|
Daria Kalka
Turystyka muzealna
W powiecie funkcjonuje kilka placówek o charakterze muzealnym. W budynku ratusza mieści się Muzeum Dawnego
Kupiectwa. Jego ekspozycja podzielona jest na cztery działy. Dział Dawnego Kupiectwa posiada bogatą kolekcję
opakowań szklanych oraz elementów wyposażenia dawnych sklepów. W Sali Rajców mieści się Dział Historii
Świdnicy, gdzie główną atrakcję stanowi pochodząca z XVII wieku makieta miasta. Dział Metrologiczny gromadzi
i udostępnia zabytkowe eksponaty związane z wymianą towarową - wagi, odważniki, tzw. łokcie. Sposób ekspozycji
przybiera zarówno charakter tradycyjny jak i aranżacji sklepów, karczm, aptek. W przylegającym do Sali
Rajców aneksie urządzono także niewielkie "mauzoleum" Piastów świdnickich, mieszczące kopie ich nagrobków.
Dział Naukowo-Oświatowy odpowiada za popularyzację zbiorów oraz organizację lekcji muzealnych. Warto
pomyśleć o cyklicznych żywych lekcjach historii z udziałem odtwórców historycznych. Muzeum organizuje
też kilka razy w ciągu roku wystawy czasowe związane z szeroko pojętą sztuką.
W Witoszowie Dolnym istnieje także unikatowe, prywatne Muzeum Broni i Militariów. Jego imponująca kolekcja
obejmuje ponad 1000 sztuk militariów, przy czym część eksponatów charakteryzuje się unikatowością w skali
kraju. Dodatkową atrakcją jest przymuzealna strzelnica (Witoszów Dolny), gdzie turyści mogą spróbować
swoich sił strzelając z broni krótkiej, maszynowej i pneumatycznej. Wartość dodatkową stanowi organizowanie
przez muzeum pikników militarnych na zlecenie. Coroczny, stały piknik mógłby stać się marką dla miasta
w dziedzinie turystyki militarnej.
W Jaworzynie Śląskiej istnieje Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku z bogatą kolekcją parowozów,
taboru kolejowego oraz motocykli. Muzeum utworzone zostało również - już przed 30 laty - na terenie byłego
obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Rogoźnicy (1983). O tych obiektach szerzej poniżej.
Turystyka dziedzictwa kulturowego
Turystów zainteresowanych dziedzictwem kulturowym przyciągają zabytki najwyższej klasy. Kościół Pokoju
pw. św. Trójcy, wybudowany w Polowie XVII wieku na mocy porozumień traktatu westfalskiego, w roku 2001
został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Wzniesiony w systemie szachulcowym, rozplanowany
w formie krzyża greckiego, posiada on ogromną powierzchnię wewnętrzną (1090 m²), co czyni go największym
kościołem drewnianym w Europie. Na uwagę zasługuje barokowa ambona z bogato zdobioną balustradą oraz
ołtarz główny z połowy wieku XVIII zbudowany przez Gottfrieda Augusta Hoffmanna. Ponad mensą ołtarza
widoczna jest płaskorzeźba, przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Ponad nią umieszczono zespół rzeźb z
wizerunkami Mojżesza, arcykapłana Aarona, Jezusa, Jana Chrzciciela i apostołów Piotra i Pawła. Odrestaurowane
w 1991 roku duże organy również stanowią jeden z piękniejszych tego typu instrumentów na Dolnym Śląsku.
Malowidła na stropach, autorstwa świdnickich malarzy, odnoszą się do obrazów z Apokalipsy św. Jana
a jedno z nich przedstawia św. Trójcą. Empory na całej długości pokryte są 78 tekstami wersetów biblijnych
i 47 scenami alegorycznymi.
W 2012 roku na mocy rozporządzenia Prezydenta RP Bazylika Mniejsza p.w. św. Apostołów Piotra i
Pawła w Strzegomiu została uznana za Pomnik Historii. Bazylika strzegomska stanowi cenny przykład oryginalnej
architektury gotyckiej. Jej trzy portale z tympanonami są przykładami średniowiecznych typów ikonograficznych.
Inne wyjątkowe elementy jej wystroju to chrzcielnica z ok. 1585- 1592 z bogato zdobionymi reliefami oraz
odlany w Konstantynopolu najstarszy pracujący w Polsce dzwon z 1318 roku.
Turystyka religijna
Zainteresowani turystyką religijną motywowani poznawczo znajdą w granicach powiatu wiele cennych obiektów
i zespołów sakralnych. Wspomniany już wcześniej Kościół Pokoju i strzegomska bazylika będą oczywiście
stanowić najważniejsze miejsca na trasach tej kategorii wypraw turystycznych.
