|
Daria Kalka
Analiza waloryzacyjna mikroregionu wskazała na turystykę eventową jako jedną z głównych destynacji
turystyki kulturowej powiatu świdnickiego. Większość imprez odbywa się w miesiącach letnich, dlatego
wówczas szczególnie warto zaplanować wyjazd. Oferta poniższa nie ujmuje eventów kulturowych. Pobyt zaplanowany
jest na dowolny weekend od piątkowego popołudnia do godzin popołudniowych w niedzielę.
Dzień 1. Świdnica z kupiecką tradycją w tle
Pierwszy dzień warto poświęcić miastu powiatowemu, którego tradycja kupiecka sięga średniowiecza.
Miasto powstało na skrzyżowaniu dwóch szlaków handlowych, dzięki którym Świdnica zyskała znaczenie jako
ważny ośrodek handlu. Z kolei wzrost znaczenia Świdnicy i awans do rangi stolicy księstwa przyczynił
się do wybudowania wokół miasta umocnień obronnych. Rynek świdnicki, stanowiący jeden z najcenniejszych
zespołów zabytków na Dolnym Śląsku, będzie miejsce rozpoczęcia proponowanej wyprawy.
1. Ratusz i Muzeum Dawnego Kupiectwa (ul. Rynek 37)
Obiekt ten pierwotnie został wybudowany w stylu gotyckim w latach 1329- 1336, jako budowla dwukondygnacyjna
powstała w wyniku przebudowy domu kupieckiego, o którym wzmiankowano w 1291 roku. W ratuszu zachowały
się relikty kramów bogatych kramarzy, na których wybudowanie w tym samym roku pozwolił Bolko I. W drugiej
połowie XIV w. rada miejska wydała zezwolenie rzemieślnikom, mającym swe kramy przy domu kupieckim, na
przekształcenie ich w domy mieszkalne pod warunkiem, że zostaną one wybudowane z trwałych materiałów.
Ratusz i wieża ratuszowa świadczyły o niezależności miasta. Badacze nie byli zgodni, co do czasu pojawienia
się Wieży Ratuszowej. Część z nich datowała jej pojawienie się na rok 1377, czyli w momencie wykupienia
wójtostwa przez miasto. Badania fundamentów jednak wskazały, że obiekt istniał już w poprzednim stuleciu.
Wieża kilkakrotnie ulegała zniszczeniu. Pierwszy raz spłonęła w pożarze miasta w roku 1393. Odbudowana,
została razem z ratuszem strawiona przez ogień w roku 1528 oraz 1716. Odbudowa z lat 1717- 1720 nadała
budynkowi dzisiejszego wyglądu. W 1757 roku wojska austriackie zburzyły wieżę. Nowa konstrukcja z 1765
nadała jej wysokość 50 metrów. Przetrwała I i II wojnę światową w dobrym stanie. Runęła w styczniu 1967
w wyniku... nieudolnie przeprowadzanego remontu oraz rozbiórki budynków sąsiednich. Widoczny dziś obiekt
oddany do użytku został w kwietniu 2012 roku i nie stanowi wiernej rekonstrukcji poprzedniego.
Najbardziej reprezentacyjną zachowaną salą Ratusza jest późnogotycka Izba Rajców Miejskich z XVI wieku,
zdobiona barokowym wykuszem oraz drewnianą polichromią z ok. 1537 roku. Izba Rajców była pierwotnie kaplicą.
Wnętrze Izby Rajców było w całości zdobione malowidłami, niestety zachowały się one tylko częściowo.
Są to przede wszystkim malowidła o tematyce religijnej: Sąd Ostateczny i Sąd nad jawnogrzesznicą na ścianie
zachodniej oraz Ukrzyżowanie na ścianie wschodniej.
Obecnie w Ratuszu mieści się Muzeum Dawnego Kupiectwa, które podzielone jest na 4 działy. Muzeum
powstało w 1967 roku. Zajmuje się tematem handlu w dawnych czasach i posiada wiele eksponatów z nim związanych.
We wspomnianej Sali Rajców znajduje się dział Historii Świdnicy. Szczególną uwagę zwraca makieta XVII-
wiecznej Świdnicy, oddająca system fortyfikacji, bram i wież miasta. W aneksie przy Sali usytuowano "mauzoleum"
Piastów świdnickich, którego główną ozdobę stanowią kopie rzeźbionych płyt tumbowych z przedstawieniami
założyciela księstwa świdnickiego - Bolka I i jego wnuka - Bolka II. Kolekcję starych wag, odważników
i miar znajdziemy w Dziale Metrologicznym. Dział Dawnego Kupiectwa gromadzi zabytki związane z dawnym
handlem. Prym wiodą tutaj kolekcje opakowań szklanych- głównie butelek. Wykonane są z różnego rodzaju
szkła, ceramiki, kamionki i pochodzą z różnych okresów.
