|
Michał Suszczewicz
Zarys dziejów ziemi żarskiej
Już od XIII w. p.n.e. przez tereny obecnego powiatu żarskiego przemieszczały się grupy koczowników. Jednak stałe osadnictwo w okolicach Żar datowane jest dopiero od IV w. p.n.e., co wiązało się to z zasiedlaniem terenu dzisiejszych Łużyc, z którymi sąsiaduje ziemia żarska. Obszar ten pojawia się na kartach historii po raz pierwszy w 1007 r. – w kronice Thietmara, który nazwał go Zara. Miało to związek z przyłączeniem ziem łużyckich do Polski pierwszych Piastów przez Bolesława Chrobrego. Prawdopodobnie stolicą tej ziemi był gród położony na terenie obecnego miasta Żary, lecz dotychczas nie potwierdzono naukowo tej tezy. Wiadomo jednak, że gród leżał na skrzyżowaniu dwóch ważnych szlaków handlowych. Pierwszym był łączący tereny Niemiec z Wielkopolską trakt solny, a drugim – szlak handlowy prowadzący ze Szczecina do Czech. Prawdopodobnie przez Żary w 1000 roku przejeżdżał również cesarz Otton III na spotkanie z Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie. Po zakończeniu wojen Bolesława Chrobrego, na mocy pokoju zawartego w Budziszynie w 1018 r., ziemia żarska została włączona do państwa piastowskiego wraz z Łużycami, następnie w 1031r większa jej część znalazła się w granicach Cesarstwa Niemieckiego. Od tego czasu ziemia ta, leżąca na pograniczu łużycko-śląskim wielokrotnie zmieniała przynależność państwową. Od 1309 r. Żary i okolice znajdowały się pod panowaniem margrabiów brandenburskich z linii saksońskiej, po jej wygaśnięciu władztwo przejęli Piastowie z linii jaworsko-świdnickiej. Następnie, w 1368 r. ziemia żarska została wcielona do Korony Czeskiej, w granicach której pozostawała przez prawie 300 kolejnych lat, tj. do 1635 r., kiedy została włączona do Saksonii.
Początek znaczącego rozwoju Żar notuje się od początku XIII w., gdy okolice te otrzymał jako lenno Ulrych Dewin oraz jego syn Albrecht. To właśnie za ich czasów wybudowano kamienny kasztel oraz rozpoczęła się kolonizacja grodu i okolic, zasiedlanych odtąd przez przybyszów z Niemiec. Wskutek tego tereny te, dotąd zamieszkane przez ludność słowiańską (łużycką) ulegały stopniowo germanizacji. Prawa miejskie Żarom nadał w 1260r. ich ówczesny właściciel feudalny Albrecht Dewin. Jednak dokument lokacyjny nie zachował się do naszych czasów, prawdopodobnie spłonął. Potwierdzenia praw miejskich dokonano dopiero w XVI w. w Pradze. Kilkanaście lat po Żarach, w 1283 r. prawa miejskie otrzymało z rąk margrabiego Miśni pobliskie Lubsko, a z kolei na początku XIV w. – Przewóz położony nad Nysą Łużycką. Działalność władających okolicami Żar rodów Dewinów i Packów doprowadziła do znacznego rozwoju gospodarczego tego obszaru, a zarazem do stworzenia dominium, które przekształciło się w późniejszym okresie w państwo stanowe. Z biegiem czasu, w miarę uzyskiwania kolejnych przywilejów od władców (m.in. książąt piastowskich), właściciele Żar zaczęli władać tą ziemią niemal jak samodzielni książęta. W Żarach już w XIII w. ulokowany został klasztor i kościół franciszkanów. Miasto posiadało swój własny kościół farny znajdujący się we wschodniej części lokowanej osady. Oprócz tego Packowie w XIV w. wznieśli szpital wraz z kościołem szpitalnym p.w. Św. Ducha. Za rządów ostatniego z rodu Packów – Urlyka w Żarach wzniesiono w połowie XIV w. potężne mury miejskie z kamieni, których fragmenty można oglądać do chwili obecnej. Do miasta można było wjechać przez dwie bramy: Dolną (położoną na wschodzie) i Górną (od zachodu). Mury wzmocniono wieżami obronnymi, z których dwie stoją do dnia dzisiejszego (przy ul. Wartowniczej oraz ul. Cichej). W mieście istniał również ratusz, którego pierwszy budynek powstał w XIV wieku.