Świdnica, będąca aktualną siedzibą biskupią, posiada jeden z najwyższych kościołów w Polsce - katedrę
pw. Św. Stanisława i Wacława. Cenny element katedry stanowi XV- wieczny pentaptyk Zaśnięcie NMP, a
jej wielkie organy zdobi cenna grupa figuralna Orkiestra Niebiańska z pocz. XVIII w. W jednej
z kaplic katedry mieści się Sanktuarium Matki Bożej Świdnickiej, będące atrakcją w skali regionu dla
turystów motywowanych religijnie.
Na Szlaku Sakralnej Sztuki Barokowej im. Michaela Willmanna oprócz strzegomskiej i świdnickiej bazyliki
znajdują się także kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej oraz kościół parafialny
pw. św.
Józefa w Świdnicy. Wysiłki podejmowane w ramach koordynacji tego szlaku na rzecz popularyzacji tej grupy
atrakcji mogą w niedługim czasie przynieść (raczej skromny ze względu na ich charakter) wzrost skali
turystyki także w powiecie świdnickim.
Oprócz wymienionych powyżej kościołów mikroregion posiada także kilka zespołów poklasztornych, które
po udostępnieniu i wyposażeniu w wystawy tematyczne mogłyby uzupełnićlokalnąofertę turystyki
religijnej.
Turystyka industrialna
Na terenie powiatu znajduje się kilka obiektów atrakcyjnych z punktu widzenia tej formy turystyki kulturowej.
Jaworzyna Śląska - stanowiąca najstarszy węzeł kolejowy na ziemiach polskich - posiada największą zachowaną
parowozownię wachlarzową na Dolnym Śląsku, w której mieści się zabytkowy tabor kolejowy (Muzeum Przemysłu
i Kolejnictwa na Śląsku). Ekspozycja udostępnia zwiedzającym tabor kolejowy normalnotorowy od roku 1890
do lat 70-tych XX w.
Poza taborem kolejowym w zbiorach muzeum znajduje się maszyna parowa, dźwig, kolekcja motocykli
Harley-Davidson,
urządzenia dawnej drukarni, zabytkowy komputer Odra, zbiory ikonograficzne, biblioteczne oraz wiele eksponatów
związanych z kolejnictwem i jego otoczeniem z zakresu łączności i zabezpieczenia ruchu kolejowego, nawierzchni
kolejowej. Atrakcję dla młodszych zwiedzających stanowi także uruchomiona makieta kolejowa sterowana
autentycznymi urządzeniami zabezpieczenia ruchu kolejowego.
Muzeum umożliwia swoim gościom przejazd drezyną. W planach pozostaje także uruchomienie stacjonującego
tu historycznego składu pociągu składającego się z parowozu i trzech wagonów, który pełniłby funkcję
pociągu turystycznego, kursującego po trasach Dolnego Śląska. W tym roku po raz trzeci odbyła się Gala
Parowozów - Międzynarodowy Zlot Zabytkowych Parowozów, co również raz w roku uatrakcyjnia pobyt zwolennikom
turystyki industrialnej.
Powiat posiada także inne zabytki techniki i przemysłu. W Bystrzycy Górnej usytuowane są sztolnie kopalń
srebra i rud ołowiu z XVI wieku. Współczesny stan kopalni odzwierciedla jej kształt z końca XVIII wieku.
Pomiędzy Bystrzycą Górną a Jedliną Zdrój (pow. wałbrzyski) znajduje się ciąg wiaduktów starej linii kolejowej.
Dziedzictwo industrialne stanowią także murowane wiatraki typu holenderskiego w Żółkiewce, Strzegomiu,
Pietrzykowie, Komorowie i Gogołowie.
Turystyka eventowa
W każdej gminie powiatu świdnickiego funkcjonują ośrodki kultury oferujące liczne imprezy. Do najważniejszych
wydarzeń powiatu zaliczyć można Międzynarodowy Festiwal Bachowski (w tym roku organizowany już po raz
czternasty), który promuje twórczość artystyczną poprzez prezentację dorobku kompozytorskiego J. S. Bacha.
W salach koncertowych goszczą największe sławy muzyczne. Młodzi muzycy Akademii Muzycznych mają możliwość
w czasie trwania festiwalu wziąć udział w warsztatach prowadzonych przez autorytety w tej dziedzinie.
Atrakcyjność imprezy podnoszą miejsca odbywania koncertów: są one grane w najpiękniejszych zabytkach
Świdnicy (Kościół Pokoju oraz katedra p.w. św. Stanisława i Wacława). Stolica powiatu słynie również
z Międzynarodowych Świdnickich Nocy Jazzowych, Dni Muzyki Kameralnej czy też Festiwalu Teatru Otwartego
oraz Festiwalu Reżyserii Filmowej, w czasie którego do Świdnicy przyjeżdżają gwiazdy polskie reżyserii
i aktorstwa.