Ekspozycje przyjmują formę ciekawych aranżacji. Zwiedzający mogą zobaczyć XX- wieczną karczmę, sklep
kolonialny, aptekę z przełomu XIX/ XX wieku, Dom Wagi i Urząd Miar czy Stację Paliw sprzed II wojny światowej.
W holu muzeum przygotowano wystawę dotyczącą świdnickich Żydów w Średniowieczu.
Przy Muzeum Dawnego Kupiectwa znajduje się Ławeczka Marii Kunitz- żyjącej w XVII wieku kobiety
- astronoma, która znaczną część swojego życia spędziła w Świdnicy. Słuchał jej sam Jan Heweliusz. Jej
nazwiskiem oznaczono jeden z największych kraterów na Wenus. Uczona trzyma w prawej dłoni swoje dzieło
"Urania propitia", w lewej astrolabium. Warto choć na chwilę przysiąść się obok - podobno dotknięcie
jej ręki przynosi szczęście.
2. Kamienice i fontanny w obrębie Rynku
Kamienice mieszczańskie z XVI-XIX wieku znajdujące się w obrębie rynku stanowią o dawnej zamożności Świdnicy.
Na szczególną uwagę zasługuje kilka z nich ze względu na walory estetyczne i architektoniczne oraz na
osoby, które w nich mieszkały lub czasowo przebywały. Kamienica nr 7 - "Pod Złotą Koroną" była dawnym
hotelem. Przebywali w nim między innymi królowie pruscy oraz feldmarszałek Helmut von
Moltke. W kamienicy
nr 8 - "Pod Złotym Chłopkiem" mieszkała Maria Kunitz. Budynek posiada cechy renesansowe oraz manierystyczny
portal z napisem w języku łacińskim "Drzwi te mają być otwarte dla przyjaciela a zamknięte dla wroga".
Kamienica nr 28 należała do książęcej rodziny von Hochberg. Z kolei pierwszy w Europie lekarz wodolecznik
- Sigmund Hahn i jego rodzina mieszkali pod numerem 27. W narożnym domu "Pod Hermesem" znaleziono skarb
składający się z monet z okresu wojny 30- letniej.
W Rynku znajdują się także cztery barokowe fontanny oraz barokowa kolumna św. Trójcy z 1693 r. Fontanna
w narożniku skąd wybiega Kotlarska jest dłuta L. Webera (znakomity rzeźbiarz śląskiego baroku) i przedstawia
Atlasa. Pochodzi z 1716 roku. Druga, dłuta tego samego rzeźbiarza, przedstawiająca Neptuna, stoi u wylotu
Grodzkiej. Pochodzi ona z 1732 roku. Ozdobiona jest herbami m. in. Świdnicy, Śląska i Czech. Kolejne
dwie, nieco skromniejsze w dekoracji pochodzą z 1740 roku (róg Pułaskiego) i 1744 roku przy wylocie Długiej.
W latach 1983-1988 przeprowadzono gruntowny remont wszystkich czterech studni. W centralnej części rynku
znajduje sie kolumna św. Trójcy, postawiona staraniem ówczesnego starosty miasta Sitzendirfa w roku 1693.
Wykonana jest ona z czerwonego piaskowca. Miała ona wyznaczać geometryczny środek średniowiecznego miasta.
Okrążając Rynek wychodzi się na ulicę Pułaskiego. Zastosowanym tam rozwiązaniem architektonicznym,
wymuszonym przez ukształtowanie terenu podczas funkcjonowania miasta jako twierdzy, są chodniki tarasowe
zdobione inskrypcjami łacińskimi,. Kamienica przy ul. Pułaskiego 34 z kolei jest perełką świdnickiego
baroku. Pochodzi z 1740 roku i wyróżnia się bogato zdobioną elewacją.
Następnie należy skręcić w ulicę Bohaterów Getta, i iść dalej ulicą Kościelną do bramy Kościoła Pokoju.
