|
Szymon Czajkowski
Wynik uzyskany w V kategorii przeprowadzonej analizy potencjału turystyczno-kulturowego Szlaku Orlich
Gniazd obrazuje powszechnie uznany pogląd o dużej atrakcyjności terenów Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Niewątpliwie także same obiekty należące do badanego systemu cieszą się dużym zainteresowaniem turystów
i odwiedzających. Niestety obecnie brak informacji o zakrojonych na większą skalę badaniach socjologicznych,
zmierzających do ustalenia motywów wyboru Szlaku Orlich Gniazd jako docelowego obszaru wyjazdów turystycznych.
Dlatego nie jesteśmy w stanie także określić, która konkretna grupa turystów jest faktycznie najbardziej
zainteresowana zapoznaniem się z treściami promowanego dziedzictwa. Niemniej możliwa jest analiza wspomnianego
zjawiska od drugiej strony. Wyniki przeprowadzonych badań potencjału dają możliwość ustalenia segmentów
oferty oraz form turystyki kulturowej, które są w stanie rozwijać się na jej bazie w przestrzeni omawianego
szlaku. Mogą okazać się przydatnymi wskazówkami dla koordynatora szlaku i opiekunów obiektów, wskazując,
do jakiego kręgu potencjalnych turystów winni oni adresować ofertę systemu. Zaprezentowane poniżej wnioski
oparto na podziale turystyki kulturowej opracowanym przez A. Mikos v. Rohrscheidt [Mikos v. Rohrscheidt
2010b, ss. 66-197].
Źródło: Mikos v. Rohrscheidt 2010b, s. 68.
Turystyka dziedzictwa kulturowego
Przez większość badaczy uznawana jest za jeden z podstawowych typów podróży kulturowych. Analizując jej
dostępne definicje można zauważyć, iż Szlak Orlich Gniazd z całą pewnością pasuje do proponowanego modelu
destynacji podróży dziedzictwa kulturowego. Tak jego trasa jako całość, jak i poszczególne obiekty wpisują
się w większość warunków takiej turystyki przedstawionych przez A. Mikos v. Rohrscheidt. "Orle gniazda"
szlaku z całą pewnością są obiektami o wysokich walorach estetycznych, cechują się oryginalnością i unikalnością,
a wiele z nich związanych jest z ważniejszymi wydarzeniami i postaciami historycznymi. Ponadto warownie
jurajskie są budowlami dość powszechnie znanymi, w większości z przypadków są atrakcjami dostępnymi i
wyposażonymi w odpowiednią infrastrukturę turystyczną. Badacze zajmujący się kwestią promocji dziedzictwa
kulturowego wyrażają pogląd, iż możliwość fizycznego zwiedzenia obiektu jest kwestią kluczową dla oceny
jego atrakcyjności przez odwiedzających. Dlatego z punktu widzenia funkcjonowania Szlaku Orlich Gniazd
i jego popularyzacji istotne wydaje się wyeliminowanie nielicznych mankamentów związanych z dostępnością
obiektów, wskazanych w trakcie analizy potencjału systemu. Wśród turystów zainteresowanych turystyką
dziedzictwa przeważają osoby w wieku średnim lub starszym, dobrze wykształcone, charakteryzujące się
ustabilizowaną sytuacją materialną. Dla organizatorów turystyki istotną informacją może być fakt, iż
omawiana grupa turystów jest w stanie ponieść nawet wyższe koszty w przypadku dobrze skonstruowanej oferty
o wysokiej jakości świadczonych usług. Co prawda w przestrzeni Szlaku Orlich Gniazd nie występują obiekty
wpisane na listę UNESCO bądź posiadające status Pomnika Historii, lecz poszczególne punkty na trasie
i tak posiadają uznaną wartość kulturową. Ponadto korzystne położenie geograficzne sprawia, iż w bezpośrednim
sąsiedztwie systemu znajdują się miejscowości posiadające obiekty formalnie zaliczone do obydwu wspomnianych
kategorii. Niezależnie od tego postuluje się wpisanie na listę obiektów szlaku podmiotów w Częstochowie
(klasztor jasnogórski - Pomnik Historii) i w Krakowie (Wawel - kluczowy element zespołu obiektów z listy
UNESCO), co stanowi jeden z pierwszych wniosków wyszczególnionych na podstawie analizy potencjału turystyczno-kulturowego
Szlaku Orlich Gniazd. Opierając się na wspomnianych badaniach należy przypomnieć, iż trasa szlaku echuje
się doskonałą tematyzacją, co stanowi istotny atut dla funkcjonowania w jej przestrzeni turystyki dziedzictwa
kulturowego [Mikos v. Rohrscheidt, 2010b, ss. 68-76].
Podróże studyjne.
