|
Michał Suszczewicz
Powiat żagański jest bogaty w różnorodne walory turystyki kulturowej. Poniżej wymienione, odpowiadające kilku formom turystyki kulturowej, mogą stanowić magnes dla turystów nimi zainteresowanych i jednocześnie wyróżnik w promocji mikroregionu. Niektóre z nich (w szczególności te eksponujące wątki biograficzne) zasługują na to, by być brane pod uwagę jako materialna podstawa dla tworzenia jego turystycznej marki.
Turystyka miejska
Głównym celem turystów miejskich w regionie jest oczywiście sam Żagań. Jednym z najważniejszych elementów atrakcyjności tego miasta ze średniowieczną metryką jest jego dawna pozycja jako książęcej siedziby. Obiekty takie jak Pałac Książęcy na miejscu dawnego zamku, miejsca pochówków książęcych, zespół poaugustiański i Kaplica Bożego Grobu w Żaganiu są ewidentnymi przykładami na dawne znaczenie tego miasta w regionie lubuskim – polityczne, a także kościelne. Innym atutem Żagania jest historyczna wielokulturowość, która dotyczy nie tylko dawnej ludności (posługującej się językiem niemieckim, dolnołużyckim i polskim) ale tez wybitnych właścicieli miasta (Polaków, Francuzów i Niemców). Monumentalne rozmiary oraz oryginalność zastosowanych rozwiązań architektonicznych niektórych zabytków może skutecznie przyciągnąć do nich turystów. Ponadto szeroko zakrojony projekt rewitalizacji starego miasta w Żaganiu powoli zaczyna owocować znaczącą poprawą wizerunku zabytków w mieście. Także Szprotawa czy Iłowa mogą się szczycić licznymi zabytkami zachowanymi w dobrym stanie.
Turystyka biograficzna
Z regionem żagańskim wiąże się życie i działalność kilku ważnych osób w historii regionu, kraju a nawet Europy. Pierwszą ważną postacią formatu europejskiego, której pobyt na tej ziemi zarejestrowano, był cesarz rzymsko-niemiecki Otto III, który w roku 1000 w Iłowie spotkał się z Bolesławem Chrobrym. Do chwili obecnej w Szprotawie-Iławie można zobaczyć pomnik upamiętniający to wydarzenie, a pobliski most nad Bobrem nosi miano 1000-lecia.
Następną osobą, związaną historycznie z całym regionem jest ostatni książę głogowski Jan II. Jego dążenie do przejęcia we władanie ziem księstw głogowskiego i żagańskiego zostało opisane w wielu kronikach. Działania księcia połączyły na krótki okres w jednym organizmie politycznym Szprotawę i Żagań, które przez kolejne wieki mimo bliskiej odległości rozwijały się zupełnie niezależnie od siebie.
Inną osobą nierozerwalnie związaną z Żaganiem jest Johannes Kepler. Ten słynny astronom ostatnie lata swojego życia spędził w Żaganiu. Przybył tu na zaproszenie ówczesnego właściciela miasta, kolejnej znaczącej postaci - Albrechta von Wallensteina, księcia Friedlandu i Żagania, Księcia Meklemburgii genialnego wodza naczelnego wojsk cesarskich podczas Wojny Trzydziestoletniej. Kepler ulokował się w konwikcie klasztoru augustianów, w którym stworzył własną pracownię. W chwili obecnej wiele obiektów posiada w swojej nazwie odniesienie do Keplera, który na głównym deptaku miasta ma swój pomnik. Jedna z ulic w centrum Żagania upamiętnia tego astronoma w swej nazwie.
Osobistością na skalę ponadlokalną był opat Felbieger z żagańskiego klasztoru augustianów, osoba niezwykle wykształcona, fundator szkoły dla nauczycieli z Dolnego Śląska. Przygotował on specjalne programy reformujące szkolnictwo katolickie. Dzięki niemu w budynku klasztornym utworzono jedno z pierwszych na świecie stałych obserwatoriów meteorologicznych. Za jego czasów na budynku klasztornym pojawił się również piorunochron - niedługo po jego wynalezieniu w Ameryce.
Duży wpływ na swoje czasy miała Dorota de Talleyrand-Perigord. Została księżną żagańską dzięki dziedzictwu jej ojca Piotra Birona, księcia kurlandzkiego. Jej okres władania księstwem to okres rozkwitu. Powstawało tu wiele nowych budowli, pałac książęcy stał się galerią sztuki z obrazami mistrzów z różnych stron. W Żaganiu na jej dworze pojawiały się znane osoby takie jak Alexander von Humboldt, przyszły cesarz niemiecki Wilhelm oraz książę von Pueckler-Muskau, światowy pionier w dziedzinie założeń parkowych. Wtedy to miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków magnackich w Prusach. Za czasów Doroty Żagań wzbogacił się o wiele nowych obiektów użyteczności publicznej, m. in. szpital. W 2014 roku wydano publikację poświeconą szlakowi księżnej żagańskiej Doroty. Długoletni związek Doroty z wielkim politykiem Karolem de Talleyrand i jej wpływ na jego poglądy i decyzje z pewnością mógłby dziś być eksploatowany także w Żaganiu. Dziś centralnym miejscem dla turystycznego wykorzystania w ofercie turystyki biograficznej jest pałac książęcy, z którym związane są życiorysy większości opisanych osób, a także zespół poaugustiański, uzupełniane przez wyznaczone trasy miejskie .