Po śmierci Dewina cała ziemia żarska przeszła na kilkadziesiąt lat w ręce rodu Packów, jednakże ród ten wygasł w II poł. XIV wieku, po czym rejon Żar wszedł w skład władztwa margrabiów brandenburskich. Z kolei po nich przejął tą ziemię książę jaworsko – świdnicki Bolko II Świdnicki. To on w 1364 r. potwierdził przywileje dla Lubska, Trzebiela i Żar. Władca nadał Żarom między innymi prawo jednej mili (był to przywilej handlowy, zgodnie z którym na obszarze o szerokości jednej mili wokół miasta wszystkie znajdujące się tam targi, kramy, składy, jatki itd. musiały być własnością miasta), składu soli oraz prawo odwoływania się w kwestiach spornych przez radę miejską do sądu książęcego. W wyniku małżeństwa zawartego przez Fryderyka Bibersteina z Elżbietą Pack w 1330 roku na arenę dziejów tego regionu wszedł kolejny ród - Bibersteinów.
Ówczesne miasto Żary posiadało własnego burmistrza i radę miejską, którzy byli mianowani przez jego feudalnego właściciela. Władze miejskie rezydowały w ratuszu znajdującym się w centralnej części rynku.
Wśród miejscowości, które nie były pod panowaniem Bibersteinów były między innymi Żarki Wielkie i Przewóz, którymi przez pewien czas władała rodzina Hackebornów. Była to ród rycerski, który źle zapisał się w pamięci tutejszych mieszkańców, gdyż jego członkowie dokonywali licznych rozbojów i grabieży (tzw. Raubritterzy). Ten proceder trwał przez ponad 100 lat, zanim położono mu kres.
W tym okresie miasto Żary, dobrze zarządzane przez jego właścicieli rozwijało się znakomicie. W 1414 r. władze miejskie wykupiły prawa dziedzicznego wójtostwa. W mieście mieszkała znaczna grupa sukienników, która cieszyła się licznymi przywilejami wystawionymi m. in. przez Jana IV Bibersteina. Oprócz nich w mieście działali również liczni płóciennicy, farbiarze, postrzygacze, blicharze i folusznicy, szewcy oraz liczni przedstawiciele cechów zajmujących się produkcją żywności.
W połowie XV w. lenno żarskie rozciągało się od Szprewy do Bobru. Ominęły je wojny i niepokoje związane z ruchem husyckim w bliskich Czechach i okolicznych krajach. Miasto Żary uzyskało możliwość bicia własnej monety – srebrnego grosza. Podobnie w 1411 r. król czeski nadał przywilej menniczy miastu Lubsko. W pierwszej połowie XV w. Urlyk Biberstein połączył włości trzebielskie z żarskimi tworząc jedno państwo stanowe: Żary-Trzebiel, które utrzymało się przez kilka następnych stuleci.
W XV w. w Przewozie doszło do dramatycznych wydarzeń (w 1472r.). To miasteczko związane z Piastami żagańskimi posiadało w średniowieczu własny zamek wraz z wieżą. To prawdopodobnie w niej zginął jeden z Piastów – książę żagański Baltazar, uwięziony w tamtejszej wieży na polecenie swojego brata, księcia Jana II Szalonego, gdzie wkrótce zmarł (być może zamordowany na polecenie brata), natomiast Jan II przejął całe księstwo żagańsko – głogowskie. Było to skutkiem konfliktu pomiędzy braćmi, którzy odziedziczyli po ojcu – Janie I Żagańskim części jego księstwa. Wydarzenia te spowodowały interwencję króla Czech i Węgier Macieja Korwina, który zmusił księcia Jana II do zrzeczenia się praw do Głogowa. Książę ten (zmarły w 1504r.) przeszedł do historii jako ostatni z linii Piastów panujących w Żaganiu i Głogowie.