Omówione w poprzednim punkcie dziedzictwo kulturowe na trasie Szlaku Orlich Gniazd może być czynnikiem
decydującym o odbyciu w jego przestrzeni regionalnej podroży studyjnej. Jest to forma turystyki edukacyjnej,
charakteryzująca się niewielką grupą uczestników, której przewodzi mentor tudzież nauczyciel będący najczęściej
specjalistą w danej dziedzinie [Mikos v. Rohrscheidt 2009]. Ze względu na prezentowane treści Szlak Orlich
Gniazd może stanowić destynację dla grup zainteresowanych przede wszystkim historią i historią sztuki,
ale ze względu na unikalne położenie jurajskich warowni także naukami przyrodniczymi. Wydaje się, iż
szansą do rozwijania podróży studyjnych jest dla gospodarzy trasy i obiektów współpraca z uczelniami
i środowiskiem akademickim. Ze względu na występujące wśród uczestników turystyki edukacyjnej zainteresowanie
miejscową tradycyjną, istotne jest zapewnienie możliwości obcowania z jej przejawami, jak chociażby kuchnia
regionalna czy wytwórstwo ludowe [Mikos v. Rohrscheidt 2010b, ss. 95-101]. Analizując ofertę niektórych
obiektów na trasie oraz infrastrukturę towarzyszącą widać, iż już w tym momencie istnieją możliwości
organizacji odpowiedniego programu dla podróży studyjnych.
Podróże tematyczne
Stworzona w 1950 r. po apelach Kazimierza Sosnowskiego trasa wzdłuż jurajskich warowni jest najstarszym
polskim tematycznym szlakiem turystyczno-kulturowym, przez co doskonale wpisuje się w kolejną formę turystyki
kulturowej. Celem podróży tematycznych jest szczegółowe zapoznanie się z wybranym aspektem szeroko rozumianej
kultury. W literaturze przedmiotu zauważa się, iż szlaki kulturowe doskonale wpisują się w potrzeby omawianego
typu podróży, dzięki czemu ich oferta wybierana jest coraz częściej przez touroperatorów jako podstawa
gotowego programu. Ponadto jako produkt turystyczny cechują się linearną konstrukcją, która szczególne
korzystnie wpływa na możliwość odbywania tego typu wypraw. W przypadku Szlaku Orlich Gniazd wykazano
jego doskonałą tematyzację, przez co wydaje się on być systemem jeszcze bardziej atrakcyjnym dla uczestników
turystyki tematycznej. Cechują się oni silną potrzebą poszerzania swojej wiedzy w ramach preferowanej
przez siebie dziedziny (szerzej) lub tematyki (ściślej, jak w przypadku pasjonatów). Dziedzictwo prezentowane
w przestrzeni Szlaku Orlich Gniazd może stać się osią przewodnią różnego rodzaju podróży tematycznych.
Niemniej wydaje się, iż najskuteczniej ze swoją ofertą system może trafić do pasjonatów historii (w tym
zwłaszcza: średniowiecza i dziejów wojskowości) którzy stanowią dość liczną grupę potencjalnych odbiorów.
Krąg ten aktualnie stale poszerza się, co widoczne jest na przykładzie rosnących grup i stowarzyszeń
historycznych, a nawet grup rekonstrukcyjnych. Ich członkowie - często niebędący profesjonalnymi historykami
- mogą być potencjalnymi klientami Szlaku Orlich Gniazd w ramach podróży tematycznych [Mikos v. Rohrscheidt
2010b, ss. 102-105; Mikos v. Rohrscheidt 2010, ss. 31-38].
Turystyka historyczna, turystyka żywej historii i kulturowa turystyka militarna
Jak już wspomniano omawiając rolę Szlaku Orlich Gniazd w turystyce tematycznej łatwo zauważyć, iż eksploatowane
przez ten system dziedzictwo może być szczególnie atrakcyjne dla osób chcących poprzez podróże rozwijać
swoje zainteresowania związane z historią; zarówno poprzez zwiedzanie poszczególnych jurajskich warowni
jak i też aktywne lub bierne uczestniczenie w imprezach rekonstrukcyjnych. Druga z wymienionych motywacji
związana jest z coraz częściej zauważanym wśród turystów pragnieniem przeżywania wypraw kulturowych,
określanych w literaturze mianem turystyki żywej historii. W szerokim zbiorze pobudek związanych z zainteresowaniami
historycznymi szczególne miejsce zajmuje węższy zakres, obejmujący pasjonatów dziejów wojskowości. W
przestrzeni Szlaku Orlich Gniazd znajdują się odniesienia do wszystkich najpopularniejszych motywacji
uczestników turystyki militarnej. Wśród nich należy wyszczególnić chęć poznania architektury obiektów
obronnych, pragnienie obcowania w miejscach istotnych z punktu historii narodowej, czy też potrzebę odwiedzenia
przestrzeni ważnych wydarzeń związanych z dziejami konfliktu jak i działalnością konkretnych postaci
historycznych. W dziedzictwie "orlich gniazd" z łatwością można odnaleźć treści związane z każdą z wyżej
wymienionych motywacji. W związku z tym turystyka militarna zdaje się być jedną z najbardziej pożądanych
form podróży kulturowych w omawianej przestrzeni. Jednakowoż aby mieć pewność o słuszności takiej tezy,
należy przeprowadzić odpowiednie badania, pytając turystów o przyczyny ich podróży. W literaturze podkreśla
się, iż właśnie motywacja odwiedzających - określana jako pragnienie edukacji lub doświadczenia osobistego
przeżycia - jest czynnikiem wyróżniającym omawiany typ wypraw. Wiedza na temat powodów wyboru Szlaku
Orlich Gniazd jako destynacji ma szansę ułatwić koordynatorowi szlaku jak i opiekunom poszczególnych
obiektów stworzenie jeszcze bardziej atrakcyjnej oferty turystycznej, w tym przypadku z punktu widzenia
kulturowej turystyki militarnej [Mikos v. Rohrscheidt 2010b, ss. 135-139 i 150-153; Mikos v. Rohrscheidt
2011].
