pruskie. W 1778 r. zamek nadal był silną twierdzą, jednak wkrótce potem, bo w 1799r.
uległ częściowej rozbiórce, służąc jako źródło materiału budowlanego dla folwarku zlokalizowanego poniżej
zamku. Odtąd pozostawał w stanie ruiny. Zamek składa się z trzech części: górnej, średniej i dolnej.
Odpowiednio część górna jest jednocześnie najstarszą, natomiast dolna - najmłodszą. Cześć górna jest
obszerna, posiada grube mury oraz ma kształt zbliżony do elipsy. Tam znajdowały się pomieszczenia mieszkalne.
Zamek średni powstał w 1546r., w wyniku rozbudowy obiektu. Wówczas został wzbogacony o renesansowe elementy
o charakterze dekoracyjno - obronnym. Do dziś zachowała się z nich ozdobna attyka. Zamek dolny powstał
w XVII wieku, po czym dobudowano do niego duży dziedziniec otoczony murami oraz bramę wjazdową, do której
prowadzi murowany przejazd. Obecnie zamek znajduje się pod opieką fundacji "Idź, i ty czyń podobnie!",
dzięki działaniom której jest dostępny do zwiedzania. Zwiedzanie jest odpłatne - jednak opłaty za wstęp
nie są wysokie.
Zamek Gryf to ostatni z obiektów na trasie zamków i pałaców powiatu lwóweckiego. To ograniczenie liczby
wynika głównie z faktu, że większość z istniejących nadal obiektów tego rodzaju jest niedostępna dla
turystów, albo ze względu na ich zły stan zachowania i bezpieczeństwa, albo w związku z przejściem w
ręce prywatne. Po zwiedzeniu ostatniego z opisanych miejsc proponujemy udać się do Lwówka, gdzie zgodnie
z preferencjami można wybrać lokal na kolację (por dział Gdzie jeść i spać, Lwówek) oraz miejsce noclegu.
Tam też, po spokojnym śniadaniu w hotelu lub pensjonacie, można rozpocząć trasę przewidzianą na drugi
dzień pobytu.
Dzień II: Szlakiem budowli sakralnych powiatu lwóweckiego
Propozycja na drugi dzień zwiedzania zaciekawi szczególnie osoby interesujące się dziedzictwem religijnym
oraz architektura i sztuką sakralną.
Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od Lwówka Śląskiego, gdzie znajduje się kościół Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny (A). Został on zbudowany w stylu późnoromańskim, a ufundowany przez księcia
Henryka I Brodatego około XIII w., następnie konsekrowany w 1241r. - 3 lata po powstaniu. Z pierwotnej
budowli pozostała jedynie dwuwieżowa fasada zachodnia. W wyniku pożaru, który wybuchł w 1455r., kościół
spłonął, po czym został odbudowany pod koniec XV w., z zachowaniem starej fasady z dwiema wieżami oraz
portalem. Po kolejnym pożarze w 1752r., świątynię odbudowano w latach 1863-1866, znacznie zmieniając
poszczególne elementy jej konstrukcji. Przede wszystkim zniszczone sklepienia zostały zastąpione prostym,
wykonanym z drewna, stropem. Dziś kościół to budowla trzynawowa, halowa, zbudowana z cegły oraz ciosów
piaskowcowych. Warto zwrócić uwagę na zachodnią fasadę, gdzie zachował się portal pochodzący z końca
XIII w., a wykonany z czerwonego piaskowca, posiadający kolumienki oraz dekorację roślinną. Płaskorzeźba
przedstawiająca Koronację Matki Boskiej umieszczona jest w tympanonie. Warto zwrócić uwagę na wyposażenie,
wykonane w stylu neogotyckim (z ok. 1866r.), do którego należy zaliczyć ołtarz główny, w którym widnieją
obrazy Wniebowzięcia oraz Koronacji Marii, ołtarze boczne z obrazami św. Jadwigi i Ukrzyżowania, ambonę
i organy. Wewnątrz kościoła można jednak oglądać w dalszym ciągu starsze elementy wystroju oraz wyposażenia,
do których należą przede wszystkim: renesansowa, bogato zdobiona kamienna chrzcielnica pochodząca z XVI
w., malowany na płótnie obraz "Koronacja Matki Boskiej", a także naczynia kościelne z XVII i XVIII w.