Lubsko pod koniec XV w. zostało przejęte przez Brandenburgię.
W Żarach w tym okresie nastąpiła pierwsza przebudowa zamku. Jednakże wysokie koszty wiążące się z utrzymaniem dworu i podróżami właściciela Wacława Bibersteina doprowadziły do zastawienia państwa stanowego Sasom. Ich władanie na zamku żarskim trwało ponad 30 lat, po czym wnuk Wacława Urlyk wykupił ziemie zastawione przez dziadka. Na początku XVI w. do Żar przybył znany dominikanin Jan Tetzel, znany jako kaznodzieja sprzedający odpusty. Warto wspomnieć, że to między innymi dzięki jego działalności odpustowej nastąpiło wystąpienie Marcina Lutra przeciw Kościołowi w Wittenberdze w 1517r.
Miasta nie omijały również klęski żywiołowe, m.in. było trawione przez wiele pożarów. Miały one miejsce w latach 1424, 1547, 1574, 1591, 1593, 1598 roku jednak za każdym razem szybko naprawiano spowodowane przez nie szkody. Kolejny pożar z 1619 r. spowodował największe zniszczenia, wówczas w zgliszczach legło całe Stare Miasto. Podobnych zniszczeń miasto doznało w wyniku pożaru z 1674 roku. Dopiero na początku XVIII w. jego właściciel Erdmann von Promnitz wydał „Porządek gaśniczy”, który regulował kwestie pożarowe w mieście.
W połowie XVI w. skończyło się panowanie rodu Bibersteinów na ziemi żarskiej, kiedy zmarł ostatni jego przedstawiciel – Krzysztof Biberstein. Żary i Trzebiel przejął bezpośrednio cesarz z dynastii Habsburgów Ferdynand I (od 1526 r. Habsburgowie panowali w Czechach i ówcześnie należącym do nich/pozostającym w zależności lennej Śląsku), a jego przedstawicielem w tym regionie został starosta żarski Fabian von Schöneich. Był to majętny szlachcic posiadający wielkie dobra obejmujące między innymi Mużaków, Szprotawę, Przewóz. Ponadto władał na Siedlisku i Bytomiu Odrzańskim. Po 4 latach cesarz sprzedał majętność biskupowi wrocławskiemu Baltazarowi, wywodzącemu się z rodu von Promnitz.
To wydarzenie było momentem przełomowym, ponieważ Żary i okolice przeszły pod panowanie tego rodu na kolejnych 200 lat. Biskup zrzekł się Żar na rzecz swojego bratanka Zygfryda, który pochodził z nieodległego podżagańskiego Wichowa. W czasie jego panowania przez miasto przejeżdżał król polski (i francuski) Henryk Walezy zdążający z Paryża do Krakowa w 1575 roku. Na miejscu spalonego klasztoru franciszkanów Promnitz ufundował szpital zwany górnym. W 1573 r. w Żarach została założona jedna z pierwszych drukarni na Dolnych Łużycach.
Leżący nad Nysą Łużycką Przewóz został sprzedany przez Promniztów wraz z księstwem żagańskim, do którego formalnie przynależał od czasów średniowiecza, Lobkowicom. Następnie historia miasteczka wiązała się z Żaganiem i władającym tym miastem w XIX w. rodem Talleyrand-Perigord.
W 1611 r. w Żarach został ogłoszony list majestatyczny cesarza Macieja Habsburga, gwarantujący wolność wyznania na Łużycach i jednocześnie potwierdzający przywileje miejskie nadane przez jego poprzedników.
