Paweł Franczak, Karolina Listwan
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
Turystyczna percepcja mikroregionu wadowickiego w głównej mierze wiąże się z turystyką religijną (w tym
pielgrzymkową), te bowiem formy turystyki kulturowej są aktualnie najpowszechniej uprawiane na jego obszarze.
Na terenie powiatu mieszczą się dwa ważne centra religijne (z obiektami o ekspozycjami) a także kilkanaście
zabytkowych lub interesujących z innych względów miejsc kultu. W oparciu o nie istnieje (częściowo zrealizowana)
możliwość eksploatowania trzech wątków kulturowo-religijnych: tradycyjnej pobożności pasyjnej i maryjnej,
biografii świętego Jana Pawła II oraz walorów zabytkowych kościołów drewnianych.
Głównym ośrodkiem religijnym mikroregionu jest Kalwaria Zebrzydowska, zespół klasztorny z miejscem
historycznego kultu maryjnego wraz z otaczającym go założeniem krajobrazowo - kulturowym z kilkudziesięcioma
kaplicami. Ważnym sanktuarium Kalwaria była już na początku XVII w. Misterium Pasyjne po raz pierwszy
odbyło się tu już w roku 1608, zatem ośrodek posiada w tej dziedzinie jedną z najdłuższych metryk w kraju
i do dziś jest znanym reprezentantem typowego niegdyś i nadal żywego nurtu ludowej pobożności pasyjno-maryjnej.
Pierwotnie przybywała tu głównie ludność z terenu zachodniej i południowej Małopolski. Wraz ze wzrostem
możliwości komunikacyjnych (przez poprowadzenie linii kolejowych pod koniec XIX wieku) liczba pielgrzymów
stopniowo wzrastała. Obecnie do kalwaryjskiego sanktuarium przybywa corocznie około miliona pielgrzymów:
najliczniej uczestniczą oni w nabożeństwach pasyjnych i maryjnych. Największa liczba pielgrzymów przybywa
do Kalwarii w okresie Wielkiego Tygodnia - głównie w Wielki Czwartek oraz Wielki Piątek - aby uczestniczyć
w misterium pasyjnym. Ruch pielgrzymkowy ożywiły wizyty Jana Pawła II, natomiast turystyczny - wpis zespołu
kalwaryjskiego na listę obiektów UNESCO.
Drugim ważnym ośrodkiem turystyki religijnej w mikroregionie są Wadowice. Najważniejszy obiekt w tym
kontekście to kościół parafialny, bazylika mniejsza pw. Ofiarowania Najświętszej Marii Panny. Jest to
miejsce chrztu i ministranckiej służby św. Jana Pawła II, w latach 1979, 1991 oraz 1999 odwiedzane przez
tego papieża, a w roku 2006 r. także przez jego następcę Benedykta XVI. Miejscem kluczowym dla turystyki
pielgrzymkowej związanej z osobą Jana Pawła II jest dom urodzenia Karola Wojtyły, znajdujący się w Wadowicach
w bezpośrednim sąsiedztwie bazyliki. Utworzone tu muzeum biograficzne (Muzeum Dom Rodzinny Jana Pawła
II) daje pielgrzymom i pozostały turystom (w tym biograficznym) możliwość zapoznania się z historią dzieciństwa
i młodości, ale także życiowego przesłania tej ważnej postaci najnowszej historii Kościoła Katolickiego,
a także historii Polski. Także kościół pw. Świętego Piotra w Wadowicach, wzniesiony m.in. jako wotum
za pontyfikat polskiego papieża i przez niego konsekrowany (w roku 1991) jest ważnym miejscem na wadowickiej
trasie "papieskiej", Przed świątynią znajduje się jeden z bardziej znanych (i kontrowersyjnych w formie)
pomników Jana Pawła II. Szereg innych miejsc w Wadowicach, m.in. Rynek, miejsce mszy papieskiej i słynnej
autobiograficznej przemowy Papieża do Wadowiczan ("o kremówkach") jest elementem lokalnej trasy turystycznej,
obejmującej 13 obiektów i miejsc.
Inny interesujący zabytek sakralny znajduje się w Zebrzydowicach. Jest to kompleks składający się z orientowanego
późnorenesansowego kościół p.w. Michała Archanioła oraz szpitala bonifratrów, założonego w murach dawnego
zamku z XVI w. Wśród zabudowań gospodarczych tego kompleksu znajduje się również klasycystyczny murowany
spichlerz pochodzący z 1833 r.
