|
Armin Mikos v. Rohrscheidt
Romantische Strasse (Szlak Romantyczny) - geneza i rozwój systemu
Autorzy koncepcji, jej kontekst i pierwsze działania
O wirtualnej postaci Szlaku Romantycznego można mówić już od roku 1901, kiedy to na mapach pojawiła się
nazwa "Niemiecka Trasa Turystyczna Nr1" ("Deutscher Reiseweg Nr 1"), pokrywająca się mniej więcej z późniejszym
przebiegiem przestrzennym samochodowej trasy systemu. Nigdy jednak nie wyszła ona poza ramy czysto teoretycznej
propozycji. Sytuacja zmieniła się po ostatniej wojnie. Po serii kilkunastu rozmów w niewielkiej grupie
ludzi w roku 1950 został utworzony szlak realny, to jest wyznaczony w terenie i faktycznie proponowany
turystom w zbiorczej ofercie, w postaci przestrzennej podobnej do dzisiejszej. Tym samym Szlak Romantyczny
jest najstarszym tematycznym szlakiem kulturowym na terenie Niemiec. Nową, tematyzowaną ideę "Trasy Nr
1" zarysował i zaprezentował jako pierwszy dr Ludwig Wegele, lokalny polityk z Augsburga (późniejszy
m.in. długoletni nadburmistrz miasta) i aktywny współtwórca życia kulturalnego. On też był inicjatorem
powołania w Augsburgu tzw. Arbeitsgemeinschaft (polski odpowiednik to "grupa robocza" albo "grupa działania")
"Romantische Strasse", którą po indywidualnych konsultacjach z przyszłymi partnerami trwających przez
drugą połowę 1949 roku zwołał po raz pierwszy do Augsburga na dzień 10 stycznia 1950. Wegele przewodniczył
tej grupie aż do swojej śmierci w roku 1975.
W planowaniu i odbudowywaniu oferty turystycznej w zubożałych i zrujnowanych Niemczech lat powojennych
liczono głównie na turystów amerykańskich, przyciąganych tu świadectwami znacznie dłuższej niż ich własna
historii, która w wielu przypadkach była także historią ich przodków. Dlatego niebagatelne znaczenie
miało położenie wszystkich punktów wyznaczanego szlaku w byłej (do 1949) amerykańskiej strefie okupacyjnej.
Za ważną grupę adresatów oferty uznano (jak się okazało - słusznie) amerykańskich żołnierzy, którzy po
paroletnim zazwyczaj okresie stacjonowania tutaj, zachęceni kierowanym do nich programem zorganizowanej
podróży powracaliby z rodzinami już jako turyści, by jeszcze raz odwiedzić poznane w trakcie służby piękne
miejsca. Dla wszystkich miast na szlaku, zarówno tych dużych i rozpoznawalnych, lecz mocno zniszczonych
przez wojenne bombardowania dywanowe, jak i tych mniej znanych, ale za to posiadających dobrze zachowaną
historyczną substancję i liczne fascynujące "miejskie opowieści" turystyka miała stać się kolejną szansą
na gospodarcze ożywienie i wzrost poziomu zatrudnienia. Dodatkowymi atutami było położenie początkowego
(Würzburg) i końcowego (Füssen) punktu trasy szlaku w pobliżu dwóch największych uruchomionych właśnie
portów lotniczych Niemiec Zachodnich, odpowiednio: Frankfurtu nad Menem i Monachium. Tworzyło to dogodne
warunki dla organizowania grupowych wycieczek autokarowych z przylotem do jednego i powrotem z drugiego
z wymienionych lotnisk. Od początku głównymi magnesami szlaku były rozpoznawalne ze względu na swoją
historię miasta Augsburg i Würzburg oraz posiadające liczne zabytki i nietknięte zniszczeniami wojny
Rothenburg i Füssen. Zaproszeni do augsburskiej grupy roboczej zostali dyrektorzy miejskich urzędów ds.
turystyki (Verkehrsamt) z tych czterech miast oraz urzędnicy odpowiedzialni za turystykę w pozostałych
miejscowościach planowanego szlaku. Oni to - natychmiast rozpoznając w opracowanej przez Wegelego wstępnej
koncepcji wielką szansę dla swoich miejscowości - od początku wnieśli do powstającego szlaku nie tylko
entuzjazm i idealistyczne zaangażowanie bez osobistych oczekiwań, ale i fachową wiedzę praktyków zorganizowanej
turystyki.