Kolejnym ciekawym obiektem w tym samym mieście jest kościół p.w. św. Franciszka z Asyżu oraz klasztor
franciszkanów (B). Franciszkanie przybyli na tereny Lwówka Śląskiego w XIII w. Pierwszy wzniesiony
przez nich kościół powstał pod koniec tego stulecia, a następnie rozbudowywano go aż do XVI w. W czasie
reformacji świątynia służyła przez cały wiek ewangelikom, natomiast wraz z początkiem XIX wieku zarówno
kościół, jak i klasztor zostały zsekularyzowane przez władze pruskie. Obiekty te pełniły następnie różne
funkcje - magazynów, spichlerzy, a kościół został później przekształcony w muzeum regionalne. Po zakończeniu
II wojny światowej znowu umieszczono tu magazyny. Po ich opuszczeniu, aż do lat 80 XX w. świątynia pozostawała
pusta, natomiast zabudowania klasztorne stały się siedzibą szkół zawodowych. Od 1995r. budynki te, które
powróciły do zakonu franciszkanów, zostały poddane remontowi. Kościół p.w. św. Franciszka z Asyżu ma
konstrukcję trójnawową, oskarpowaną, halową, z węższymi nawami bocznymi. We wnętrzu można podziwiać sklepienia
gwiaździste, z kolei w przęsłach zachodnich występują sklepienia kolebkowo - krzyżowe. W części wschodniej
znajduje się prezbiterium, a przy nim wybudowana w 1500r. kaplica Talkenbergów. Na uwagę zasługuje także
płaskorzeźba Ukrzyżowania z Matką Boską i św. Janem Chrzcicielem oraz herb cechu piekarzy, przeniesiony
z ław chlebowych na lwóweckim rynku, który wmurowano w tympanon. Wyposażenie kościoła pochodzi z czasów
współczesnych. Klasztor natomiast jest budowlą składającą się z trzech skrzydeł dwu - oraz trzykondygnacyjnych.
W zachodniej części można obejrzeć pochodzący z 1738r. portal, wykonany w stylu barokowym, natomiast
w południowej części - portal z XX w.
Z Lwówka Śląskiego trasa wycieczki biegnie do położonych w niewielkiej odległości Niwnic, gdzie
znajduje się Kościół filialny św. Jadwigi (C). Pierwotne założenia tej świątyni sięgają pierwszej
połowy XIII w. W 1515r. kościół został częściowo zniszczony przez pożar, a następnie odbudowany w 1520r.
W XVIII w. budowli nadano styl barokowy. Kościół jest budynkiem murowanym, zbudowanym z kamienia łamanego,
z jedną nawą. W części północnej dobudowano zakrystię, kruchtę, a także kaplicę. Obiekt przykrywa dwuspadowy
dach, na którym umieszczona została sygnaturka. Wnętrze kościoła zdobią barokowe ołtarze, ambona oraz
kamienna chrzcielnica. Podziwiać tam można również renesansowe portale, tudzież całopostaciowe płyty
nagrobne z XVI i XVII w.
Kolejny interesujący obiekt sakralny na tym szlaku to kościół parafialny św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim
(D). Wzniesiono go w II połowie XIII w. Zniszczony w wyniku najazdu husytów w 1427r., odbudowany
został ponad 90 lat później. W XVII wieku był kolejno niszczony przez 4 pożary. Obecnie jest to kościół
halowy, składający się z trzech naw. W prezbiterium znajdują się sklepienia krzyżowo- żebrowe, natomiast
w nawach bocznych - sklepienia sieciowe. Z kolei nawę główną wieńczą sklepienia kolebkowe z lunetami.