Żary wraz z okolicami poniosły wielkie straty w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W 1626 r. w czasie przemarszu wojsk cesarskich pod wodzą Albrechta Wallensteina, miasto i cały region dotknęły gwałty, grabieże i kontrybucje. Okoliczne wioski były palone przez przemieszczające się i walczące ze sobą wojska szwedzkie, bądź cesarskie. Podobny los spotkał pobliski Trzebiel, którego zabudowania spalono doszczętnie. Żary były okupowane wielokrotnie przez Szwedów, Brandenburczyków oraz oddziały cesarskie. Działania wojenne przyniosły tym ziemiom (jak i wielu innym) także głód i choroby dziesiątkujące mieszkańców. W 1635 r. na mocy pokoju praskiego państwo stanowe Żary-Trzebiel zostały przejęte przez elektorów saksońskich. Właściciel miasta na czas wojny rezydował w Polsce, z której powrócił dopiero w 1643 roku. Żary wyszły z wojny trzydziestoletniej wyludnione i zrujnowane, w 1644 r., a więc pod koniec wojny, liczyło niewiele ponad 600 mieszkańców. Po powrocie ówczesnego właściciela Żar – von Promnitza szybko przystąpiono do odbudowy jego zniszczonego i ograbionego majątku.
W 1660 r. książę saski Christian nadał Rudolfowi von Bünau pozwolenie na lokowanie miasta Jasień w pobliżu Lubska. Nowemu miastu nadano prawo mili, urządzania jarmarków, przywileje cechowe oraz samorząd miejski. Odtąd miasto było własnością prywatną. Z rąk elektora Christiana prawa miejskie otrzymały również Tuplice w 1668 roku. Jednak w obu przypadkach nie wybudowano murów miejskich, czy innych fortyfikacji chroniących mieszkańców przed najazdem obcych wojsk.
Kolejny z właścicieli Żar, Erdmann von Promnitz znacząco przysłużył się rozwojowi miasta jak i kultury na Dolnych Łużycach. W XVIII w. do miasta wielokrotnie przyjeżdżał elektor saski i król Polski August II, leżało ono na trasie, którą władca ten stale przemierzał w czasie przejazdów do i z Polski. Na tym szlaku założono również linię dyliżansową łączącą Drezno z Warszawą. Na dworze Promnitzów gościło wiele wybitnych osobistości. Jako swojego kapelmistrza właściciel miasta zatrudnił Georga Telemana, znakomitego osiemnastowiecznego muzyka barokowego, założył także własną bibliotekę, która była podstawowym elementem późniejszego księgozbioru bibliotek w Żarach. Za jego czasów powstał park krajobrazowy wraz z innymi budowlami znajdujący się na północ od założenia pałacowo-zamkowego. W latach 1710-1726 po wschodniej stronie zamku zbudowano nowy pałac w stylu barokowym dla Erdmana von Promnitza. Poza tym wybudowano na terenie Zielonego Lasu drugą siedzibę Promnitza, czyli pałacyk myśliwski, który spełniał po śmierci właściciela różne funkcje. Po II wojnie światowej nieużytkowany podupadł. Został rozebrany w latach 70. XX wieku.
Za rządów kolejnego Promnitza w Żarach kilkukrotnie przebywali August III i jego minister Henryk Brühl. Ostatni z rodu Promnitzów – Jan Erdmann von Promnitz zrzekł się rządów nad państwem stanowym w 1765r., w zamian za dożywotnią rentę. Od tego czasu tereny te były zarządzane już bezpośrednio przez władze saskie, jako integralna część Elektoratu Saksonii. Po wygaśnięciu Promnitzów (1785r.) ich pałac został przekazany władcom saskim, odtąd służył lokalnym urzędom zarządzającym dawnym państwem stanowym. Później mieściła się tutaj siedziba starosty żarskiego.
W trakcie wojen napoleońskich, w roku 1807 oraz 1813 przez Żary i okolice przemieszczały się wojska pruskie, francuskie oraz rosyjskie. Ich przemarsze wiązały się z uciążliwymi rekwizycjami m.in. żywności. Po bitwie pod Lipskiem w 1813 r., miasto Żary musiało zapłacić kontrybucję okupującym go wojskom pruskim, w wyniku czego znacząco się zadłużyły. Na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. połowa Saksonii, włącznie z Żarami została wcielona do Królestwa Prus. Od tej chwili miasto zostało stolicą powiatu żarskiego, obejmującego dawne ziemie państwa stanowego Żary – Trzebiel oraz teren państwa stanowego Zasieki. Znalazło się ono w prowincji brandenburskiej Prus. Kilkadziesiąt lat później, w 1871r. region ten wszedł w skład zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego, wraz z Prusami, które doprowadziły do tego zjednoczenia i stały się hegemonem w nowym państwie.
