|
Opracował: Łukasz Bajda
Na trasie proponowanej wycieczki znalazły najważniejsze i najbardziej znane atrakcje turystyczne powiatu
sanockiego. Pierwszy dzień przeznaczony jest wyłącznie na odwiedzenie obiektów znajdujących się w Sanoku.
Program drugiego dnia, z uwagi na słabo rozwinięte formy komunikacji zbiorowej w regionie, został opracowany
przede wszystkim z myślą o turystach zmotoryzowanych.
Dzień 1 - Sanok
Wjeżdżając do Sanoka od strony Krosna i Rzeszowa należy na Rondzie Zdzisława
Beksińskiego skręcić w lewo. Po przejechaniu ok. 2 km. ulicami Dmowskiego i Staszica należy na skrzyżowaniu
z sygnalizacją świetlną skręcić w prawo, w ul. Adama Mickiewicza. Za Domem Turysty PTTK (po prawej stronie
drogi) skręcić w lewo w ulicę zamkową. Po kilkuset metrach, za cerkwią znajduje się duży płatny parking.
1. Cerkiew Prawosławna p.w. Trójcy Świętej
Świątynia ta powstała w 1784 r. i aż do 1946 r. użytkowana była przez grekokatolików. Następnie została
przekazana prawosławnym, którym służy aż do dziś. We wnętrzu cerkwi znajduje się ikonostas z II poł.
XIX w. oraz polichromia namalowana w 1907 r.
2. Muzeum Historyczne w Sanoku
Mieszczące się w zamku sanockim Muzeum Historyczne słynie z jednej z najcenniejszych w Polsce kolekcji
ikon oraz zbioru obrazów Zdzisława Beksińskiego, nieżyjącego już współczesnego malarza, który wywodził
się z Sanoku. Jest to największy zbiór twórczości Beksińskiego. W oddanym do zwiedzania w 2012 r. zrekonstruowanym
skrzydle południowym zamku sanockiego, oprócz dzieł znanego malarza, prezentowana jest również ciekawa
ekspozycja poświęcona jego życiu, łącznie z odtworzoną pracownią artysty.
3. Rynek sanocki i okolice
Podążając od Muzeum w kierunku Rynku, w głębi, po prawej stronie drogi widoczny jest budynek dawnej sanockiej
synagogi na ścianie tablica z napisem po polsku i hebrajsku. Natomiast po lewej stronie
ulicy zamkowej budynek tzw. Zajazdu z XVIII w., a za nim willa zasłużonej dla Sanoka rodziny Zaleskich
(obecnie dom modlitwy Adwentystów Dnia Siódmego). Obok na niewielkim Placu św. Jana znajduje się
charakterystyczny Pomnik Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę. Na ścianie budynku,
który zamyka plac od strony rynku umieszczono stałą ekspozycję fotografii ukazujących związki Sanoka
z Wojskiem Polskim
Dawny ratusz sanocki znajdujący się we wschodniej pierzei rynku powstał najprawdopodobniej pod
koniec XVIII w. Na jego miejscu istniały już wcześniej dwa drewniane ratusze, które spłonęły. W drugiej
połowie XIX w. ratusz został połączony z sąsiednimi kamienicami, a całości nadano eklektyczną fasadę.
Ostateczny wygląd ratusza nadała mu przebudowa z lat 30-tych ubiegłego wieku.
W południowo - wschodnim narożniku rynku znajduje się franciszkański Kościół p.w. Znalezienia Krzyża
Świętego. Został on wybudowany 1632-1640 na miejscu dwóch starszych drewnianych świątyń. Obecny kościół
był trzykrotnie niszczony pożarami: 1676, 1743 i 1872. W wyniku licznych remontów i przebudów został
pozbawiony cech stylowych. Wyposażenie kościoła w większości pochodzi z XIX w. Ostateczny wygląd nadano
świątyni u schyłku XIX w. kiedy przebudowano wieżę, która stanowi charakterystyczny element panoramy
Sanoka.
4. Kościół Przemienienia Pańskiego
Wybudowany w latach 1874-1887. Za wyjątkiem szesnastowiecznej płyty nagrobnej Sebastiana Lubomirskiego,
starosty sanockiego, która znajdowała się w starszej świątyni, kościół nie posiada ciekawego wyposażenia.