Ciekawym elementem kościoła jest wieża, która w partiach niższych ma przekrój kwadratowy, natomiast wyżej
przechodzi w ośmioboczny. Warto zwrócić uwagę na wyposażenie wnętrza, na które składają się: renesansowy
ołtarz główny z 1606r., nagrobek rodu von Schaffgotsch pochodzący najprawdopodobniej jeszcze z XVI w.,
rzeźbiona ambona, renesansowa chrzcielnica (1578r.) oraz trzy barokowe ołtarze (1686r.). Sklepienie nawy
głównej zdobią sgraffita (motyw zdobniczy wykonany techniką polegającą na nakładaniu na mur kilku warstw
różnie zabarwionego tynku i zeskrobywaniu według wzoru warstw wierzchnich) obrazujące fragmenty z życia
Chrystusa, a także wizerunki świętych oraz odwołania do rodziny Schaffgotschów - fundatorów świątyni.
W niedalekiej odległości od Gryfowa Śląskiego, we wsi Ubocze, znajduje się Kościół Nawiedzenia
Najświętszej Marii Panny z II połowy XVI wieku. Zachował się tu drewniany strop, wykonany w stylu
renesansowym oraz ołtarz z 1623r., ambona z 1589r., tudzież szereg zabytkowych epitafiów.
Po opuszczeniu okolic Gryfowa Śląskiego, następnym etapem jest Lubomierz, gdzie wznosi się zespół
budynków klasztoru sióstr Benedyktynek (E). Całość stanowi zwarty kompleks zabudowań klasztornych,
kościoła oraz zespołu budynków służebnych. Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz ś.
Maternusa, wraz z zabudowaniami klasztornymi, został ufundowany pod koniec XIII w., za sprawą księcia
jaworskiego Henryka IV. Świątynia została przebudowana w XV stuleciu w stylu gotyckim. Po pożarze pod
koniec XVII w., kościół odbudowano jako barokowy, a pozostałościami po wcześniejszej budowli są: wieża
oraz fragmenty murów prezbiterium. Jest to świątynia emporowo - halowa, jednonawowa z kaplicami znajdującymi
się po bokach oraz pięcioma przęsłami. Prezbiterium na planie prostokąta zwieńczono kopułą, natomiast
wieża, wybudowana również na planie prostokąta, w wyższych partiach przechodzi w ośmiobok(podobnie
jak w kościele św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim), a zakończona jest dwukondygnacyjnym baniastym hełmem.
Od wschodu podziwiać można fasadę z portalem głównym. We wnętrzu kościoła znajduje się Kaplica Mariacka,
której sklepienie to tzw. czeskie kapy, stanowiące jedną z odmian sklepienia żaglastego. Ponadto na sklepieniach
można dostrzec freski wybitnego malarza śląskiego Jerzego Wilhelma Neunhertza. Ołtarz główny pochodzi
z 1736r., ponadto w kościele znajduje się dwanaście ołtarzy bocznych. Warto też zwrócić uwagę na obraz
wniebowzięcia Matki Boskiej, stanowiący jednocześnie część centralną głównego ołtarza, a także dwie ustawione
obok siebie figury: św. Maternusa i św. Marty. Przy ołtarzu usytuowano dwie oszklone trumny, w których
złożono relikwie św. Wiktora i św. Benignusa. Ponadto kościół dysponuje bogatym zbiorem szat liturgicznych,
krucyfiksów oraz relikwiarzy pochodzących z XVII i XVIII w. Interesująca jest także plebania, którą wzniesiono
pod koniec XVII w. na murach starszej budowli i na planie litery "L". Jest to obiekt dwukondygnacyjny,
przykryty czterospadowym dachem. Na parterze widoczne są sklepienia kolebkowe z lunetami. Z kolei przy
Placu Kościelnym 4 stoi budynek z XIX w. Obiekt ten posiada okna bliźniacze oraz dwa kamienne portale.
Poza tym można tu zobaczyć drewnianą stolarkę drzwi, okien, a także balustradę klatki schodowej. Do godnych
zauważenia należy również sąsiedni dom (pl. Kościelny 5). Został on ufundowany w 1864r., jako katolicki
sierociniec. Zbudowany jest w stylu neogotyckim. Budynek zlokalizowano na podwyższonym terenie. Detale
architektoniczne wykonane zostały z cegły. Tutejszy klasztor otacza park założony w XVII w. Pierwotnie
był to ogród ozdobny. Znajduje się tam fontanna otoczona drzewami, jak również figura św. Jana Chrzciciela.