Idea i tematyzacja
Nadrzędnym celem szlaku, deklarowanym przez założycieli w oficjalnych wystąpieniach i pierwszych dokumentach
jako rodzaj jego misji, było przywrócenie powszechnej świadomości za pomocą konfrontacji w ramach turystyki
zapomnianej wtedy historii "innych" Niemiec, tych sprzed rewolucji przemysłowej i gwałtownych przemian
politycznych XIX wieku oraz dwóch wojen światowych XX wieku; Niemiec będących raczej pojęciem geograficznym
i kulturowym niż politycznym. A jest to w znacznej mierze przeszłość wielu dziesiątek większych i całkiem
małych samodzielnych miast Rzeszy (Reichsstädte). Te organizmy powstawały i funkcjonowały od średniowiecza
i w całym okresie nowożytnym, a więc od mniej więcej połowy XII wieku do końca XVIII wieku. Charakteryzowała
je wielka kulturowa różnorodność wynikająca tak ze specyfiki regionu oraz uwarunkowań lokalizacji i miejscowych
zasobów, jak i z pierwotnej struktury własnościowej w mieście i okolicy, a także pełna zwrotów gospodarczych
i przesileń politycznych historia. Te i liczne inne czynniki (na przykład kwestia Reformacji i jej religijnych
oraz politycznych i społecznych skutków dla miast i ich mieszkańców) współtworzyły i napędzały przez
wieki dynamiczne procesy i wzajemne relacje, z których stopniowo wyrosło bogate i bardzo niejednorodne
dziedzictwo. Wyraża się ono zarówno w sferze materialnej (jak świadectwa rozmaitych stylów budowania
w poszczególnych miastach, rezydencje dawnych władców, bankierów i hierarchów oraz świątynie i znajdujące
się w jednych i drugich wybitne dzieła sztuki, historyczne fortyfikacje miejskie, czy unikatowe budowle),
w zakorzenionych w dawnej samodzielności i nadal działających rozlicznych instytucjach kulturalnych i
społecznych, w samoświadomości dzisiejszych mieszkańców podtrzymujących tradycje, w mających średniowieczne
lub nowożytne korzenie imprezach kulturalnych z masowym udziałem mieszkańców, które nawiązują do wydarzeń
o znaczeniu w skali europejskiej, krajowej, regionalnej lub "tylko" do własnej miejskiej "mikro-historii",
w biografiach wybitnych mieszkańców, w sztuce kulinarnej i codziennej gastronomii, a także w nadal wszechobecnych
subregionalnych i lokalnych dialektach. Już przed połową XIX wieku świadomość tego dziedzictwa współtworzyła
w rodzącej się masowej turystyce romantyczny image średniowiecznych Niemiec. Jednak w przeciwieństwie
do naturalnej (wodnej i historycznie wykorzystywanej) trasy środkowego Renu z jej atutami zachowanych
zamków, i katedr, szachulcowych miasteczek i kultury uprawy wina - historia i dziedzictwo miast Rzeszy
nie były do tej pory powiązane za pomocą jednolitej turystycznej propozycji. Odpowiedzią na ten brak,
przygotowaną i zrealizowana w warunkach powojennej odbudowy kraju był właśnie Szlak Romantyczny. Należy
więc uznać, że jego deklarowany profil tematyczny, konsekwentnie podtrzymywany i realizowany tak za pomocą
oznaczenia tras i obiektów, jak i w poszczególnych ofertach dla turystów to dziedzictwo kulturowe
dawnych miast Rzeszy naniegdyś zróżnicowanym politycznie obszarze dolnej i środkowej Frankonii
oraz wschodniej Szwabii. Natomiast pierwotnym celem praktycznym, który postawili sobie twórcy Szlaku
Romantycznego było wykorzystanie zachowanego w dużej części (pomimo zniszczeń z lat 1944 i 1945) materialnego
dziedzictwa tych miast, w tym głównie zabytków w ramach przyjazdowej i krajowej turystyki poznawczej
(dziś należałoby ją określić jako kulturowa). Zatem turystami, na których potrzeby i zainteresowania
świadomie był przykrajany szlak, byli z jednej strony zwolennicy najbardziej wówczas masowej i do dziś
bardzo popularnej formy turystyki kulturowej, jaka jest turystyka miejska, z drugiej - uczestnicy bardziej
elitarnej turystyki dziedzictwa kulturowego.