W pobliżu kościoła znajduje się Dom Mansjonarzy z XVII w., który należy do najstarszych budynków Sanoka.
Propozycja obiadu: położona w płn. wsch. narożniku rynku Karczma "Jadło Karpackie", serwująca potrawy
inspirowane kuchnią regionalną. Zarówno w centrum Sanoka, jak i w okolicy skansenu znajdują się liczne
lokale gastronomiczne o różnym standardzie.
5. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (skansen)
Największy skansen w Polsce. Został otwarty dla zwiedzających w 1966 r. W MBL Sanok prezentowane jest
budownictwo pięciu głównych grup etnograficznych, jakie zamieszkiwały obszar Beskidu Niskiego, Bieszczadów
i Pogórza. Oprócz sektorów poświęconych Łemkom, Bojkom, Dolinianom, Pogórzanom Wschodnim i Zachodnim,
w skansenie zrekonstruowano również rynek galicyjskiego miasteczka oraz zorganizowano sektor związany
z kopalnictwem naftowym.
W Sanoku znajduje się najlepsza w powiecie baza noclegowa. Obok kilku hoteli funkcjonują tu także
liczne obiekty oferujące noclegi w cenach ekonomicznych (Por. dział: Gdzie jeść i spać).
Dzień 2 - W dolinie Osławy i Osławicy
1. Zagórz - cerkiew i kościół (opcjonalnie)
Zagórz w przeszłości stanowił ważny węzeł kolejowy. Obecnie bardzo często miejscowość ta jest pomijana
przez turystów przyjeżdżających w Bieszczady.
W Zagórzu, przy drodze prowadzącej do Komańczy, znajduje się dawna greckokatolicka murowana cerkiew
p.w. św. Michała z 1836 r., użytkowana obecnie przez prawosławnych. Około kilometra za cerkwią, jadąc
na południa, dotrzeć można do kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia Matki Bożej. Świątynia
ta została zbudowana w połowie XVIII w., jednakże miejscowa tradycja mówi o ufundowaniu w tym miejscu
kaplicy już w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego. Owa kaplica stanowić by miała prezbiterium obecnego
kościoła. We wnętrzu najcenniejszy jest obraz Zwiastowania NMP z XVI w. znajdujący się w ołtarzu głównym.
Część wyposażenia świątyni pochodzi ze zrujnowanego kościoła klasztornego.
2. Ruiny zespołu klasztornego Karmelitów Bosych w Zagórzu
Samochód najlepiej zostawić na dużym bezpłatnym parkingu obok zabytkowego kościoła parafialnego w
Zagórzu. Stąd warto udać się już na piechotę - spacer ok. 10 minut z pięknym widokiem na Góry Słonne.
Przy drodze stacje Drogi Krzyżowej z rzeźbami bieszczadzkich artystów.
Malowniczo położone ruiny, choć często są nieznane turystom przyjeżdżającym w Bieszczady, należą do najciekawszych
zabytków tej części Polski. Największe wrażenie wywiera ruina kościoła klasztornego, z zachowanymi we
wnętrzu fragmentami polichromii. Przed fasadą kościoła znajduje się figura Matki Bożej Szkaplerznej,
ustawiona tu w 2004 r. w miejscu starszej, już dawno nieistniejącej.
Zespół klasztorny zaczął powstawać na początku XVIII w. dzięki fundacji jednego z najbogatszych mieszkańców
ziemi sanockiej - Jana Stadnickiego, wojewody wołyńskiego. Przy klasztorze funkcjonował przytułek dla
weteranów wojennych, którymi mieli się opiekować karmelici. W pierwszej połowie XIX w. całość zabudowań
klasztornych spłonęła, a zgromadzenie uległo kasacie. W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia podjęto
próbę odbudowy obiektu, która zakończyła się fiaskiem z przyczyn politycznych. Obecnie obiekt utrzymywany
jest w stanie trwałej ruiny.
3. Cerkiew w Szczawnem
Cerkiew p.w. Zaśnięcia Matki Bożej wybudowana w latach 1888¬1889. Świątynia posiada układ trójdzielny
z małym przedsionkiem, orientowana z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. W 1925 r. została odnowiona.