Natomiast na wyspie wyłaniającej się na ozdobnym stawie, (powstałym w XIX w. jako staw hodowlany), można
zobaczyć kaplicę z figurą Matki Boskiej.
Ponadto będąc w Lubomierzu warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną zabytkową świątynię, mianowicie kościół
cmentarny św. Anny, który wybudowano w 1628r., a następnie rozbudowano pod koniec XVII w. Został
on przebudowany w stylu barokowym w 1833r. Ciekawymi elementami wyposażenia są przede wszystkim: XVIII-wieczny
ołtarz, ambona, a także malowane obrazy. Można tam również zobaczyć nagrobki malowane w stylu klasycystycznym
pochodzące z I połowy XIX w.
Ostatnim punktem proponowanego dla tego dnia zwiedzania jest Mirsk. W miasteczku, na cmentarzu
otoczonym murem znajduje się kościół p.w. Najświętszej Marii Panny (F). Stanowi on przykład gotyckiej
tradycji pochodzącej jeszcze z XVI w. Jest to budowla trójnawowa, halowa, zamknięta pięciobocznie od
strony wschodniej. Budynek posiada przypory i jest przykryty dachem dwuspadowym. Od strony południowej
znajduje się wieża, uwieńczona cebulastym hełmem z prześwitem. Obok, przy nawie południowej dobudowano
aneks, w którym znajduje się zakrystia, kruchta wejściowa, a także kaplica w przyziemiu, natomiast w
górnej kondygnacji mieści się loża kolatorska (przeznaczona dla fundatorów i ich potomków). We wnętrzu
świątyni można podziwiać sklepienia krzyżowo- żebrowe, wsparte na kamiennych, ośmiobocznych filarach
oraz półkolistych arkadach. Ponadto w części zachodniej mieści się drewniany chór muzyczny. Wyposażenie
kościoła pochodzi z epoki późnego baroku. Warto zwrócić uwagę na ołtarz główny z II połowy XVIII wieku,
w którego centralnej części znajduje się obraz Zwiastowania pochodzący z 1868r., natomiast po bokach
dwie figury: św. Józefa oraz Jana Chrzciciela. Ołtarze boczne wykonane w II połowie XVIII w., znajdują
się przy filarach. Uwagę przyciąga ambona, umiejscowiona przy południowym filarze. Na jej koszu znajduje
się płaskorzeźba zwieńczona ażurowymi wolutami, bądź też ślimacznicami, które wspierają płomienistą wazę.
Wychodząc z kościoła zauważyć można barokowe rzeźby ufundowane przez znaną śląską rodzinę arystokratyczną
Schaffgotschów: figurę św. Floriana z herbem rodziny oraz figurę św. Jana Nepomucena.
Trasa wycieczki, proponowana na drugi dzień zwiedzania powiatu lwóweckiego jest dość długa i wyczerpująca,
niemniej jednak istnieje możliwość jej skrócenia lub dostosowania do własnych preferencji, ze względu
na położenie poszczególnych miejscowości. Na zakończenie zalecany jest powrót na kolację i nocleg do
Lwówka Śląskiego.
Dzień III: Szlakiem rozmaitości powiatu lwóweckiego
Ostatni dzień zwiedzania wiedzie szlakiem rozmaitości, którymi określono tu różnorodne atrakcje powiatu
lwóweckiego.
Podróż warto rozpocząć znowu w Lwówku Śląskim tym razem przedmiotem zwiedzania mogą być dwa kolejne obiekty:
Muzeum Browarnictwa (A), jak również mury obronne z wieżami i basztami (A). Muzeum zostało
urządzone niedawno i udostępnione równocześnie z ponownym otwarciem lwóweckiego browaru. Zgromadzono
tu około 400 eksponatów związanych z historią lwóweckiego browarnictwa. W gablotach zaprezentowane zostały
kolekcje butelek oraz zamknięć pochodzące z 40 browarów, które związane były dawniej z Dolnym Śląskiem.