3. Kościół Pokoju pw. Św. Trójcy
Kościół Pokoju pw. św. Trójcy należy do zabytków najwyższej klasy. W 2001 został wpisany na Listę Światowego
Dziedzictwa Kultury UNESCO. Świątynię wybudowano na mocy porozumień traktatu westfalskiego zawartego
w 1648 roku. Wypełniając jego postanowienia, 13 sierpnia 1652 r. cesarz Ferdynand III udzielił swojej
zgody na budowę świątyni, a 10 dni później wyznaczono teren budowy. Plac miał kształt kwadratu (200 x
200 kroków), sam kościół miał mieć 100 kroków długości i 50 kroków szerokości. Zgodnie z zarządzeniem
cesarskim mógł być wybudowany jedynie poza murami, a czas wznoszenia świątyni nie mógł przekroczyć jednego
roku. Kamień węgielny pod budowę kościoła położono w sierpniu 1656. W czerwcu 1657 roku odprawiono tu
już pierwsze nabożeństwo. Kościół, wzniesiony w systemie szachulcowym jako budowla centralna, wybudowany na planie
krzyża greckiego, posiada ogromną powierzchnię
wewnętrzną (1090 m²). Jest tym, samym największym kościołem drewnianym w Europie. Na uwagę zasługuje
barokowa ambona z bogato zdobioną balustradą oraz ołtarz główny z połowy wieku XVIII zbudowany przez
Gotfrieda Augusta Hoffmanna. Ponad mensą ołtarza widoczna jest płaskorzeźba, przedstawiająca Ostatnią
Wieczerzę. Ponad nią umieszczono zespół rzeźb z wizerunkami Mojżesza, arcykapłana Aarona, Jezusa, Jana
Chrzciciela i apostołów Piotra i Pawła.
Odrestaurowane w 1991 roku wielkie organy (z 1669 roku) również stanowią jeden z piękniejszych tego
typu instrumentów na Dolnym Śląsku. Malowidła na stropach, autorstwa świdnickich malarzy, odnoszą się
do obrazów z Apokalipsy św. Jana, a jedno z nich przedstawia św. Trójcę. Empory na całej długości
pokryte są 78 tekstami wersetów biblijnych i 47 scenami alegorycznymi. Od strony ołtarza w kierunku głównego
wejścia widoczna jest bogato zdobiona, wyróżniająca się swym kształtem wystawna loża Hochbergów. Wzniesiona
została w 1698 roku jako dowód wdzięczności dla rodziny hrabiego Johanna Heinricha von
Hochberg, który
ufundował 2/3 drewna niezbędnego do budowy kościoła - ok. 2 tysiące dębów.
W obszarze Placu Pokoju znajdują się także inne obiekty. Są to: mur kościelny, dzwonnica, plebania, dom
kościelnego, budynek byłego liceum ("Lutherheim"), dom wdów,
prymariat, dom kantor, rendantura i cmentarz.
Ten ostatni posiada barokowe i klasycystyczne epitafia, XIX- wieczne kwatery i nagrobki z XX wieku. Na
cmentarzu spoczywa m. in. pradziadek Otto von Bismarcka.
Dalej należy iść tą samą trasą z powrotem, skręcić w ul. 1 Maja i dalej do Placu św. Małgorzaty.
4. Plac św. Małgorzaty - część murów miejskich i krzyż pokutny
W obszarze placu znajduje się odsłonięta część dawnych murów miejskich, suchej fosy oraz kaponiera Bramy
Kapturowej (jednej z głównych bram wjazdowych do średniowiecznej Świdnicy). Na murach zawieszone są stare
plany twierdzy. Obok nieistniejącej dziś Bramy Kapturowej znajduje się krzyż pokutny z wyrytą datą- 1347
i inicjałami JT- Jakuba Tau, nadwornego błazna Bolka II, straconego z powodu rzekomego sprawstwa śmierci
książęcego syna - siedmioletniego Bolka III. Według legendy błazen zasłonił się chłopcem przed ciosem
rycerza Lotara - ojca Kunegundy, ukochanej Jakuba.
5. Zespół poklasztorny kapucynów - na gruzach książęcego zamku
W skład zabudowań wchodzi klasztor, wybudowany w 1680 roku oraz kościół pw. św. Antoniego wybudowany
w latach 1682-1688. Zamek książęcy powstał prawdopodobnie w końcu XIII w. i wielokrotnie był trawiony
przez ogień. Po trzecim pożarze ówczesny właściciel obiektu - Christoph Wenzel von Nostitz przekazał
zamek zakonowi kapucynów (1676), który po jego zburzeniu wzniósł klasztor (1680), a następnie kościół
(1682). Pozostałością po zamku jest zachowany renesansowy portal z datą 1537. Pochodzi on z okresu odbudowy
zamku przez dr. Franza Grimma, kanclerza Księstwa Świdnicko - Jaworskiego, po pożarze w 1528 r.
W latach 70 XX wieku kościół został opuszczony. Popadł potem w ruinę. Obecnie mieści się tu zbór Kościoła
Zielonoświątkowego.
Ulicą Konopnickiej należy przejść do ul. Basztowej.