Proces tworzenia szlaku: realizacja oferty dla turystyki zorganizowanej i indywidualnej
Na początku tworzony szlak nie przybrał postaci formalnego stowarzyszenia. Było to jednomyślną decyzją
gremium współpracujących dyrektorów, która wynikała nie tylko z podzielanego przez nich od początku zrozumienia
jego idei i celów, ale również z kontekstu ówczesnych Niemiec w odbudowie, kiedy nie można było liczyć
na pomoc ze strony państwa, zaangażowanie pozarządowych organizacji turystycznych (których nie było)
ani wsparcie prywatnych podmiotów komercyjnych. Organizację szlaku zbudowano na naturalnej wspólnocie
interesów poszczególnych miast reprezentowanych przez ich przedstawicieli. Oferta systemu była przez
pierwsze dziesięciolecia kształtowana w takim właśnie kilkunastoosobowym gronie pasjonatów, jednocześnie
specjalistów, a do tego osób urzędowo umocowanych do podejmowania decyzji. Powstawała i była modyfikowana
na drodze stałej wymiany informacji, stanowisk i poglądów w ramach regularnych spotkań tego gremium,
w atmosferze wzajemnego respektu, w razie potrzeby na drodze stopniowo "docieranego" kompromisu. Od początku,
czyli już w roku 1950, zauważono przy tym szansę, jaką - obok grup organizowanych przez niemieckie i
zagraniczne biura podróży - może być dla szlaku ruch indywidualnych turystów. W sytuacji braku środków
na szerzej zakrojony marketing (i nieistnienia wielu jego narzędzi wykorzystywanych współcześnie) grupa
koordynująca działania na rzecz szlaku dbała o zamieszczanie informacji o trasie i zaznaczanie jej przebiegu
w wydawanych atlasach, mapach i pojawiających się z czasem coraz liczniej przewodnikach dla zmotoryzowanych
turystów. Przez osobiste kontakty członków grupy roboczej (z których kilku jednocześnie było aktywnymi
dziennikarzami) zarówno w Niemczech, jak i w USA regularnie pojawiały się prasowe reportaże o szlaku
i jego atrakcjach, corocznie też zapraszano amerykańskich dziennikarzy do wybranych miejsc na trasie,
organizując im zwiedzanie pod warunkiem opisu w ich czasopismach. Przypuszcza się, że to właśnie dzięki
tym podróżom medialnym szlak od samego początku uzyskał wysoką popularność w USA i już przed końcem lat
50-tych to właśnie Amerykanie stanowili bardzo znaczny odsetek gości - byli oni wówczas w przestrzeni
szlaku zdecydowanie liczniejsi niż wszystkie inne nacje razem wzięte.
O indywidualnych i nie zmotoryzowanych turystów organizatorzy szlaku zadbali także od samego początku.
Po intensywnych rozmowach, ale już półtora miesiąca od otwarcia szlaku, z wydatną pomocą wydziału okręgowej
dyrekcji kolei w Augsburgu odpowiedzialnego za komunikację autobusową wyznaczono trasę regularnej linii
autobusowej Würzburg - Füssen zbieżną z przebiegiem szlaku i wprowadzono regularne kursy na tej linii.
Odbywają się one do dziś. W międzyczasie (w roku 1962) obsługująca je firma-córka Niemieckich Kolei została
wraz z nimi skomercjalizowana, a w roku 2008 sprzedana, jednak jako przedsiębiorstwo turystyczne (Touring
Tours & Travel) nadal obsługuje nadal szlak we współpracy z jego koordynatorem, a jej własne, oznaczone
nazwą szlaku przystanki są zlokalizowane w bezpośredniej bliskości głównych atrakcji turystycznych. Autokary
obsługujące Szlak Romantyczny nieprzerwanie od 65 lat wyruszają z portu lotniczego we Frankfurcie n.
M. i z Füssen od przełomu marca i kwietnia do końca października, aktualnie pod nazwą Romantic Road Coach.
Przez usługę przewozu od punktu do punktu stanowią one nadal kręgosłup rozlicznych indywidualnych pakietów
w ramach szlaku.