Ponadto oglądać tu można urządzenia służące niegdyś do wytwarzania piwa, a także jego przechowywania.
Niezwykle cennym eksponatem jest oryginalna lodówka służąca do chłodzenia piwa z 1905r. Turyści mogą
także oglądać kolekcję kufli, etykiet, szyldów oraz skrzynek. Na uwagę zasługuje również specjalnie odszukana
i sprowadzona beczka ze stali nierdzewnej, wyprodukowana w 1935 r., specjalnie dla browaru Hochberg w
Lwówku Śląskim, przez koncern Kruppa. Podczas zwiedzania muzeum (znajdującego się w podziemiach browaru),
obowiązkowym punktem jest zapoznanie się z procesem produkcyjnym piwa lwóweckiego. Razem z przewodnikiem
możliwe jest obejrzenie warzelni piwa, leżakowni oraz rozlewni. Wszystko to poprzedza projekcja filmu.
Będąc w Lwówku Śląskim warto zwrócić uwagę na mury obronne, które w tym mieście zachowały się
prawie w całości lub zostały zrekonstruowane. Budowane były w dwóch etapach. Pierwszy z nich zaczął się
pod panowaniem Piastów śląskich jeszcze przed 1261r. i trwał do 1301r. Wówczas wzniesiony został pierścień
wewnętrzny. Natomiast pierścień zewnętrzny powstał już pod władzą królów czeskich, w drugim etapie, trwającym
od około 1435r. do 1494r. W ramach murów obronnych istniały trzy bramy wiodące do miasta: Lubańska, Złotoryjska
i Bolesławiecka. Mury zostały przebudowane w połowie XVI w., a w 1643r. - częściowo zniszczone. Odbudowano
je i dostosowano do XVIII-wiecznych potrzeb obronnych podczas wojen śląskich, po roku 1740. W XIX w.
mury zostały częściowo rozebrane, lecz w latach 1934-1935 ponownie je odbudowano. W ramach wewnętrznego
pierścienia zlokalizowano 23 prostokątne baszty łupinowe, spośród których do dzisiaj zachowało się 15.
Pierścień zewnętrzny obejmował też 11 półokrągłych bastei. Z dawnych bram miejskich obecnie podziwiać
można jeszcze bramę Lubańską z wieżą. Funkcje tej wieży zmieniały się na przestrzeni dziejów. Początkowo
w XVII wieku znajdował się tam miejski areszt. Od czasów wojny siedmioletniej (1756-1763) służyła ona
jako magazyn prochu dla miejscowego garnizonu. Z kolei w latach 1744-1793 obowiązywał wydany przez władze
miasta rozkaz wywieszenia na bramie tablic z nazwami karczm, gdzie podróżni mieli możliwość zatrzymania
się na nocleg. W 1925r. w wieży umieszczono schronisko młodzieżowe, a po zakończeniu II wojny światowej
znalazły się tam, schowane tu przez Niemców podczas ich odwrotu w 1945r., cenne zbiory, w tym książki
z biblioteki uniwersyteckiej we Wrocławiu. Zwiedzanie wszystkich obiektów, poza Basztą Lubańską, jest
zasadniczo możliwe przez cały rok. Natomiast Basztę można zwiedzać w wyznaczonych godzinach lub po umówieniu
w Oddziale PTTK Ziemi Lwóweckiej.
Kolejnym punktem na tej trasie jest Pławna Górna, położona pomiędzy Lwówkiem Śląskim, a Lubomierzem.
Tam powstała instalacja imitująca legendarną Arkę Noego, stworzona przez miejscowego artystę Dariusza
Milińskiego, który założył również Stowarzyszenie Wspierania Kultury Wiejskiej i Bractwa Rycerskiego.
Arka (B) jest drewnianą konstrukcją mieszczącą się u podnóża kościoła św. Tekli. Ma ona 10 m wysokości,
15 m szerokości oraz 40 m długości. W arce można zobaczyć dzieła sztuki sakralnej, relikwie oraz artefakty
z różnych zakątków świata. Ponadto znajdują się tam figury zwierząt. Według samego artysty, arka ma stanowić
muzeum sakralne, które jest udostępniane turystom po niższych cenach.