W XIX w. miasto notowało stały wzrost liczby ludności. W 1818 r. liczyło ponad 4600 mieszkańców. W 1820 r. rozpoczęła się likwidacja średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Powstało Przedmieście Górne znajdujące się za bramą górną. W tym okresie (pierwsza połowa XIX w.) w Żarach zakwaterowano, przeniesiony tu z Frankfurtu nad Odrą, pruski garnizon wojskowy. W mieście powstały również zaczątki przemysłu – pierwsze przędzalnie mechaniczne. W dawnym zamku Bibersteinów urządzono więzienie.
W latach 20. XIX w. w okolicach Mirostowic Górnych i Kunic rozpoczęto wydobycie węgla brunatnego. Wcześniej eksploatację złóż tego surowca prowadzono już w Trzebielu. W 1830 r. G. Frenzel otworzył nowoczesną tkalnię, wykorzystującą maszyny parowe. W Żarach w 1841 roku otwarto wytwórnię parowozów, a w rok później zawiązano komitet w związku z planami budowy linii kolejowej łączącej Berlin z Wrocławiem, przebiegającej przez Żary, którą otwarto w 1847 roku.. W 1846 r. w mieście założono pierwszą w Prusach spółkę węglową, natomiast w Kunicach powstała w tym roku głębinowa kopalnia węgla „Fortuna”.
W połowie XIX w. w okresie tzw. Wiosny Ludów w Żarach miały miejsce protesty ludności łużyckiej domagającej się zwiększenia swoich praw i respektowania odrębności kulturowej miejscowej ludności słowiańskiej. Sprzeciwiano się intensywnej germanizacji tych terenów. Wówczas ludność łużycka dominowała w Przewozie, gdzie Serbołużyczanie stanowili około 80% mieszkańców. Pomimo problemów społecznych, a później także narodowościowych, gospodarka w okolicach Żar rozwijała się. W wielu miejscowościach takich jak Tuplice uruchomiono kopalnię piasku oraz odkrywkową kopalnię węgla brunatnego. Istniały liczne huty szkła oraz cegielnie bazujące na lokalnych surowcach.
W 1865 r. w Żarach zamieszkiwało już prawie 10 tys. mieszkańców. Miasto uzyskało nowe połączenia kolejowe z Halle oraz Żaganiem. Pobliskie Lubsko posiadało połączenia kolejowe z Gubinem, Bad Muskau, Krosnem Odrzańskim, Żarami, Żaganiem czy Zieloną Górą przez Bieniów. Żarskie fabryki tekstylne posiadały duże rynki zbytu obejmujące nawet Stany Zjednoczone. Również produkty lubskich fabryk trafiały za ocean. W mieście w latach 80. XIX w. powstała Królewska Szkoła Rzemiosł Tkackich, która wyrobiła sobie wysoką renomę i poziom kształcenia. Oprócz tkactwa w mieście istniała od 1888 r. fabryka porcelany, która była sławna także poza granicami Niemiec. W 1900 r. przekształcono szkołę tkacką w Państwową Wyższą Szkołę dla Przemysłu Włókienniczego, do której przyjmowano również studentów pochodzących spoza kraju, ponadto w Żarach ulokowano specjalny instytut badawczy zajmujący się tkaninami. W 1904 r. wybudowano elektrownię miejską. W tym czasie miasto było jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych na Łużycach. W jego pobliżu zlokalizowano, już po I wojnie światowej w 1920r., lotnisko sportowe, przekształcone w późniejszym okresie w miejsce szkolenia pilotów wojskowych.
W pobliskim Przewozie na przełomie XIX i XX w. organizowano corocznie specjalne widowisko historyczne na pamiątkę uwięzienia księcia piastowskiego Baltazara w zamkowej wieży, które przyciągało wielu turystów.