6. Dawna Brama Strzegomska (ul. Basztowa 2)
Dawna baszta miejska połączona jest z kościołem pod wezwaniem św. Barbary. Wybudowana została w latach
1501-1513, a następnie przebudowana w połowie XVIII w., modernizowana na początku XIX w. i w latach 70.
i 80. XX w. Powstała na planie prostokąta, zamknięta od północy półkoliście, posiada dwie kondygnacje
- efekt przebudowy z XX w., kryta jest dachem dwuspadowym i półstożkowym. Ma sklepienie sieciowe, bogatą
późnogotycką dekorację kamieniarską ścian oraz późnogotycką polichromię w prezbiterium.
Basteja stanowiła niegdyś ochronę dla jednej z bram miasta - Bramy Strzegomskiej. Do bastei bramy Strzegomskiej
przylega fragment murów obronnych. Obecnie mieści się w niej restauracja.
Barokowy kościół św. Barbary pierwotnie był kaplicą, w przeszłości wielokrotnie niszczoną i odbudowywaną.
W XVIII wieku została zamieniona na kościół protestancki, a na początku wieku XIX na zbrojownię a później
urządzono tam magazyn. W prezbiterium zachowały się renesansowe malowidła ścienne o tematyce roślinnej.
Obecnie siedziba Naczelnej Organizacji Technicznej.
Przejście wzdłuż ul. Kotlarskiej.
7. Kościół pw. Św. Józefa
Kościół pw. św. Józefa wraz z klasztorem powstał w latach 1754- 1772 z inicjatywy urszulanek, które pojawiły
się w Świdnicy około roku 1700. Realizację projektu architektonicznego przypisuje się Wenzelowi
Mattauschowi.
Kościół posiada wyposażenie w stylu barokowo- rokokowym. Zachowało się eliptyczne wnętrze. Cennym elementem
świątyni jest rokokowa ambona z 1780 roku oraz ołtarz główny z 1781 roku, obecnie z wtórnym obrazem przedstawiającym
św. Józefa z Dzieciątkiem autorstwa kłodzkiego malarza, Hieronimusa Richtera (1897). Barokową elewację
kościoła akcentuje kamienny portal, zwieńczony figurami św. Józefa, św. Augustyna i św. Urszuli. W attyce
umieszczono rzeźby św. Floriana i św. Wolfganga.
Podczas oblężenia Świdnicy przez wojska napoleońskie w r. 1807, pocisk armatni uszkodził sklepienie kościoła,
a w części klasztoru urządzono magazyn wojskowy. W okresie "Kulturkampfu" Przerwana została także nauczycielska
działalność urszulanek. Władze pruskie nakazały siostrom opuszczenie Świdnicy w 1877 roku. Powróciły
do miasta po blisko dziesięciu latach. W latach 1927-28 na rogu dzisiejszych ulic Budowlanej i Żeromskiego
wzniosły gmach szkolny pod wezwaniem Św. Anieli. Ponowne wysiedlenie urszulanek nastąpiło w czasach hitlerowskich.
Następnie wzdłuż ul. Długiej w dochodzimy do placu katedralnego.
8. Katedra pw. św. Stanisława i św. Wacława
Kościół powstał w XIV wieku z polecenia księcia Bolka II Świdnickiego. Początek budowy wskazuje się na
rok 1330. Sam książę miał położyć pierwszy kamień pod budowę - jednak brak o tym informacji w źródłach.
W 1353 roku zakończono prezbiterium, a w 1385 roku nawę główną. Pod koniec wieku XIV planowano wzniesienie
dwóch wież, ale tylko jedną wykonano w pełni i dziś góruje nad panoramą miasta. Równocześnie powstawały
kaplice fundowane przez cechy i bogatych mieszczan. Budowa katedry zakończyła się w 1525 roku.
Barokizacji wnętrza dokonali na przełomie XVII i XVIII wieku jezuici, którzy objęli w 1662 roku patronat
nad świątynią. Po sekularyzacji zakonu, kościół został zamieniony na magazyn zbożowy. Restaurowany w
latach 1893- 1895 utracił wiele oryginalnych elementów architektonicznych.
Orientowana, trójnawowa bazylika stanowi cenny przykład architektury gotyckiej. Uderza ogrom budowli.
Większość rzeźb i ołtarzy wykonał Jan Riedel, którego najwybitniejsze dzieło stanowi ołtarz główny, flankowany
rzeźbami, przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych. Wzorowany był na ołtarzu barokowym
z paryskiego kościoła Van-de-Grace.