Wynikiem pracy tego samego twórcy jest Zamek Śląskich Legend (C). Atrakcja jest jedyna w
swoim rodzaju. Znajdują się tu naturalnej wielkości lalki wykonane z drewna, animowane przez aktorów,
a przedstawiające odwiedzającym historię regionu, jak również sudeckiego Ducha Gór. Cała wycieczka po
zamku trwa około pół godziny. Dla zwiedzających przygotowany jest spektakl, a już po jego obejrzeniu
możliwe jest wcielenie się w rolę animatorów i wzięcie kukły do ręki oraz stworzenie (wraz z nią) własnego
przedstawienia. Poza tym, w pomieszczeniach zamkowych stworzono pracownie - graficzną, ceramiczną oraz
kowalstwa artystycznego. W każdej z nich turysta może wypróbować swoje zdolności artystyczne pod okiem
doświadczonego artysty. Na zamku znajdują się także warsztaty teatralne, gdzie goście mogą nauczyć się
gry w dużych maskach, jak również przygotować własny spektakl lalkowy. W Pławnej można zobaczyć również
inne ciekawe miejsca, będące dziełem artystów. Do takich należy "Gród Piastowski". Tam zwiedzający mogą
stać się rycerzami, giermkami, mieszczanami. Można nauczyć się także strzelania z łuku, wspinaczki po
wieżach, a również na własnym przykładzie przekonać się, jak czuje się delikwent "pod toporem" kata.
Ponadto w grodzie znajduje się największa na świecie rzeźbiona głowa Ducha Gór. Można ją oglądać zarówno
z zewnątrz, jak i wewnątrz.
Po zwiedzaniu krainy baśni w Pławnej Górnej warto przenieść się do "Samych Swoich", a zatem do Muzeum
Kargula i Pawlaka (D), które znajduje się w Lubomierzu. Obiekt ten został poświęcony
kultowej komediowej trylogii Sylwestra Chęcińskiego - "Sami Swoi", "Nie ma mocnych" oraz "Kochaj albo
rzuć". Muzeum mieści się na parterze jednego z najstarszych budynków miasteczka - tzw. Domu Płócienników,
posiadającego bogate walory architektoniczne, co samo w sobie stanowi atrakcję turystyczną. Tu turyści
mogą zobaczyć pamiątki związane z niezapomnianą komedią. Są to przede wszystkim rekwizyty wykorzystywane
przy kręceniu filmu. Wśród nich znalazły się takie jak: karabin, z którego "zamek wylata", słynny granat
(ten przekazywany przez starą matkę jadącemu do sądu Pawlakowi ze słowami "Sąd sądem, a sprawiedliwość
musi być po naszej stronie") oraz fragment płotu, przy którym Kargul i Pawlak kłócili się na co dzień,
kontynuując dobrą krużewnicką tradycję. Ponadto wśród muzealnych unikatów można poczytać umowę z dublerem
Władysława Hańczy - Józefem Jakubowskim, a także pierwszą kopię filmu "Sami Swoi", z której odtwarzano
ten obraz w czasie jego prapremiery w 1967r.