Za oficjalny początek funkcjonowania szlaku należy uznać dzień 4 maja 1950, w którym wystartowała pięciodniowa
podróż medialna zorganizowana dla 12 dziennikarzy i autorów przewodników turystycznych. Z kolei już 19
czerwca tego roku ruszyła linia autokarowa wzdłuż Szlaku Romantycznego. Od 22 maja 1951 w czterech miejscach
tej linii: na dworcach w Rothenburgu, Feuchtwangen, Nördlingen i Augsburgu zorganizowano punkty przesiadkowe
z pociągów na autokary szlaku i skoordynowano rozkłady jazdy wybranych pociągów z rozkładami kursów "szlakowych"
autokarów, co umożliwiło włączanie się indywidualnych turystów do zwiedzania szlaku w tych miejscach,
a nie tylko uczestnictwo w pełnym programie od początku do końca trasy. Siedzibą grupy roboczej kierującej
od początku rozwojem szlaku, stał się Augsburg, nie tylko jako miasto inicjatora szlaku, ale i jako miejscowość
położona centralnie na właśnie planowanej i oznaczanej trasie i wreszcie miejsce, w którym funkcjonowała
odpowiedzialna za autokary i pociągi na trasie okręgowa dyrekcja kolei. Od samego początku określono
też przebieg trasy samochodowej (autokarowej) szlaku, który do dziś utrzymał się w swoim zasadniczym
kształcie: od Würzburga w Dolnej Frankonii, przez Rothenburg we Frankonii Środkowej i Augsburg w bawarskiej
Szwabii, po Füssen w Alpach bawarskich, na granicy z Austrią. W około 60% swej ówczesnej długości (około
200 z 340 km) szlak ten opierał się na starożytnym trakcie handlowym Via Claudia Augusta, założonym przez
Rzymian już na początku naszej ery (około roku 47 po Chr.), który prowadził od Italii przez Alpy w okolicy
Füssen do ówczesnej stolicy prowincji Recja: Augusta Vindelicum (Augsburg) i dalej aż do granicy imperium
na Dunaju w dzisiejszym mieście Donauwörth.
Pół wieku nieformalnej współpracy (1950-2004)
Uczestnikami Szlaku Romantycznego są od początku w znakomitej większości miasta i kilka gmin na terenie
landu Freistaat Bayern (Bawarii) - w roku 1950 było ich 21, prócz nich trasa objęła także sześć małych
miasteczek leżących w przygranicznym obszarze Badenii-Wirtembergii (Wertheim, Tauberbischofsheim, Bad
Mergentheim, Weikersheim, Lauda-Königshofen i Creglingen), których historia po części jest silnie związana
z miastami po bawarskiej stronie, jak np. z powodu dawnej przynależności do biskupstwa Würzburg i wchodzenia
w skład państwa biskupiego.
Augsburg pozostał przez pierwszych 35 lat miejscem spotkań grupy działania koordynującej strategię i
ofertę szlaku, a tym samym także stamtąd podejmowano działania organizacyjne i inne zarządcze w stosunku
do szlaku wykonywane jednak w nieformalnym porozumieniu członków grupy, czyli przedstawicieli samorządów.
Nieoficjalną lecz stałą "siedzibą" szlaku było wtedy najpierw biuro stowarzyszenia komunikacji (Verkehrsverein),
a potem departament urzędu tego miasta odpowiedzialny za turystykę i promocję.
Przez niemal 60 lat, bo aż do roku 2009 przestrzeń szlaku i jego miejscowości pozostawały bez zmian.
W tym okresie długość podstawowej trasy samochodowej wzrosła z 340 do 360 kilometrów. Stało się to w
rezultacie niewielkich modyfikacji trasy drogowej związanych z pojawianiem się na niektórych odcinkach
drogowych obwodnic, wyprowadzających ruch samochodowy z miast. Zarządzający szlakiem konsekwentnie rezygnowali
z nowych odcinków, jeśli umniejszały one możliwość kontaktu turystów z historycznie powstałymi krajobrazami
kulturowymi lub uniemożliwiały dotarcie w bezpośrednią bliskość obiektów stanowiących główne atrakcje
systemu.
W roku 1985 biuro Szlaku Romantycznego przeniesiono z Augsburga (stolicy Szwabii Bawarskiej) do Dinkelsbühl
w Środkowej Frankonii, gdzie przez następnych 15 lat funkcjonowało ono w ramach miejscowego referatu
ds. turystyki. Z kolei od 1 stycznia 2001 biuro zostało oddzielone od urzędu miasta, na mocy porozumienia
miast-uczestników grupy działania Romantische Straße otrzymało odrębny skromny budżet, osobną siedzibę
i jako swoje jedyne zadanie przejęło jego koordynację. Wśród przyczyn tej zmiany była zarówno świadomość
potrzeby profesjonalizacji zarządzania szlakiem już nie tylko jako otwartym systemem, lecz pełnowartościowym
produktem turystycznym, ale także chęć uniezależnienia tego produktu od potrzeb czy preferencji konkretnego
samorządu, który przez związki służbowe mógł zabiegać o rozwiązania i programy bardziej korzystne ze
swojego punktu widzenia.