Wielkie organy zdobi "Orkiestra Niebiańska", wykonana przez Jerzego Leonarda Webera. Rzeźbiarz wykonał
też ołtarz w kaplicy Matki Bożej Świdnickiej, gdzie znajduje się łaskami słynący wizerunek Maryi z XV
w.
Jednym z najcenniejszych obiektów świątyni jest bez wątpienia ołtarz maryjny z 1492 roku ukazujący Zaśnięcie
NMP w formie pentaptyku, a także Chór Mieszczan. Pentaptyk pochodzi prawdopodobnie z warsztatu nieznanego
ucznia Wita Stwosza. Interesujące jest również sklepienie Kaplicy Rzeźników (inaczej Kaplica Marmurowa).
Malarz Jan Hiebel przedstawił tam sceny z wojny 30- letniej. Nad ołtarzem zobaczyć można orła Piastów
Śląskich.
U podnóża Katedry znajdują się pozostałości fortyfikacji fryderycjańskich z II poł. XVIII w.
Obok katedry stoi barokowy budynek konwiktu jezuickiego z lat 1690-1691.
Propozycja noclegu: Hotel Fado ***
Warto również wieczorem przespacerować się po świdnickim rynku - część zabytków jest iluminowana.
Dzień 2. Militarne dziedzictwo powiatu
Zwiedzanie warto rozpocząć przy ul. Sikorskiego 19.
1. Dom Richthofenów
Przy ulicy Sikorskiego 19 znajduje się dom Richthofenów. Manfred Albrecht von Richthofen - znany jako
Czerwony Baron (na większość akcji bojowych latał w myśliwcach malowanych w kolorze czerwonym) - to największy
as myśliwski okresu I wojny światowej (odniósł 80 zwycięstw powietrznych). Urodzony w Borku (dziś część
Wrocławia), w wieku 9 lat przeprowadził się z rodzicami do Świdnicy. Po nauce w tutejszym gimnazjum ewangelickim
wstąpił do Korpusu Kadetów w Legnickim Polu. Przed I wojną światową służył w szeregach pruskiego 1. Pułku
Ułanów Śląskich im. Aleksandra III, stacjonującym w Ostrowie Wielkopolskim. W maju 1915 przeniósł się
do lotnictwa. 20 kwietnia 1918 roku przyniósł mu ostatnie zwycięstwo. Dzień później zginął podczas walki
z kanadyjskim pilotem. Samolot spadł na stronę wojsk brytyjskich. Po I wojnie trumnę Richthofena przeniesiono
na Cmentarz Inwalidów w Berlinie.
W pobliskim parku po wojnie posadzono dąb Richthofena, nazwisko pilota zostało wyryte na głazie, wzniesiono
mauzoleum. W budynku, do 1945 roku znajdowało się muzeum poświęcone pamięci Czerwonego Barona oraz jego
brata Lothara, który podczas walk powietrznych uzyskał 40 zwycięstw. Prochy Manfreda zostały w 1971 roku
złożone w rodzinnej kwaterze na cmentarzu w Wiesbaden. Jego ojciec i brat zostali pochowani na świdnickim
cmentarzu.
Dziś dom jest budynkiem mieszkalnym. W ogrodzie domu znajduje się miejsce pamięci, powstałe z inicjatywy
założyciela Fundacji im. Czerwonego Barona (http://www.richthofen.pl/)- Jerzego Gaszyńskiego.
Przy ul. Śląskiej i Brzozowej zachowały się pozostałości fleszy.
2. Flesza Nowomłyńska
W połowie XVIII w. rozpoczęto przebudowę dawnych murów miejskich oraz budowę drugiego pasa umocnień -fortów
i redut, a w dalszej kolejności flesz i hangarów. Jednocześnie rozbudowywano system podziemnych chodników
kontrminowych (kontrminerskich), wychodzących daleko w przedpole twierdzy. Trwało to aż do roku 1807,
kiedy to Francuzi po zdobyciu twierdzy wysadzili większość umocnień. Planowane później odbudowanie twierdzy
nie zostało zrealizowane. W 1866 r., po zwycięskiej wojnie z Austrią, Świdnicę ogłoszono miastem otwartym,
a w roku następnym rozpoczęto rozbiórkę pozostałych umocnień.
Z twierdzy fryderycjańskiej najlepiej zachowanym obiektem jest Flesza Nowomłyńska.Została zbudowana
w 1760 roku, w formie regularnej, ziemnej lunety. Korpus fleszy otoczony był z trzech stron fosą. Całość
okalał ziemny wał, mający od strony wschodniej ponad 10 m wys. W północno - wschodnim narożniku fosy
umieszczona jest kaponiera, połączona z fleszą częściowo zniszczoną poterną. W zakończeniu wału po drugiej
stronie fosy znajduje się laboratorium - pomieszczenie przeznaczone do wykonywania nabojów karabinowych
i artyleryjskich. Na prawym skrzydle fleszy, za podwójną fosą znajdowała się Bateria Skrzydłowa, przed
którą znajdował się zniszczony już Hangar Nowomłyński.