Odwiedzającym Lubomierz warto polecić zwiedzenie dobrze zachowanego historycznego układu urbanistycznego
centrum (E). Miasteczko (które prawa miejskie otrzymało w 1291r. od księcia Bolka I Świdnickiego)
powstało jako osada targowa, a jego centrum stanowiły rynek oraz klasztor benedyktynek. Znaczenie Lubomierza
wynikało z tego, że był położony w ważnym punkcie na szlaku łączącym ziemie czeskie ze Śląskiem. Dlatego
wcześnie uzyskał prawo do organizacji targów. Przy rynku zachował się zespół kamienic z XV-XIX w., wśród
których wyróżniają się: Dom Płócienników i dom cechu piekarzy. Ponadto w południowej części rynku znajdują
się kamienice posiadające podcienia ze sklepieniami krzyżowymi. Na uwagę zasługuje również lubomierski
ratusz, który pochodzi z 1349r. Został on zniszczony podczas najazdu husytów, a następnie odbudowany
w 1449r. Z kolei w 1668r. gmach spłonął, po czym przeprowadzono jego gruntowny remont, w wyniku którego
obiekt uzyskał kształt barokowy. Ratusz został ponownie przebudowany w latach 1837-1839, na przełomie
XIX i XX w. nastąpiła także zmiana wnętrz. Dziś jest to budynek o dwóch kondygnacjach, wybudowany na
planie prostokąta, nakryty dachem naczółkowym. Obiekt ten posiada oryginalną, oktagonalną wieżę przykrytą
baniastym hełmem z latarnią. Na uwagę we wnętrzu ratusza zasługuje w szczególności Sala Rady, w której
można zobaczyć sklepienie kolebkowe z lunetami pochodzące z XVII w.
Ostatnim obiektem na szlaku rozmaitości powiatu lwóweckiego jest zapora w Pilchowicach (F), będąca
monumentalnym dziełem pracy inżynierskiej. Ten obiekt hydrotechniczny został stworzony w związku z częstymi
powodziami powodowanymi przez Bóbr i inne rzeki płynące z Sudetów, katastrofalnymi w skutkach. W roku
1900 niemiecki parlament przyjął specjalną Ustawę o Ochronie Przeciwpowodziowej, na podstawie której
opracowano plan ochrony Podsudecia przed tym żywiołem. W ramach realizacji tego planu zbudowano system
zbiorników retencyjnych, w tym również kaskadę Bobru z zaporą w Pilchowicach. W dniu 16 listopada 1908r.,
zapora została oficjalnie otwarta przez cesarza Niemiec Wilhelma II. Jest to zapora łukowa typu ciężkiego,
zbudowana z kamienia i betonu. Jej wysokość mierzy 62 m, długość 270 m, a grubość u podstawy - 50 m.
Na obszarze Polski jest to druga co do wysokości zapora wodna, po Solinie. W czasie budowy tamy powstała
m.in. sieć kolejek wąskotorowych. Jedną z nich przekształcono w normalnotorową linię kolejową Jelenia
Góra - Pilchowice, z trzema tunelami na trasie. Poniżej zapory usytuowana jest elektrownia mieszcząca
obecnie 6 turbozespołów. Na uwagę zasługuje fakt, że jej urządzenia, nigdy nie zmieniane, w dalszym ciągu
są czynne, stanowiąc jednocześnie zabytki techniki. Elektrownia nie jest niestety dostępna do zwiedzania,
a szkoda, gdyż znajduje się tam ciekawa kolekcja makiet sudeckich elektrowni wodnych. Niemniej jednak
zapora wodna jest wolno dostępna i w dalszym ciągu funkcjonuje (podobnie jak elektrownia), z niej roztaczają
się przepiękne widoki na Jezioro Pilchowickie i cały krajobraz.
W Pilchowicach dobrze jest zakończyć zwiedzanie powiatu lwóweckiego, ponieważ stąd można znaleźć dogodne
połączenie kolejowe w kierunku Jeleniej Góry.
Bibliografia:
www.arete.media.pl/arka-noego-za-5-pln-dla-biednych-artysta-ja-dogadzam-sobie/
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.arkawplawnej.com.pl/onas.html (data dostępu:
22.01.2016r.)
www.polskieszlaki.pl/arka-noego-plawna.htm
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.gryfów.pl (data dostępu: 22.01.2016r.)
www.zabytkidiecezjilegnickiej.pl/index.php/pl/trasa-zachodnia/kosciol-pw-zwiastowania-nmp-w-mirsku
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.polskaniezwykla.pl/web/place/10014,lubomierz-kosciol-cmentarny-sw--anny-(1668-1669).html
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.lubomierz.pl/viewpage.php?page_id=2
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.dziedzictwo.ekai.pl/@@lubomierz_klasztor_benedyktynek
(data dostępu: 22.01.2016r.)
www.szlakikulturowe.dolnyslask.pl (data dostępu:
22.01.2016r.)
|