W Strzegomiu z kolei organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Folkloru, goszczący zagraniczne zespoły
ze wszystkich kontynentów. Z tego powodu w 1997 roku Strzegom został przyjęty do Międzynarodowej Rady
Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej CIOFF. W 2001 roku podczas X Międzynarodowego
Festiwalu Folkloru event otrzymał certyfikat Polskiej Sekcji CIOFF. Impreza została przy tym uznana za
jeden z najlepszych festiwali folklorystycznych w Europie.
Region posiada także szereg pomniejszych wydarzeń kulturowych. Warto w tym kontekście wspomnieć o Dniach
Świdnicy oraz o Święcie Granitu Strzegomskiego.
Kulturowa turystyka militarna
Zapewne głównym celem turystów zainteresowanych tą formą wypraw kulturowych będą miejsca związane z pobytem
w mieście słynnego Czerwonego Barona, Manfreda von Richthofen (o czym szerzej w dziale poświęconym turystyce
biograficznej), o ile tylko poprawie ulegną ich dostępność i poziom zagospodarowania
(np. w formie wystawy).
Średniowieczne umocnienia miejskie Świdnicy widoczne są już tylko we fragmentach (przy ul. Wrocławskiej
i al. Niepodległości). Mury pochodzą z XIII i XIV wieku. Przy ulicy Basztowej zachowała się basteja,
w której obecnie mieści się restauracja. W czasie prac archeologicznych odsłonięte zostały również relikty
Bramy Kraszowickiej, Piotrowej i Kapturowej. Prace te przyniosły także odkrycie pozostałości zamku świdnickiego.
Zamek ten wielokrotnie płonął. W wieku XVIII został przekazany zakonowi kapucynów, który zamek zburzył,
a na jego miejscu wzniósł klasztor. Po dawnym obiekcie zachował się renesansowy portal.
W połowie wieku XVIII rozpoczęto budowę twierdzy świdnickiej. Do dzisiaj zachowały się fragmenty fryderycjańskich
umocnień - fragment wału głównego z Bramą Mikołajską, pozostałości Fleszy Nowomłyńskiej, Jawornickiej
i Ceglanej. Widoczne są także pozostałości wałów i redut oraz fragment fosy z kaponierą.
W Witoszowie Dolnym mieści się Muzeum Broni i Militariów z unikatowymi w skali kraju zasobami. Jednym
z ostatnich nabytków muzeum jest czołg T-72 oraz transporter opancerzony BTR-60. Na terenie ekspozycji
znajduje się także zrekonstruowany trójpłatowiec Czerwonego Barona- Fokker
Dr. 1.
Na trasie wypraw turystów zainteresowanych turystyką militarną istotnym elementem mógłby stać się tematyczny
Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej, przypominający miejsce pobytu polskiej formacji okresu wojen napoleońskich.
Szlak (mający, niestety, aktualnie raczej wirtualną strukturę) zaczyna się w Świdnicy, przebiegając przez
Witoszów w kierunku Dobromierza i Strzegomia.
W granicach powiatu mieści się obszar dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen (Rogoźnica).
Szacuje się, że w tym obozie zmarło około 40 tysięcy osób. Obok wycieczek ukierunkowanych na historię
ostatniej wojny, obiekt ten może też być celem wypraw tanatoturystyki. Wystawy stałe ukazują nie
tylko historię obozu, ale również życie codzienne w nim, grafiki wykonane przez byłych więźniów, fragmenty
ich pamiętników. Tym samym miejsce i jego ekspozycja jest elementem historii totalitaryzmów w Europie
w latach 1919-1945. Z zachowanych obiektów wymienić można bramę z wartowniami, dzwon obozowy, kuchnię,
tkalnię, piec krematoryjny, ścianę śmierci. Zwiedzającym udostępniana jest część piwniczna baraku więźniarskiego.
Każdego roku organizowane są tu wystawy czasowe dotyczące zagłady, sylwetek więźniów czy okresu okupacji
hitlerowskiej w ogóle. Ideą muzeum było w jak najbardziej możliwym stopniu ograniczenie ingerencji w
przestrzeni otwartej i zachowanej infrastrukturze obozowej. Poza budynkami realizowana jest forma tzw.
open- air musem, przeznaczona dla indywidualnej trasy i refleksji.
Placówka za zadanie postawiła sobie ukazanie autentyzmu. Celem nie jest "sprzedawanie śmierci" jako produktu
turystycznego.