W obrębie ul. Pionierów, Śląskiej, Lipowej oraz Placu Ludowego znajduje się Park Centralny.
3. Park Centralny
Park zajmuje powierzchnię 9 ha. Znajduje się tutaj żelbetonowy most z 1911 roku o długości 26 metrów
oraz pomnik kowala Wieganda z 1922. Rzeźba przedstawia klęczącą postać z młotem jednej ręce, druga podparta
jest na kowadle. Pomnik został poświęcony części Górnego Śląska, która po roku 1922 weszła w skład Polski.
Postać Wieganda - kowala i mściciela z germańskiej mitologii miał przypominać o utraconych terenach Rzeszy.
Pomnik pierwotnie usytuowany był na Placu Grunwaldzkim (dawny Wilhelmplatz).
Przejazd do Witoszowa Dolnego.
4. Muzeum Broni i Militariów -Witoszów Dolny
W Witoszowie Dolnym (2 km od Świdnicy) mieści się prywatne Muzem Broni i Militariów, założone w 1999
roku przez Stanisława Gabrysia. Jednym z ostatnich nabytków muzeum jest czołg T-72 oraz transporter opancerzony
BTR- 60. Wśród zbiorów znajduje się także stacja radarowa RW - 31. Stacja wykrywa obiekty z odległości
240 km i do 80 km wysokości. Składa sie z trzech pojazdów typu Tatra 148. Imponujący zbiór muzeum zawiera
ponad 1000 sztuk militariów (w obu placówkach) - około 150 sztuk broni strzeleckiej, maszynowej i przeciwpancernej
od pierwszych karabinów iglicowych XIX wieku do broni lat pięćdziesiątych XX wieku. Najwięcej eksponatów
pochodzi z okresu II wojny światowej. Na wystawie prezentowane są pierwsze karabiny maszynowe I i II
wojny światowej, RKM-y i UKM-y okresu międzywojennego i okresu II wojny światowej, oraz karabinki, pistolety,
rewolwery, moździerze. Część eksponatów charakteryzuje się unikatowością w skali kraju. W muzeum znajduje
się także zrekonstruowany Fokker Dr.1 - trójpłatowiec Czerwonego Barona.
5. Pałac w Krzyżowej
Neobarokowy pałac zbudowany został na początku wieku XVIII. z inicjatywy Sigismunda von Zedlitz und Lepie,
który był pierwszym właścicielem rezydencji. Pałac w Krzyżowej związany jest także z biografią rodziny
von Moltke, którzy byli jego kolejnymi właścicielami. W czasie II wojny światowej stał się miejscem spotkań
tajnej grupy antynazistowskiej "Kręgu z Krzyżowej" ("Kreisauer Kreis") założonej przez Helmutha Jamesa
von Moltke. Za swoją działalność Helmuth James von Moltke został skazany na śmierć i powieszony w styczniu
1945 roku.
Po wojnie, użytkowany coraz mniej, pałac popadł w ruinę. Założona w 1990 roku Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
zajęła się odbudową pałacu. Obecnie obiekt jest odrestaurowany. Do pałacu prowadzą kamienne schody. Nad
drzwiami widoczne są kartusze herbowe rodzin von Moltke i von Burt. Wewnątrz, na ścianach klatki schodowej
zachowały się freski z dekoracją roślinną.
Od 2009 roku w Krzyżowej zobaczyć można fragment muru berlińskiego.
6. Wierzbna
W Wierzbnie warto zobaczyć zespół pocysterski, na który składa się kościół parafialny
pw. Wniebowzięcia
NMP oraz pałac wzniesiony dla cystersów z Krzeszowa. Kościół był budowany w pocz. XIII w. i należał do
rodu Wierzbnów. W 1315 biskup Henryk z Wierzbna przekazał świątynię cystersom z Kamieńca. W 1585 cystersi
krzeszowscy utworzyli tu prepozyturę (zewnętrzną filię) swojego opactwa. Romański kościół, wykonany z
granitu posiada dwuwieżową fasadę. Na początku XVIII wieku do świątyni dostawiono zabudowania klasztorne.
Obecnie budynek znajduje się w ruinie. W 2 poł. XVII wzniesiono pałac cysterski. Kiedy majątek zakonu
przejęły władze pruskie, pałac sprzedano. W czasie II wojny światowej stacjonowało tu wojsko radzieckie.