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Wśród badaczy zajmujących się tematem turystyki kulturowej istnieją dwa sposoby interpretacji istniejących
w jej obrębie podróży motywowanych potrzebą obcowania z naturą. W pierwszym przypadku jej istotę stanowi
chęć uchwycenia sposobów adaptacji środowiska przyrodniczego przez człowieka na przestrzeni dziejów.
Z kolei drugim ujęciu celem podróży są tereny przyrody prawnie chronionej [za: Mikos v. Rohrscheidt 2010b,
s. 155]. W trakcie badań wyszczególniono, iż w obrębie Szlaku Orlich Gniazd znajdują się podmioty atrakcyjne
z punktu widzenia obydwu interpretacji turystyki kulturowo-przyrodniczej. Atrakcją trasy jest zarówno
wyjątkowa adaptacja uwarunkowań topograficznych i wpisanie w obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej dawnych
obiektów obronnych, jak i też możliwość zwiedzania Ojcowskiego Parku Narodowego, a także licznych parków
krajobrazowych.
Turystyka hobbystyczna
W społeczeństwach krajów rozwiniętych zauważa się zjawisko wzrostu ilości czasu wolnego, a co za tym
idzie poszerzają się możliwości uprawiania hobby. Interpretacja wyników waloryzacji pozwala wysunąć wniosek
o rozbudowanym spektrum możliwości rozwijania różnorodnych zainteresowań na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej
i w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów szlaku. Z racji bardzo szerokiego spektrum potencjalnych pasji,
nie jest możliwe wyszczególnienie wszystkich alternatyw, jakie daje Szlak Orlich Gniazd. Niemniej z pewnością
można w tym kontekście wymienić te najbardziej oczywiste, jak chociażby hobby sportowe: wspinaczkę skałkową,
spacery nordic walking, wycieczki konne czy też rowerowe. Co więcej, warto wrócić do rozważań dotyczących
turystyki żywej historii. Jak już wspomniano obiekty szlaku sprzyjają rozwijaniu pasji związanych z historią
czy też rekonstrukcjami historycznymi [Mikos v. Rohrscheidt 2010b, ss. 184-186].
Popularna turystyka eventowa
W trakcie analizy wyników waloryzacji turystyczno-kulturowej Szlaku Orlich Gniazd należy zwrócić szczególną
uwagę na rezultat osiągnięty w podzakresie III.B. (eventy zgodne z tematyką szlaku), gdzie osiągnięty
wynik ponad dwukrotnie przekroczył maksymalny pułap punktów możliwych do uwzględnienia. Świadczy to o
wyjątkowo bogatej ofercie imprez tematycznych, których motywem przewodnim jest prezentacja dziedzictwa
historycznego jurajskich warowni. Wcześniej zwrócono uwagę, iż różnego rodzaju imprezy rekonstrukcyjne
mogą być zakwalifikowane do destynacji m.in. turystyki żywej historii. Nie przeszkadza to jednak w uznaniu
tego typu spotkań za wydarzenia atrakcyjne także z punktu widzenia popularnej turystyki eventowej [Mikos
v. Rohrscheidt 2010b, s. 196]. Co więcej należy pamiętać o szerokim programie imprez niezwiązanych tematycznie
z ideą szlaku. Odbywają się one zarówno bezpośrednio na terenie obiektów, jak i w gminach, przez które
przebiega główna trasa systemu. W wyniku czego zwiększa się różnorodność oferty kierowanej do potencjalnych
odwiedzających, przez co Szlak Orlich Gniazd tym bardziej można uznać za system potencjalnie atrakcyjny
z punktu widzenia turystyki eventów popularnych.
Bibliografia
Mikos v. Rohrscheidt A., 2009, Podróże studyjne jako klasyczna forma turystyki kulturowej, [w:] K. 0Buczkowska,
A. Mikos v. Rohrscheidt (red.) współczesne podróże kulturowe, Wyd. AWF Poznań, s. 119-156.
Mikos v. Rohrscheidt A., 2010a, Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja,
Proksenia,
Kraków.
Mikos v. Rohrscheidt Armin, 2010b, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał,
perspektywy, Poznań, KulTour.pl.Mikos v. Rohrscheidt A., 2011, Militarna turystyka kulturowa:
pojęcie i zakres zjawiska, zagadnienia ogólne [w:] Jędrysiak T., Mikos v. Rohrscheidt A., Militarna
turystyka kulturowa, PWE ,Warszawa
|