Na terenie powiatu wadowickiego zachowało się kilkanaście zabytkowych drewnianych kościołów. Spośród
nich do najciekawszych zalicza się kościół pw. św. Szymona i Judy Tadeusza w Nidku, wzniesiony w roku
1539!). Innym ciekawym kościołem tego typu jest kościół pw. św. Joachima w Skawinkach, pochodzący z 1733
r. Natomiast w Woźniku wznosi się kościół pw. Wniebowzięcia NMP, wybudowany w XVI w. Prócz tych trzech
kościółków na uwagę turysty bardziej zainteresowanego tym typem budowli zasługują pozostałe drewniane
kościoły wzniesione wokół Wadowic: w Radoczy (pw. Przemieniania Pańskiego), Marcyporębie (św. Marcina
z 1670 r.), Sosnowicach (Imienia NMP), Marwałdzie Dolnym (św. Erazma) oraz w miejscowości Tłuczeń (Nawiedzenia
NMP). Tak liczna grupa budowli z niejednokrotnie cennym wyposażeniem zasługuje na wytyczenie szlaku tematycznego.
Turystyka eventowa kultury popularnej
Na ziemi wadowickiej co roku odbywają się liczne eventy współtworzące ofertę kultury popularnej. Przybierają
one głównie formę koncertów oraz grupujących je w jednym czasie festiwali, istnieje jednak także oferta
przedstawień teatralnych. Do najważniejszych z tych wydarzeń zalicza się koncert "Reggae Most",
który corocznie odbywa się na zakończenie wakacji w Wadowicach na bulwarach nad Skawą. Natomiast w czerwcu
Wadowice goszczą festiwal "ART. Akcja: Sztuka ponad podziałami", w trakcie którego mają miejsce
różnego rodzaju koncerty oraz pokazy artystyczne. Natomiast w Andrychowie odbywają się Ogólnopolskie
Przeglądy Muzyki Turystycznej i poetyckiej - "Piosture Gorol Song". Bardziej aktywna promocja
tych wydarzeń wśród turystów, oraz stworzenie oferty w formie pakietu pobytowego na czas trwania przynajmniej
obydwu wspomnianych festiwali mogłyby przyciągnąć większą grupę widzów i uczestników spoza regionu małopolskiego
i stać się impulsem do dalszego rozwijania oferty tego rodzaju w powiecie.
Turystyka dziedzictwa kulturowego, podróże tematyczne wzdłuż szlaków
Jedną z najpowszechniejszych form turystyki kulturowej na obszarze powiatu wadowickiego jest turystyka
powiązana z dziedzictwem kulturowym tego regionu. Ważnym jej elementem są podróże tematyczne, organizowane
lub proponowane indywidualnym turystom w ramach przygotowanych do tego celu tras tematycznych. Najważniejszym
szlakiem kulturowym mikroregionu jest fragment Szlaku Architektury Drewnianej (w Małopolsce). Obejmuje
on m.in. wspomniane drewniane kościółki w Radoczy, Skawinkach, Sosnowicach i Woźnikach. Ponadto na jego
trasie znajduje się Lanckorona. W tej niewielkiej miejscowości, która w 1934 r. utraciła prawa miejskie,
zachowała się oryginalna XIX-wieczna zabudowa drewniana, której najstarsze fragmenty pochodzą z końca
XVIII wieku.
Z Lanckoroną związany jest także "Szlak Konfederatów", wytyczony wśród otaczających miasteczko gór w
celu upamiętnienia wydarzeń Konfederacji Barskiej z II połowy XVIII wieku. Lanckorona była jednym z głównych
bastionów konfederatów, podczas pełnienia dowództwa przez Charlesa Dumourieza, na zamku lanckorońskim
mieściło się nawet ich główne dowództwo. Inny obiekt tego szlaku to kościół św. Jana Chrzciciela w Lanckoronie,
w którego podziemiach oraz wokół niego w latach 1771-1772 pochowano poległych w walkach konfederatów,
m.in. Antoniego Orzeszkę, który zginął podczas Bitwy pod Lanckoroną. Szlak prowadzi także do Kaplicy
Konfederatów, według legendy wzniesioną w miejscu zwycięskiej potyczki konfederatów, dowodzonych przez
Kazimierza Pułaskiego.
Prócz cennych zabytków architektury drewnianej w postaci starych kościółków, na obszarze ziemi wadowickiej
mieści się również szereg dworów i pałaców, spośród których znaczna część zachowała się do dnia dzisiejszego
w bardzo dobrym stanie. Jeden z najokazalszych mieści się w Stryszowie. Natomiast spośród pałaców najokazalszy
to neogotycki pałac rodziny Wężyków w Paszkówce z rozległym parkiem w stylu angielskim.
Ważnym szlakiem przebiegającym przez obszar ziemi wadowickiej jest Bursztynowy Szlak Greenways, którego
rowerowa trasa przebiega m.in. obok dworu w Stryszowie, pozostałości zamku na Włodkowej Górze, drewnianych
zabudowań Lanckorony i mieszczących się w niej ruinach zamku, a także w pobliżu klasztoru kalwaryjskiego.