Obecnie dzięki Fundacji Chudów obiekt jest w remoncie.
7. Żarów
W Żarowie z elementów fortyfikacyjnych zachował się tylko schron obserwacyjno-bojowy. Wejście do cylindrycznej
kopuły prowadzi betonowym łukowym przedsionkiem, przylegającym do niej od strony północnej. Przedsionek
ten został wkomponowany w podłoże naturalne i obsypany ziemią przez co czyniło go niewidocznym od strony
zachodniej i północnej. Cylindryczna kopuła żarowskiego "kochbunkra" posiada cztery otwory obserwacyjno-strzeleckie
Nie ma pewności jaką rolę pełnił obiekt w 1945 roku, kiedy linia frontu zatrzymała się w okolicach Żarowa
na okres prawie trzech miesięcy. Pewnym jest, że fortyfikacja ta powstała w 1944 roku i prawdopodobnie
do pierwszych dni maja 1945 roku pełniła jedynie rolę punktu obserwacyjnego.
Będąc w Żarowie warto również odwiedzić Żarowską Izbę Historyczną (po uprzednim zgłoszeniu).
Działalność naukowa Żarowskiej Izby Historycznej realizowana jest poprzez: gromadzenie wszelkich eksponatów
i materiałów związanych z Ziemią Żarowską i okolicami, ich naukowe opracowanie oraz udzielanie informacji
wszystkim zainteresowanym. Do działalności naukowej Żarowskiej Izby Historycznej należy także pogłębianie
wiedzy z zakresu prehistorii i historii Ziemi Żarowskiej oraz okolic, które realizowane jest w szczególności
poprzez badania archeologiczne. Szczególnie upowszechniana jest tematyka związana z wojnami: husyckimi,
trzydziestoletnią, wojnami śląskimi i napoleońskimi oraz II Wojną Światową.
Powrót na nocleg do Świdnicy. Następnego dnia po śniadaniu przejazd do Jaworzyny Śląskiej.
Dzień 3. Jaworzyna Śląska - Strzegom - Rogoźnica
1. Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku - Jaworzyna Śląska
Jaworzyna Śląska, będąca najstarszym węzłem kolejowym w Polsce, posiada także największą zachowaną parowozownię
wachlarzową na Dolnym Śląsku, w której mieści się zabytkowy tabor kolejowy (Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa
na Śląsku). Ekspozycja udostępnia zwiedzającym tabor kolejowy normalnotorowy od roku 1890 do lat 70-tych
XX w.
Poza taborem kolejowym na turystów czeka tu także maszyna parowa, dźwig, kolekcja motocykli
Harley-Davidson,
urządzenia dawnej drukarni, zabytkowy komputer Odra, zbiory ikonograficzne, biblioteczne oraz wiele eksponatów
związanych z kolejnictwem i jego otoczeniem z zakresu łączności i zabezpieczenia ruchu kolejowego, nawierzchni
kolejowej. Uruchomiona została makieta kolejowa sterowana autentycznymi urządzeniami zabezpieczenia ruchu
kolejowego.
Muzeum umożliwia przejazd specjalnie zbudowaną drezyną. W planach pozostaje uruchomienie historycznego
składu pociągu składającego się z parowozu i trzech wagonów, który pełniłby funkcję pociągu turystycznego,
kursującego po trasach Dolnego Śląska.
2. Bazylika Mniejsza pw. Św. Piotra i Pawła w Strzegomiu
W 2012 roku na mocy rozporządzenia Prezydenta RP Bazylika Mniejsza p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła
w Strzegomiu została uznana za Pomnik Historii. Bazylika strzegomska stanowi cenny przykład architektury
gotyckiej. Kościół w Strzegomiu jest oszkarpowaną trójnawową bazyliką, wzniesioną z kamienia na rzucie
krzyża łacińskiego z transeptem i wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Fasadę zachodnią akcentują dwie
wieże, w tym jedna nieukończona. Świątynia została zbudowana z miejscowych łamanych granitów i bazaltów
w 1380- 1410. Imponujący jest rozmiar świątyni - długość nawy środkowej 76 metrów. Trzy portale z tympanonami
stanowią przykład średniowiecznych typów ikonograficznych. Płaskorzeźba w tympanonie portalu zachodniego
przedstawione zostały sceny z życia św. Pawła. Przedstawienie to ma swój pierwowzór w tympanonie "Portalu
Śpiewaków" z wiedeńskiej katedry św. Szczepana. Na wimperdze portalu zachodniego przedstawiono "Sąd Ostateczny"
z posągiem Chrystusa jako Sędziego Świata oraz postaciami Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. W tympanonie
portalu południowego znajduje się płaskorzeźba "Zaśnięcie NMP". W portalu północnym przedstawione zostały
sceny koronacji - Matki Boskiej, Batszeby przez Salomona i Estery koronowanej przez
Ahaswera. Inne wyjątkowe
elementy to chrzcielnica z ok. 1585- 1592 z bogato zdobionymi reliefami i barokową przykrywą oraz odlany
w Konstantynopolu najstarszy pracujący w Polsce dzwon z 1318r.