Stowarzyszenie: trwałość i elastyczność w jednym
Ważnym momentem w historii szlaku była zmiana organizacyjna, dokonana z dniem 1 stycznia 2005, kiedy
to nieformalną dotychczas w sensie prawnym grupę działania "Touristik-Arbeitsgemeinschaft Romantische
Straße" przekształcono (zachowując jej starą nazwę) w Stowarzyszenie Prawa Cywilnego. Jego formalnymi
członkami zostały wszystkie (wówczas 27) gminy miejskie współpracujące w dotychczasowej formule Szlaku
Romantycznego i tym samym tworzące jego przestrzeń. W statucie nowego stowarzyszania określono przebieg
szlaku za pomocą wymienienia (par. 2, punkt 3) wszystkich miejscowości w kolejności, w jakiej są zlokalizowane
na trasie szlaku od północy do południa. Tym samym z jednej strony formalnie zamknięto przestrzeń szlaku
(a więc zagwarantowano jej ochronę przed samowolnymi "rozszerzeniami" z inicjatywy innych gmin lub komercyjnych
podmiotów, z drugiej - pozostawiono samemu Stowarzyszeniu i zarządcy szlaku możliwość dokonywania koniecznych
zmian w przebiegu trasy pomiędzy poszczególnymi miejscowościami oraz powoływania tras alternatywnych,
jak na przykład trasy rowerowej i pieszej, bez konieczności wprowadzania zmian do statutu, co okazało
się bardzo przydatne.
W rezultacie dwóch ważnych zmian w przebiegu szlaku długość jego podstawowej trasy samochodowej między
rokiem 2009 a 2015 wzrosła z 360 do 410 kilometrów. Od momentu powołania stowarzyszenia dla zarządzania
szlakiem zmiany w jego przestrzennej strukturze zasadniczo nie dotyczyły miejscowości: wyjątkiem okazało
się włączenie do szlaku historycznego miasteczka Rain między Donauwörth i Augsburgiem w roku 2009. Było
to rezultatem przeniesienia trasy szlaku na drogi lokalne (przebiegające m.in. przez miasteczko) po przekształceniu
dotychczasowego odcinka trasy w drogę szybkiego ruchu, zbudowaniu obwodnic jednego z miast i dodatkowym
ograniczeniu widoczności przez antyhałasowe ekrany. Ponieważ położone na nowej trasie Rain spełniało
kryteria tematyczne szlaku i złożyło wniosek akcesyjny do stowarzyszenia, zostało doń przyjęte jako 28.
członek. Dwie największe z dotychczasowych zmian zostały dokonane w latach 2011 i 2012. Pierwsza z nich
dotyczyła zmiany przebiegu trasy samochodowej na 37-kilometrowym odcinku Hofenfurch- Landsberg am Lech,
co uznano za konieczne na skutek zakończonej właśnie rozbudowy trasy federalnej B-17 do poziomu wielopasmowej
drogi szybkiego ruchu. Trasę szlaku na tym odcinku przeniesiono na drogi lokalne, przebiegające nie tylko
przez miasta (jak sam Landsberg, omijany przez nową drogę) ale i przez małe miejscowości i umożliwiające
kontakt z ich krajobrazem kulturowym. Druga zmiana była podyktowana podobnymi potrzebami i dotyczyła
odcinka szlaku między miastami Nördlingen i Donauwörth. Takie dokonywane w zależności od potrzeb zmiany
można uznać za świadectwo świadomości potrzeb turystyki kulturowej ze strony zarządców i podmiotów członkowskich
szlaku (gmin) oraz ich stałej dbałości o kontakt turysty w dziedzictwem kulturowym, który w przypadku
szlaku tematycznego zawsze ma pierwszeństwo przed tempem i wygoda podróżowania.
Od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku funkcjonowały oznaczone symbolem szlaku odcinki tras rowerowych
między poszczególnymi miastami. Aktualna trasa rowerowa szlaku, której przebieg ustalono ostatecznie
w roku 2002 ma 460 km długości. Nie przebiega ona paralelnie do trasy samochodowej, lecz wzdłuż bocznych
dróg, przystosowanych do wygodnej jazdy leśnych traktów, wzdłuż malowniczych odcinków dolin rzecznych
(w tym Menu, Dunaju i Lecha) oraz przez małe wioski, których mieszkańcy dzięki temu także mogą świadczyć
usługi dla turystów. Specyfiką rowerowej trasy Szlaku Romantycznego jest jej zupełnie inna skala wymagań
w zależności od kierunku zwiedzania. Wynika to z faktu różnicy wysokości bezwzględnej miedzy punktem
początkowym a końcowym Jest to aż 600 metrów, które rowerzysta jadący od Würzburga do Füssen pokonuje
wznosząc się stopniowo od dołu pod górę, a w odwrotnym kierunku - zjeżdżając w dół. Trasa rowerowa jest
zaopatrzona w satelitarny system nawigacyjny, możliwy do ściągnięcia na własny nośnik użytkownika z portalu
szlaku.