Dla turystów militarnych z pewnością interesująca będzie także Krzyżowa, miejsce pochówku wybitnych wodzów
z okresu niemieckich wojen zjednoczeniowych oraz jedno z "gniazd" opozycji antynazistowskiej w okresie
II wojny światowej (por. niżej).
Turystyka miejska
Ten rodzaj turystyki za cel obiera miasta o znaczącej historii oraz największej liczbie dobrze zachowanych
zabytków. Liczba turystów odwiedzających stolicę administracyjną powiatu z roku na rok wzrasta. Największym
zainteresowaniem cieszy się świdnicka starówka, Kościół Pokoju, katedra i inne obiekty sakralne oraz
obiekty militarne, wreszcie muzea. Elementem wzmacniającym ofertę dla tej grupy turystów kulturowych
jest także możliwość shoppingu (Galeria Świdnicka). Ważny czynnik stanowi tutaj także stan infrastruktury
turystycznej - baza noclegowa, która w Świdnicy gotowa jest przyjąć zarówno mniej zamożnego turystę kulturowego
jak i tych z zasobniejszym portfelem. Wciąż brakuje jednak obiektu najwyższej kategorii hotelarskiej.
Turystyka tematyczna
Turystyka biograficzna. Manfred Albrecht von Richthofen - znany jako Czerwony Baron -
był największym asem myśliwskim okresu I wojny światowej (80 zwycięstw powietrznych). Urodził się w Borku
(dziś część Wrocławia), jednak w wieku 9 lat przeprowadził się z rodzicami do Świdnicy. Dom Richthofenów
znajduje się przy ulicy Władysława Sikorskiego 19. W pobliskim parku po wojnie posadzono dąb
Richthofena,
nazwisko pilota zostało także wyryte na głazie, wzniesiono mu mauzoleum. W budynku, do 1945 roku znajdowało
się muzeum poświęcone pamięci Czerwonego Barona oraz jego brata Lothara, który podczas walk powietrznych
uzyskał 40 zwycięstw. Dziś dom jest budynkiem mieszkalnym. W jego ogrodzie znajduje się miejsce pamięci,
powstałe z inicjatywy założyciela Fundacji im. Czerwonego Barona (http://www.richthofen.pl) - Jerzego Gaszyńskiego.
Prochy Manfreda zostały w 1971 roku złożone w Wiesbaden. Jednak jego ojciec i brat zostali pochowani
na świdnickim cmentarzu.
Interesującym celem wypraw biograficznych może być podświdnicka Krzyżowa, była rezydencja zasłużonego
pruskiego rodu Moltke, z którego wyszło kilku wybitnych generałów. Prywatny cmentarz rodzinny na wzgórzu
nad miejscowością (w stanie pozostawiającym jeszcze wiele do życzenia) już dziś jest celem grup niemieckich
turystów. Jednak największy potencjał dla omawianej formy turystyki kulturowej wyznacza fakt działania
w rezydencji jednej z grup cywilnego oporu przeciw rządom Hitlera i prowadzonej przez niego wojnie, zgrupowanego
wokół potomka tego rodu i właściciela pałacu: Helmuta Jamesa von Moltke. Wystawa poświęcona jego postaci
(i innym liderom ruchów opozycyjnych oraz wolnościowych) mogłaby być lepiej promowana, a jej ewentualna
multimedializacja może przynieść powiatowi nowy atrakcyjny punkt docelowy wycieczek. Ze względu na dobre
warunki to właśnie miejsce mogłoby być punktem oparcia dla organizacji lokalnego produktu turystyki biograficznej.
Świdnica - jako dawna stolica Księstwa Świdnicko - Jaworskiego może także stanowić cel regionalnych wypraw
tematycznych związanych z postaciami i dokonaniami kilku piastowskichksiążąt świdnickich,
bez wątpienia należących do najwybitniejszych władców okresu średniowiecznego rozbicia dzielnicowego
na Śląsku. Bolko I podniósł miasto do rangi stolicy księstwa. W aneksie przylegającym do ratuszowej Sali
Rajców znajdują się kopie rzeźbionych płyt tumbowych z przedstawieniami założyciela księstwa świdnickiego
- Bolka I i jego wnuka - Bolka II. Ślady książąt widoczne są m.in. w postaci reliktów ich dawnej aktywności
- np. relikty kramów w ratuszu, które wiążą się ze zgodą Bolka II na budowę 32 kramów bogatych kramarzy
w 1291. Także budowa ówczesnego kościoła parafialnego w XIV w. (obecna katedra) została podjęta na polecenie
księcia. Na miejscu, a właściwie na pogorzeliskach dawnego zamku książęcego wzniesionego z inicjatywy
Bolka I Surowego lub Bernarda I, znajduje się obecnie Kościół Zielonoświątkowców.
|