Wspomnieć należy także inne osoby i grupy, które wpisały się w historię miasta i regionu, a mianowicie znanego Mistrza Ołtarzy z Gościszowic, którego dzieła zdobią kościoły w Wielkopolsce, na Dolnym Śląsku, Brandenburgii i Saksonii, wybitnego pisarza Stendhala przebywającego tu w czasie kampanii napoleońskiej, lotników uciekających z żagańskiego stalagu, w współcześnie dr F. Matuszkiewicza, znanego regionalistę pochodzącego ze Szprotawy.
Turystyka militarna
W województwie lubuskim Żagań po dziś dzień kojarzy się m. in. z miejscową jednostką wojskową. Wojsko w Żaganiu stacjonowało już od XIX wieku, kiedy to ulokowano w mieście koszary. Podobnie uczyniono też w pobliskiej Szprotawie. Jednak prawdziwa militaryzacja tej okolicy miała miejsce w latach 30. XX wieku. Wtedy to z inicjatywy nazistowskich władz Rzeszy niemieckiej w Żaganiu ulokowano koszary dla wojsk pancernych Wehrmachtu, a w pobliskiej Starej Koperni i Wiechlicach zlokalizowano lotniska wojskowe. W czasie II wojny światowej na pobliskim lotnisku koło Starej Koperni testowano samoloty odrzutowe z zakładów Arado. W żagańskich obozach jenieckich przebywało nawet 40 tys. więźniów. Ważnym wydarzeniem ich dotyczącym była ucieczka masowa w 1944 roku, upamiętniona w książce, która doczekała się kilku adaptacji filmowych. Ten motyw został wykorzystany w turystyce, a Żagań jest bodaj głównym miejscem eksploatującym tematykę obozów jenieckich i życia ludzi w nich podczas ostatniej wojny. Głównym miejscem dla zainteresowanych nią jest oczywiście Muzeum Obozów Jenieckich na terenie dawnego Stalagu VIIIC. Po ostatniej wojnie w mieście nadal stacjonowały wojska, pierwotnie radzieckie, a później polskie. W miejscowych koszarach kontynuuje się tradycje wojsk pancernych generała Andersa, którego pomnik znajduje się przed jednostką przy ul. Żarskiej. Okoliczne lotniska od 1945 do 1992 roku użytkowało wojsko radzieckie. Do chwili obecnej, mimo dość szeroko zakrojonej akcji zagospodarowania, wiele obiektów nadal posiada znamiona dawnego radzieckiego czasu stacjonowania. W okolicach Żagania znajduje się też jeden z największych w kraju poligon wojskowy, na który wstęp jest ograniczony ze względu na ćwiczenia prowadzone przez okoliczne jednostki Wojska Polskiego.
Turystyka tematyczna
W okolicznych miejscowościach znajduje się bardzo wiele dworków, pałaców oraz innych obiektów związanych z lokalnymi rodami szlacheckimi. Niektóre z nich są dziś odbudowane i służą turystom jako hotele, ale wiele jest nadal w remoncie i oczekuje na odbudowę. Każdy z nich prezentuje odrębny styl architektoniczny. Są obiekty posiadające charakter gotycki, jak wieże mieszkalne w Witkowie, czy Dzietrzychowicach. W wielu miejscowościach można obejrzeć budowle o stylu renesansowym, barokowym czy późniejszych. Niektóre z kościołów posiadają cenne zabytkowe wyposażenie. Spotyka się również liczne płyty nagrobne, z których najstarszą jest pochodząca z początku XIV wieku płyta Henryka i Stefana de Wyrbna przy kaplicy Wniebowięcia NMP w Szprotawie, uznawana za najstarszy udokumentowany nagrobek na terenie Śląska. W okolicznych miejscowościach można również obejrzeć kamienne krzyże pokutne, w średniowieczu licznie wznoszone na całym Śląsku.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
W okolicach Żagania znajduje się szereg ciekawych miejsc łączących aspekty kulturowe z przyrodniczymi. Są to m. in. parki przypałacowe i przydworskie posiadające niekiedy wiele rzadkich gatunków drzew i roślin. Zaliczają się do nich parki w Żaganiu (o geometrycznej strukturze) oraz ten w Iłowie. Ciekawymi założeniami parkowymi mogą poszczycić się również Wiechlice czy Szprotawa. Pobliskie Bory Dolnośląskie i Dolina Bobru są jednymi z najważniejszych obszarów chronionych w regionie. Zostały one wpisane na listę obszarów chronionych Natura 2000, dzięki czemu mają szansę zachować swój naturalny krajobraz i zdrowy klimat. W regionie wytwarza się kilka też wyrobów regionalnych, jednak nie prowadzi się ich stacjonarnej sprzedaży.
|