Tocząca się w latach 1914 – 1918 I wojna światowa nie dotknęła bezpośrednio powiatu żarskiego, działania wojenne toczyły się z dala od tych ziem. Mimo to w miarę przedłużania się działań wojennych miejscowa ludność, zaczęła, tak jak w całym kraju, coraz bardziej odczuwać ich skutki. Kolejne roczniki mężczyzn były powoływane do wojska i wysyłane na fronty, wielu z nich poległo lub odniosło rany. Wojna spowodowała również pogorszenie się warunków życia ludności, wprowadzono racjonowanie coraz więcej dóbr, które stawały się deficytowe, m.in. żywności, nafty. I wojna światowa zakończyła się w 1918r. klęską i upadkiem Cesarstwa Niemieckiego. Okres bezpośrednio po jej zakończeniu przyniósł kryzys gospodarczy i chaos polityczny trwający kilka następnych lat.
Po dojściu do władzy Hitlera w Niemczech w 1933r. rozpoczęło się wprowadzanie w Żarach i okolicach nowych, totalitarnych porządków z wszystkimi tego konsekwencjami (m.in. zakaz działalności partii politycznej poza rządzącą odtąd NSDAP, prześladowanie przeciwników politycznych nowego reżimu oraz Żydów). Wkrótce rozpoczęła się także intensywna remilitaryzacja kraju. W Żarach zlokalizowano koszary dla piechoty oraz szkołę pilotów wojskowych. Poza tym zbrojenia przyniosły poprawę sytuacji gospodarczej i spadek bezrobocia (do czego przyczyniły się także prowadzone przez państwo roboty publiczne). Już w 1940r. odnowiono zamek Bibersteinów.
W 1939r. wybuchła II wojna światowa. Przez dłuższy czas również ta wojna nie dotykała bezpośrednio Żar i okolic. Do miasta przeniesiono zakłady produkcyjne Focke-Wulf z Bremy, która była wystawiona na intensywne bombardowania alianckiego lotnictwa. Wraz z zakładem sprowadzono również wielu robotników przymusowych z okupowanych krajów, w tym z Polski, utworzono tu także oddziały robocze dla więźniów obozów koncentracyjnych. 11 kwietnia 1944 roku wojna nawiedziła miasto bezpośrednio. Tego dnia alianci dokonali zmasowanego nalotu bombowego na Żary, celując zwłaszcza w zakłady Focke-Wulfa. W gruzach legły Pałac i Zamek, wiele budynków na Starym Mieście, zniszczona została sieć kanalizacyjna oraz w późniejszym okresie również lotnisko. Możliwe jednak, że nalot nad Żary nie był zaplanowany, była to prawdopodobnie pomyłka amerykańskiego nawigatora, który skierował eskadrę na miasto, zamiast na Berlin.
Pod koniec stycznia 1945r w wyniku ofensywy Armii Czerwonej działania wojenne zbliżyły się do tego regionu. Miasto zostało zdobyte przez Rosjan w dniu 16 lutego 1945 r. Niedługo później, na mocy postanowień konferencji poczdamskiej w lipcu 1945r., Żary i okoliczne tereny zostały przyłączone do Polski, jako część tzw. Ziem Odzyskanych. Zainstalowały się władze polskie. Wkrótce nastąpiła akcja przesiedleńczo – repatriacyjna, która doprowadziła do niemal całkowitej wymiany ludności. Dotychczasowych mieszkańców przesiedlono do Niemiec (wielu z nich uciekło stąd już wcześniej z obawy przed nadchodzącym frontem wschodnim). Na ich miejsce przybywali Polacy, wielu z nich pochodziło z dawnych polskich kresów wschodnich. Rozpoczęła się powolna odbudowa. Miasto pierwotnie nazwano Żóraw, jednak wkrótce przemianowano je na Żary. Wraz z nastaniem władz polskich w tym rejonie, zlikwidowano szereg miast na terenie obecnego powiatu żarskiego. Statusu miasta pozbawiono wtedy czworo miast. Były to Tuplice, Trzebiel, Brody, Przewóz.
W 1946 r. założono Miejski Klub Sportowy „Promień”, którego sekcja piłkarska istnieje do chwili obecnej. W tym samym roku uruchomiono pierwsze na południu województwa zielonogórskiego kino „Pionier”. W 1947 roku utworzono Szkołę Górniczą w Żarach.