Spośród szlaków o znaczeniu regionalnym swoja tematyką wyróżnia się Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski,
prowadzący turystę do miejsc pracy regionalnych artystów m.in. mistrzów garncarstwa, plecionkarstwa,
rzeźby ludowej czy zabawkarstwa.
Z najważniejszym wadowiczaninem związany jest Szlak Karola Wojtyły, wytyczony w obrębie Wadowic. Tworzy
go grupa obiektów w szczególny sposób związanych z papieżem Janem Pawłem II. Pierwszym z nich jest Muzeum
Dom Rodzinny Ojca św. Jana Pawła II, z nowoczesną i multimedialną ekspozycją, mieszczące się w centrum
miasta. Kolejnym jest muzeum miejskie, którego wystawa w znacznej merze poświęcona jest Karolowi Wojtyle,
a co pewien okres czasu odbywają się w nim wystawy czasowe związane z polskim papieżem. Spośród trzynastu
obiektów trasy do najważniejszych zaliczają się m.in. bazylika Mniejsza p.w. Ofiarowania NMP, budynek
Liceum im. Marcina Wadowity, do którego uczęszczał Karol Wojtyła oraz kościół św. Piotra Apostoła, który
został wybudowano jako wotum wdzięczności za wybór Karola Wojtyły na papieża.
Turystyka przyrodniczo-kulturowa
Obszar powiatu wadowickiego charakteryzuje się dużą różnorodnością krajobrazu. W jego południowej części
wznoszą się masywy Beskidu Małego oraz Makowskiego. Ich obszar cechuje się występowaniem wielu atrakcji
przyrodniczo-krajobrazowych, a do grona najcenniejszych z nich zaliczają się liczne formy skałkowe. Występują
one głównie w Paśmie Łamanej Skały, w obrębie którego pod szczytem Góry Zamczysko mieści się m.in., labirynt
korytarzy powstały wśród rowów rozpadlinowych. Natomiast w dolinie Wieprzówki w sąsiedztwie koryta na
powierzchni ukazują się liczne wychodnie unikatowych w skali kraju łupków wierzowskich. Na tym górskim
obszarze powiatu wadowickiego w celu ochrony najcenniejszych obszarów utworzono dwa rezerwaty przyrody
(Madahora oraz Szeroka w Beskidzie Małym). Natomiast ze względu na wysokie walory krajobrazowe cały obszar
Beskidu Małego objęty został ochroną w ramach parku krajobrazowego.
Ze względu na wysokie walory przyrody ożywionej i nieożywionej powiatu wadowickiego, na jego obszarze
wyznaczono kilkanaście szlaków turystycznych. Ponadto w celu przedstawienia jak najszerszej wiedzy o
środowisku przyrodniczym mikroregionu, liczne szlaki wyposażono w tablice informacyjne. Za najbardziej
atrakcyjną z tej grupy ofert należy uznać ścieżkę edukacyjną "Dolina Wieprzówki", która prowadzi brzegiem
tego górskiego potoku prezentując bogactwo przyrody ożywionej i nieożywionej Beskidu Małego. Natomiast
w Andrychowie można zobaczyć unikatowe w skali Karpat zewnętrznych odsłonięcia tzw. skałek andrychowskich.
Są to skałki zbudowane z paleogeńskich wapieni glonowych, które świadczą o istnieniu w przeszłości raf
na grzbietach oddzielających poszczególne baseny Karpat fliszowych. Z kolei w Lanckoronie na stokach
Góry Zamkowej można zobaczyć wychodnie utworów kredowych, tworzonych przez piaskowce, krzemienie, rogowce
a także łupki.
Turystyka rekreacyjno-rozrywkowa
Obszar powiatu wadowickiego jest także terenem wyjazdów rekreacyjnych dla mieszkańców Krakowa i części
Małopolski. Uzupełnieniem oferty dla tej grupy turystów jest mieszczący się w w Inwałdzie kompleks kilku
parków rozrywki, stanowiące typową sztucznie wykreowaną atrakcję turystyczną z elementami kultury popularnej.
Znajduje się tu m.in. park miniatur, w którym na powierzchni 75 tys. m2 umieszczono kilkadziesiąt
miniatur wykonanych w skali od 1:10 do 1:25, wśród nich miniaturę Placu i Bazyliki św. Piotra w Rzymie,
wieży Eiffla, posągów Moai z Wysp Wielkanocnych czy fragmentu Wielkiego Muru Chińskiego. W jego sąsiedztwie
mieści się "DINOLAND Park Rozrywki", w którym znajdują się repliki dinozaurów. Ofertę obu parków uzupełniają
lunaparki z licznymi dodatkowymi atrakcjami oraz "Mini ZOO".
|