Z kolei w roku 2006 po wyznakowaniu, zabezpieczeniu ścieżek oraz zaopatrzeniu ich w podstawową infrastrukturę
służącą wypoczynkowi otwarto z kolei trasę pieszą Szlaku Romantycznego. Przebiega ona między innymi
grzbietami europejskiego działu wodnego zlewisk Atlantyku (wraz z Morzem Północnym) i Morza Czarnego,
i we wszystkich poszczególnych odcinkach łączy kolejne miasta szlaku. Liczy ona łącznie około 480 kilometrów.
Wyznaczenie obu tras alternatywnych jest jednym z największych projektów ostatnich kilkunastu lat w ramach
Szlaku Romantycznego i ma za zadanie zachęcić do jego zwiedzania także rosnącą grupę turystów, łączących
aktywność fizyczną oraz konfrontację z dziedzictwem kulturowym. W roku 2013 wprowadzono system aplikacji
informacyjnych wzdłuż szlaku, bazujący na kodach QR.W ten sposób najstarszy niemiecki szlak kulturowy
dba o zapewnienie sobie przyszłości.
W ostatnich latach stworzono także ofertę pod nazwą Romantische Schiene (Romantyczna szyna), w ramach
której na niewielkiej części szlaku (Nördlingen - Dinkelsbühl - Feuchtwangen i dalej do miejscowości
Dombühl) funkcjonują pakiety, których jedną z głównych atrakcji jest przejazd pociągiem retro pomiędzy
trzeba miastami szlaku. Jednak ze względu na ograniczony zasięg tej propozycji należy ją uznać raczej
za pakiet (ponad)lokalny niż za kolejną alternatywną trasę szlaku.
Szlak Romantyczny dziś
Struktura prawna systemu. Na dzień dzisiejszy (28 lipca 2015 roku) podmiotem zarządzającym szlakiem
jest Gesellschaft Bürgerlichen Rechts Touristik Arbeitsgemeinschaft Romantische Straße (Stowarzyszenie
Prawa Cywilnego Grupa Działania Szlak Romantyczny), w skład którego wchodzi 28 lokalnych samorządów miast
formalnie zaliczonych do szlaku, leżących na jego oficjalnie ustalonej i zatwierdzonej trasie oraz będących
celami aktywności turystycznych organizowanych w ramach systemu. Jako członkowie szlaku i stowarzyszenia
(Gesellschafter) gminy są reprezentowane na walnym zebraniu (Mitgliederversammlung) przez burmistrzów
lub ich delegatów. Dodatkowo istnieje grupa "partnerów wspierających" (fördernde Partner), którymi mogą
być zarówno instytucje, jak organizacje oraz podmioty komercyjne. Na liście dzisiejszych partnerów wspierających
szlaku są podmioty, które w polskiej nomenklaturze najczęściej określane są także jako partnerzy szlaku
(uczestnicy jego oferty) albo jako jego interesariusze - jest to m.in. kilka muzeów, paru lokalnych touroperatorów
oraz kilka hoteli. Ponadto wyróżniona została grupa partnerów doradzających (beratende Partner), którymi
mogą być federalne, landowe lub lokalne organizacje turystyczne oraz podmioty zajmujące się marketingiem
turystycznym. W zamyśle twórców statutu są to te, które w swojej działalności współpracują ze szlakiem
na przykład w zakresie promocji lub konsultują jego ofertę.
Koordynator i zakres koordynacji
Na co dzień prace zarządcze koordynuje powołane i kontrolowane przez stowarzyszenie Biuro Szlaku
Romantycznego (Geschäftstelle), zlokalizowane w mieście Dinkelsbühl, którego aktualnym dyrektorem jest
Jürgen Wünschenmeyer. Pracownicy tego biura (dwie osoby na pełnym etacie plus okresowe wsparcie na czas
sezonu) zajmują się aktualizacją informacji turystycznych dotyczących szlaku, przygotowywaniem, aktualizacją
i publikacją oraz dystrybucją materiałów papierowych i elektronicznych, prowadzą portal internetowy szlaku
w jego rozlicznych wersjach językowych, przygotowywane i wydawane materiały elektroniczne i papierowe,
prowadzą monitoring przebiegu tras i oznakowania szlaku (zgłaszając do poszczególnych członków m.in.