Dach jednokalenicowy przykryty blachą pomalowaną na zielono. Prezbiterium i nawa są zwieńczone baniami.
Świątynia od 1962 r. pełni funkcję świątyni filialnej parafii prawosławnej z
Morochowa. Nabożeństwa odbywają
się co dwa tygodnie - wymiennie z Dziurdziowem, który należy do tej samej parafii.
W trakcie remontu w 1925 r. wnętrze świątyni pokryto figuralno - ornamentową polichromią. Na północnej
ścianie przedsionka możemy odnaleźć nazwiska twórców tych malowideł, wśród których znajdował się dawny
adiutant Semena Petlury - Borys Palij-Neijlo, który przed II wojną światową mieszkał w Przemyślu, gdzie
prowadził pracownię ikonograficzną. Naprzeciw wejścia do świątyni w 2009 r. umieszczono głaz z tablicą
upamiętniającą rodziny, które zamieszkiwały Szczawne do 1945 r.
4. Cerkiew w Turzańsku (opcjonalnie)
Turzańsk to miejscowość położona na pograniczu Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Tutejsza cerkiew p.w.
św. Michała Archanioła została wybudowana w latach 1801-1803. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w cerkwi
odbywały się sporadycznie nabożeństwa rzymskokatolicki, aż do zamknięcia świątyni przez władze latem
1961 r. Dwa lata później obiekt przekazano nielicznej wspólnocie prawosławnej. Obecnie jest to cerkiew
filialna prawosławnej parafii w Komańczy.
Świątynia ta należy do tzw. grupy osławskiej czyli kilku cerkwi łemkowskich wzniesionych w typie północno-wschodnim,
bezwieżowym. Charakterystyczne dla obiektu jest pięć baniastych wieżyczek wieńczących babiniec, nawę,
prezbiterium i dwie zakrystie. W cerkwi zachował się niemal w całości oryginalny ikonostas z końca XIX
w. Interesujące są również, współczesne ikonostasowi, malowidła naścienne - wśród nich ciekawe przedstawienie
Pana Jezusa w łemkowskiej chacie.
Obok cerkwi znajduje się wybudowana w 1817 r. dzwonnica o konstrukcji szkieletowej, najwyższa spośród
dzwonnic tego typu w całym regionie.
5. Klasztor Sióstr Nazaretanek w Komańczy (opcjonalnie)
Samochód należy zostawić na bezpłatnym parkingu, na początku bocznej drogi prowadzącej do klasztoru.
Przy drodze znajdują się kamienne tablice z cytatami ze "Ślubów Jasnogórskich".
Położony w części miejscowości nazywanej Letniskiem. Przed II wojną światową znajdowało się tutaj kilka
drewnianych, piętrowych pensjonatów. Również budynek klasztoru z końca lat 20-tych ubiegłego wieku został
zbudowany w tym samym stylu. Od początku połowa budynku przeznaczona była dla letników. Kilkukrotnym
gościem pensjonatu prowadzonego przez Siostry Nazaretanki był przedwojenny premier Kazimierz Bartel.
O 29 września 1955 r. do 28 września 1956 r. w komańczańskim klasztorze znalazł się Prymas Polski - ks.
kardynał Stefan Wyszyński. Było to czwarte, a zarazem ostatnie miejsce internowania kardynała. Na parterze
klasztoru, znajduje się kaplica oraz niewielka izba pamięci, gdzie przechowywane są pamiątki związane
z kardynałem Stefanem Wyszyńskim.
Przed budynkiem klasztoru znajduje się odsłonięty w 1986 r. pomnik Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Warto wybrać się również do, znajdującej się w pobliżu drogi, figury Matki Bożej Leśnej i niewielkiego
cmentarza z I wojny światowej.
6. Kolekcja haftów i strojów łemkowskich
Prywatny zbiór ludowych strojów łemkowskich. Właścicielka kolekcji - pani Daria Boiwka sama wykonuje
hafty, krywulki, hardany i inne elementy tradycyjnego stroju Łemków.
7. Cerkwie w Komańczy (opcjonalnie)
W Komańczy funkcjonuję trzy parafie: rzymskokatolicka, prawosławna i greckokatolicka. Każde z wyznań
posiada swoją świątynię.