W 1950 r. powiat żarski wszedł w skład nowoutworzonego województwa zielonogórskiego. W mieście działało wiele zakładów przemysłowych. Wśród nich były m. in. Zakłady Tkanin Dekoracyjnych „Dekora”, które powstały w 1958 r. jako filia zielonogórskiego zakładu. W 1961 r. były już samodzielnym zakładem. Przedsiębiorstwo produkowało szeroką gamę produktów związanych m.in. z tkaninami meblowymi, samochodowymi, chodnikami oraz dywanami. Obecnie zakład został zlikwidowany, a marka Dekora przejęta przez prywatnego inwestora.
W 1954 r. utworzony został powiat lubski, który istniał tylko do kolejnej reformy administracyjnej w latach 70. XX wieku. Po ponownym wprowadzeniu powiatów w ramach podziału administracyjnego w 1999 r. Lubsko zostało włączone do powiatu żarskiego.
W pobliskich Kunicach po zamknięciu w latach 60. XX w. kopalń węgla nadal istniały huty szkła i filie żarskich zakładów włókienniczych. Przez kilka lat Kunice posiadały prawa miejskie, jednak w 1973 r. na mocy uchwały zostały włączone w granice administracyjne miasta Żary. Do chwili obecnej znajdują się tam dwie duże huty szkła, które zatrudniają wielu pracowników z Żar i okolic. Podobnie rozwijała się Łęknica, która przez 1945 r. była częścią miasta Bad Muskau. W 1969 r. otrzymała prawa miejskie, a 3 lata później otwarto przejście graniczne z Niemiecką Republiką Demokratyczną, które było wówczas jednym z najbardziej ruchliwych w kraju. W pobliżu granicy ulokowano duży bazar handlowy, który lokalnie nazwano „Manhattanem”.
W Żarach w latach 80. XX w. powstał Zakład Produkcji Płyt Wiórowych. W 1994 r. została przejęta przez międzynarodowy koncern Krono. Kontynuuje on produkcję wcześniej istniejącego zakładu przemysłowego. Zakład zatrudnia około 1000 pracowników z Żar i okolic. Przedsiębiorstwo aktywnie wspiera lokalne inicjatywy oraz uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym miasta.
Od 1989 r. w mieście rządy prowadzi lokalny, demokratycznie wybierany samorząd. Żary stały się członkiem euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr, grupującego gminy położone po dwóch stronach granicy polsko-niemieckiej. Od 1997 r. w Żarach w północnej części miasta na dawnym lotnisku odbywały się cykliczne imprezy – „Przystanek Woodstock”. W mieście zorganizowano 6 tego typu imprez. Po czym przeniesiono je do Kostrzyna nad Odrą. Obecnie na terenie byłego lotniska powstała strefa ekonomiczna, na której lokalni i zagraniczni inwestorzy prowadzą działalność gospodarczą.
Żary i poszczególne miejscowości powiatu rozwijają się pod wpływem inwestycji zagranicznych i krajowych. Rozwój jest stymulowany również przez mały ruch graniczny z Niemcami. Obecnie miasto posiada nieco poniżej 40 tys. mieszkańców. Jest stolicą powiatu i gminy miejskiej Żary. Oprócz miasta Żary w skład powiatu wchodzi gmin: wiejska Żary, Brody, Jasień, Lipinki Łużyckie, Lubsko, Łęknica, Przewóz, Trzebiel, Tuplice.
Wykorzystana literatura:
Majchrzak J., Terra Sarove : ziemia żarska - czas i ludzie, Żary 1995.
Majchrzak J., Encyklopedia ziemi żarskiej. W jej historycznych i współczesnych
granicach, Żary 2002.
Malinowski L., Powiat żarski : 1816-2006, Żary 2006.
Jaworski T. (red), Żary: 1000-lecie stolicy polskich Łużyc, Żary 2005.
Wykorzystano także informacje z oficjalnych stron internetowych gmin, dotyczące faktów z dziejów miejscowości w obrębie ich granic administracyjnych
|