konieczność uzupełnienia oznakowania), realizują promocję systemu wraz z regularnym uczestnictwem w targach
turystycznych (ten element wydatnie wspiera Niemiecka Centrala Turystyki w systemie subwencji). Bieżące
zapytania turystyczne są obsługiwane w systemie dualnym: prośby o informacje obsługuje samo biuro szlaku
(jego koordynator), zestawiając i wysyłając na żądanie komplet aktualnych materiałów, natomiast zapytania
o usługi są na bieżąco przekierowywane. W przypadku pakietów grupowych i indywidualnych (w tej liczbie
pełnych wycieczek) ich adresatem i realizatorem jest stały partner szlaku, komercyjny touroperator Touring
Tours & Travel, w przypadku zapytań o usługi lokalne (jak noclegi, uczestnictwo w mikroeventach muzealnych
czy przewodnictwo) - biuro kieruje je do miejscowej informacji turystycznej, której zadaniem jest podjęcie
kontaktu z pytającym lub zleceniodawcą i zagwarantowanie usługi przez jej wykonanie lub pośrednictwo
z wykonawcą (jak hotelem lub przewodnikiem).
Finansowanie
Samo biuro koordynacyjne i wydatki bieżące związane z jego działaniem są finansowane ze składek członków
(samorządów miast uczestniczących), przy czym ściśle ustalony algorytm składek dzieli miasta na cztery
grupy. Zaliczenie do grupy i powiązana z nim wysokość corocznej składki na organizację i funkcjonowanie
systemu następuje na podstawie kryterium liczby noclegów turystycznych w skali roku, pomocniczym kryterium
jest wysokość potencjału turystyczno-kulturowego miasta w kontekście tematyki i strategii marketingowej
szlaku (co stosowny dokument opisuje jako "znaczenie miasta w ramach szlaku", "współtworzenie image szlaku"
oraz "stopień rozwoju infrastruktury turystyki", w tym jej infrastruktury co można określić inaczej jako.
Miasta z grupy 1 (o najmniejszej liczbie noclegów i potencjale turystycznym), których jest 13, wpłacają
corocznie 1350 euro, miasta z grupy 2 (z niewielką liczbą noclegów, jednak o dużym znaczeniu walorów
dla szlaku) - 2750 euro (jest ich 10), trzy miasta z grupy 3 (z ponadprzeciętną liczbą noclegów i o dużym
znaczeniu dla szlaku) - 5.560 euro i wreszcie tworzące grupę 4 dwa największe miasta, określone jako
"dominujące w zakresie turystyki" (Augsburg i Würzburg) i notujące corocznie między 700 a 850 tysięcy
noclegów turystycznych - po 9.500 Euro. Ponadto każdy z partnerów wspierających wpłaca stałą składkę
roczną w wysokości 320 euro. Grupa partnerów doradzających nie jest obciążana wpłatami na rzecz systemu.
Pozycja systemu w ofercie turystyki kulturowej
Dzisiejszy Szlak Romantyczny pozostaje liderem wśród niemieckich szlaków tematycznych, zarówno jeśli
chodzi o liczbę noclegów turystycznych w poszczególnych miejscowościach-uczestnikach systemu (ogółem
5.800 tys., w tym 1.275 tys. obcokrajowców w roku 2013) i związane z tym przychody gmin generowane przez
turystykę oraz w podmiocie obsługującym (Touring), jak i o liczbę jednodniowych odwiedzających, zarejestrowanych
w biletowanych obiektach szlaku: w roku 2014 wyniosła ona około 24 miliony osób. Po części szlak zawdzięcza
to swoim głównym magnesom turystycznym, które i bez istnienia tego systemu osiągałyby niewiele mniejsze
wyniki. I tak zamek Neuschwanstein znalazł się w minionym roku na 1 miejscu rankingu niemieckich atrakcji
turystycznych, ustalanego na podstawie ocen samych turystów z całego świata. Wśród 100 pierwszych pozycji
były jeszcze cztery inne obiekty szlaku: Rothenburg ob der Tauber jako całość (4. miejsce), kościół w
Wies (24. miejsce) i rezydencja biskupia w Würzburgu (44. miejsce) - dwa ostatnie obiekty są na liście
światowego dziedzictwa UNESCO. Jednak kilka innych faktów podkreśla sukces szlaku jako całości z jednej
strony, a z drugiej zachodzenie kluczowego dla linearnych systemów tematycznych tego rodzaju efektu synergii.