Wnętrze kościoła nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe (w nawach bocznych), gwiaździste (w kaplicach
i na skrzyżowaniu naw) i sieciowe (w nawie głównej). Zachowały się cenne obiekty stanowiące pierwotne
wyposażenie kościoła, m.in.: trójarkadowa, kamienna sedilia (siedzisko) i kamienne sakramentarium w kształcie
wieży z 1 poł. XV w. Bazylika posiada także liczne epitafia oraz fragmenty gotyckiej polichromii.
3. Pokarmelicki zespół klasztorny
Zespół klasztorny karmelitów pochodzi z ok. 1430 roku. Obecny kształt został mu nadany w latach 1704-
1716. Pełnił wówczas funkcję kościoła ewangelickiego ze skromnym barokowym wnętrzem. Obecnie jest to
dom mieszkalny.
4. Dawne mury miejskie
Wokół strzegomskiego starego miasta zachowały się fragmenty podwójnego pierścienia murów obronnych z
XIII- XV wieku. Wśród zachowanych obiektów tego typu wymienić można Basztę Szpiczastą oraz Dziobową (w
Parku Centralnym), a także basteję z XV wieku przebudowaną na kaplicę św. Antoniego.
5. Ratusz z Wieżą Targową
Budynek obecnego ratusza jest neogotycki, powstał w latach 1858-1860. Pozostałością dawnego Ratusza jest
Wieża Targowa zbudowana w 2 połowie wieku XIV. Spełniała dwie funkcje - ratuszową i handlową oraz obronną.
Jest budowlą pięciokondygnacyjną. Na balustradzie wieńczącej budowlę widoczny jest herb Strzegomia, postacie
giermka i muzyka. Na elewacji znajduje się kartusz z herbem miasta i datą 1618. Całkowita wysokość wieży
wynosi 35,9 m (wysokość pierwotna- 16 metrów, dobudowa w roku 1533).
Wieża obecnie została przekazana Towarzystwu Miłośników Ziemi Strzegomskiej i pełni też rolę widokową.
6. Kościół św. Jadwigi
Znajduje się u wylotu ul. Szarych Szeregów prowadzącej w kierunku Międzyrzecza. Powstał na pocz. XIV
w. jako kościół Starego Strzegomia, wymieniany w 1456 r. jako kaplica szpitalna, później cmentarna, przebudowany
na pocz. XVI w., remontowany w XVIII i XIX w., ostatnio w 1963 i 1997 r. Jest budowlą orientowaną, murowaną,
jednonawową, z trójbocznie zakończonym prezbiterium, nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym w całości
oskarpowanym. Kościół zachował we wnętrzu przyścienne sakramentarium i barokową ambonę.
7. Muzeum w Gross-Rosen (Rogoźnica).
W granicach powiatu mieści się obszar dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego
Gross-Rosen. Na terenie
byłego obozu utworzone zostało muzeum. Wystawy stałe ukazują nie tylko historię obozu, ale również życie
codzienne w obozie, grafiki wykonane przez byłych więźniów, fragmenty pamiętników. Przedstawiają historię
totalitaryzmów w Europie w latach 1919-1945. Zwiedzającym udostępniana jest część piwniczna baraku więźniarskiego.
Każdego roku organizowane są wystawy czasowe dotyczące zagłady, sylwetek więźniów czy okresu okupacji
hitlerowskiej w ogóle.
Ideą muzeum było w jak najbardziej możliwym stopniu ograniczenie ingerencji w przestrzeni otwartej i
zachowanej infrastrukturze obozowej. Poza budynkami realizowana jest forma tzw. open- air musem, przeznaczona
dla indywidualnej trasy i refleksji.
Szacuje się, że w obozie zmarło około 40 tysięcy osób. Placówka za zadanie postawiła sobie ukazanie autentyzmu.
Celem nie jest "sprzedawanie śmierci" jako produktu turystycznego.
Muzeum zostało powołane do istnienia w 1983 roku.
Wykorzystane materiały:
Chanas R., Czerwiński J., Dolny Śląsk- Przewodnik, Warszawa 1977.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
www.szlakikulturowe.dolnyslask.pl
www.oczydolnegoslaska.pl
|