W 1802 r. w Komańczy została zbudowana drewniana cerkiew parafialna p.w. Opieki Matki Bożej. Świątynia
ta reprezentowała typowy dla doliny Osławy i Osławicy, ale gdzie indziej niespotykany styl wschodniołemkowski
(podobnie jak cerkwie w Turzańsku i Radoszycach). Aż do początku lat 60. ubiegłego wieku cerkiew ta służyła
grekokatolikom. Po wysiedleniu większości Łemków była to jedyna obok Sanoka świątynia unicka na omawianym
terenie. W 1961 r. została jednak zamknięta przez władzę i po trzech latach przekazana przez władze niewielkiej
wspólnocie prawosławnej, a bardziej liczebni grekokatolicy przez 20 lat byli zmuszeni odprawiać swoje
nabożeństwa w kościele rzymskokatolickim w Komańczy. W 2006 r. historyczna cerkiew spłonęła wraz z całym
wyposażeniem. Została odbudowana w pierwotnym kształcie. Zachowała się natomiast oryginalna dzwonnica
słupowa, współczesna cerkwi.
W 1985 r. miejscowi grekokatolicy rozpoczęli budowę nowej świątyni. Władze nie zezwoliły jednak na budowę
cerkwi od podstaw. Dlatego też przeniesiono do Komańczy niewielką drewnianą świątynię z podsanockiej
miejscowości Dudyńce, którą ustawiono na bardzo wysokim, murowanym "fundamencie" stanowiącym główną część
nowej cerkwi, której budowę ukończono w 1988 r.
8. Duszatyn
Dawna wieś królewska sięgająca swoją historią XVI w. Po 1945 r. wysiedlono stąd wszystkich mieszkańców,
a zabudowa została całkowicie zniszczona. Obecnie Duszatyn to niewielka osada leśna. W sezonie turystycznym
funkcjonuje tu bar oraz pole namiotowe.
9. Jeziorka Duszatyńskie i rezerwat "Zwiezło"
Od baru w centrum Duszatyna (miejsce gdzie można zostawić samochód) ok. 500 m. drogą w kierunku miejscowości
Smolnik. Po lewej stronie przedwojenny krzyż przydrożny. Należy skręcić w boczną drogę leśną, wzdłuż
której wyznakowany jest czerwony szlak prowadzący nad Jeziorka Duszatyńskie, na Chryszczatą (997 m.)
i dalej. Od baru w Duszatynie do rezerwatu "Zwiezło" ok. 1 h 20’
Na początku 1907 r. w rejonie góry Chryszczatej wystąpiły szczególnie obfite opady. W ich wyniku fragment
nasiąkniętego wodą zbocza oderwał się od podłoża i z wielkim hukiem oraz towarzyszącymi mu wstrząsami
zsunął się w dolinę potoku Olchowego. Nie jest to zjawisko odosobnione w Karpatach fliszowych, niezbudowanych
z warstw piaskowca występującego pomiędzy warstwami łatwo nasiąkających wodą łupków. Jednakże powstałe
na początku XX w. osuwisko Zwiezło jest największe w polskich Karpatach, jeśli chodzi o ilość materiału
ziemnego i skalnego, który uległ przemieszczeniu - 12 mln. m3 oraz drugim pod względem powierzchni.
W wyniku opisanego wyżej zjawiska powstały trzy jeziorka osuwiskowe, z których dwa dotrwały do naszych
czasów. Położone na wysokości 687 m. Jeziorko Dolne ma powierzchni 4500 m2, a Jeziorko Górne
(708 m.) 12500 m2. To ostatnie, jeszcze w latach dwudziestych ubiegłego stulecia było dwukrotnie
większe. Jeziorka ulegają jednak stopniowemu wypłycaniu i zarastaniu. Z trzeciego zbiornika wodnego spuszczono
wodę jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym.
Wędrówkę można kontynuować czerwonym szlakiem. Po ok. 1 godzinie można osiągnąć szczyt Chryszczatej
(997 m.) Powrót do Duszatyna tą samą drogą.
Propozycja obiadu/kolacji: Restauracja "Pod Kominkiem" w Komańczy
|