Otóż także sam szlak znalazł się na tej samej liście: w roku 2013 na pozycji 21., a w roku 2014 na pozycji
14. Jest to najlepsze miejsce wśród uwzględnionych tam podobnych systemów, z dużą przewagą nad wszystkimi
pozostałymi. Z drugiej strony statystyki noclegów turystycznych sporządzane dla kilkunastu mniejszych
miejscowości na szlaku przez okres osiemnastu lat (1995-2013) wykazują trwały wzrost: przykładowo dla
miasta Landsberg am Lech jest to zmiana ze 108 tysięcy w roku 1995 do 157 tys. w roku 2013, dla Feuchtwangen
- odpowiednio z 33 tysięcy do 84 tysięcy, a dla malutkiego Creglingen - z 30 tysięcy do 47 tysięcy. W
przypadku niedawno włączonego do szlaku Rain na przestrzeni tylko 4 lat między akcesem a ostatnim badaniem
nastąpił wzrost z 27,5 tysięcy do 35 tysięcy, co najlepiej obrazuje wpływ szlaku. Potwierdza to trwałe
oddziaływanie systemu wykazane w wyrywkowych badaniach z końca lat osiemdziesiątych, kiedy to na przykładzie
niewielkiego i nie posiadającego szeroko znanych zabytków Donauwörth ustalono, że połowa z odwiedzających
miasto turystów znalazła się tam w ramach zwiedzania Szlaku Romantycznego. Miarą sukcesu szlaku jest
kopiowanie nie tylko jego idei, ale i nazwy: od kilkunastu lat funkcjonują trzy inne "szlaki romantyczne"
eksploatujące krajobrazy kulturowe według sprawdzonej niemieckiej recepty: najpierw w Japonii (w roku
1982) a później także w Brazylii (2007) i w Korei Południowej (2009). Także popularność oferty szlaku
wśród zagranicznych turystów daleko wykroczyła poza Amerykanów: dziś około trzech czwartych z nich pochodzi
z Azji. Jest to m.in. skutkiem regularnej obecności zarządców systemu na tamtejszych targach turystycznych
i wspieranej przez Niemiecką Centralę Turystyki szerokiej akcji promocyjnej, w tym organizacji licznych
podróży medialnych. Jednym z decydujących czynników, które złożyły się na bezsprzeczny sukces szlaku
jest potwierdzony badaniami fakt, że znakomita część odwiedzających jego przestrzeń turystów nie tylko
jest zadowolona z oferty, ale stwierdza, że wyraźnie lub dalece przekroczyła ona ich oczekiwania, co
owocuje szeptaną propagandą i pozyskiwaniem kolejnych gości. Trwałe powodzenie Szlaku Romantycznego utworzonego
jako oferta wakacyjna już od końca lat osiemdziesiątych minionego wieku jest uważane za jeden z przekonujących
przykładów, że także uczestnicy masowej turystyki akceptują powiązanie "urlopu z kulturą".
Wykorzystane źrodła:
Beitrags- und Entgeltordnung der GBR Touristik-Arbeitsgemeinschaft Romantische Straße ab 1.010.2005,
Touristik-Arbeitsgemeinschaft Romantische Straße (dokument wewnętrzny)
Deutsche Touring GmbH, Busreisen International: Firmenporträt, 1988, Frankfurt/M.
Die Romantische Straße, 1954, Merian-Hefte, Jahrgang 7, Heft 12, Hoffmann & Co., Hamburg
Imhof, von B., 2015, Stationen in der Entwicklung der Romantischen Straße, [w:] Genuss
und Kulinarik an der RomantischenStraße, Merian, München
Millonig E., 1959, Romantische Straße, seria: Panorama Bücher, Wilhelm-Andermann, München
Romantische Straße. Statistik 2013, Gesellschafter RS Touristik-Arbeitsgemeischaft, GbR
(dokument wewnętrzny)
Satzung der Gesellschaft bürgerlichen Rechts Touristik-Arbeitsgemeinschaft Romantische Straße,
angenommen am 9. November 2004 in Landsberg am Lech (wewnętrzny dokument statutowy)
Schäfer B., 1989, Die Bedeutung einer Ferienstraße für den Fremdenverkehr eines Landes dargestellt
am Beispiel der Romantischen Straße, FH München, München
Strache W., 1965, Die Romantische Straße, DSB, Stuttgart
www.romantischestrasse.de - oficjalny portal Szlaku Romantycznego
(dostęp: 17.07.2015)
|
