|
Armin Mikos v. Rohrscheidt
Ze względu na znaczny udział walorów o profilu kulturowo-przyrodniczym, najkorzystniejszym czasem
do odwiedzin w powiecie dzierżoniowskim jest okres od maja do końca września. Jednak można to uczynić
także okresie trwania jednego z ważniejszych eventów letnich, na przykład pleneru filmowego w Cichej
Wodzie lub któregoś z bielawskich eventów muzycznych. Poniższa propozycja jest skierowana dla turystów
indywidualnych, posiadających własny środek transportu i obejmuje weekend (zatem czas od piątku późniejszego
popołudnia w piątek do niedzieli po południu), nie jest też powiązana z udziałem w konkretnej imprezie,
przez co może zostać wykorzystana w dowolny weekend sezony turystycznego.
Dzień 1: Traktem Smoka przez Dzierżoniów
Zwiedzając Dzierżoniów można wykorzystać lokalną trasę turystyczną, opracowaną i wyznaczoną w roku
2008 z myślą o gościach tego miasta. Nosi ona nazwę Traktu Smoka (nazwa nawiązuje do legendy związanej
ze świętym Jerzym, patronem pierwszej parafii i miasta, a jednocześnie jednego z elementów jego herbu)
a jej znakiem, umieszczonym na trasie przed poszczególnymi miejscami jest wbudowane w płyty chodnikowe
wyobrażenie smoka, który wskazuje kierunek ku kolejnemu obiektowi. Poniżej zestawiono i pokrótce opisano
wybrane obiekty tej trasy, szczególnie interesujące ze względu na swoje walory oraz związek z historią
miasta i regionu.
Mapka Traktu Smoka z oznaczeniem wszystkich obiektów jest zamieszczona w zasobach sieci pod adresem:
www.dzierzoniow.pl/sites/default/files/pliki/trakt_-_mapa.pdf
Poniżej podane są wszystkie kolejne obiekty Trasy, z których te rekomendowane dla zwiedzania opatrzono
opisami.
1. Ratusz. Pierwszy budynek, łączący funkcje administracyjne i handlowe (dom kupców) stanął w
tym samym miejscu zapewne jeszcze w drugiej połowie XIII wieku. Obecny gmach ratusza jest wynikiem przebudowy
dokonanej w latach 1872-74, najstarszymi jego elementami są gotycki portal i średniowieczna wieża, która
pełni jednocześnie funkcję punktu widokowego. W budynku mieści się rekonstrukcja warsztatu menniczego
(z możliwością wybicia pamiątkowych monet). Ciekawymi elementami wystroju są: popiersie ks. Jana Dzierżonia
oraz tablica z nazwiskami obywateli honorowych miasta (wśród nich m.in. pisarki Wandy Chotomskiej i reżysera
Sylwestra Chęcińskiego) a także rzeźba dobosza z bębenkiem, legendarnej postaci, która miała uratować
miasto od najazdu Szwedów podczas wojny trzydziestoletniej.
Figura św. Jana Nepomucena.
Kamienica Józefa Kellnera (Rynek 39).
Gotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (pierwotnie augustiański)
Kaplica rodziny Sadebecków w parku
Gmach II Liceum Ogólnokształcącego (dawna szkoła ewangelicka)
2. Kościół Maryi Matki Kościoła
Autorem projektu tej klasycystycznej, wówczas ewangelickiej świątyni był znany w swojej epoce architekt
Carl Gotthard Langhans, którego dziełem jest także m.in. berlińska Brama Brandenburska. Kościół wzniesiono
w latach 1795 - 1798 na miejscu wcześniej rozebranego dawnego zamku książąt świdnickich. Struktura i
wyposażenie wnętrza kościoła, z elipsoidalną przestrzenią dla wiernych i trójkondygnacyjną emporą wspieraną
smukłymi kolumnami pochodzą a czasów jego budowy. Walory architektoniczne kościoła pozwalają zaliczyć
go do najbardziej oryginalnych budowli sakralnych Dolnego Śląska
Kościół Świętej Trójcy (dawna kaplica zamkowa)
Kino Zbyszek (nazwa dedykowana Zbigniewowi Cybulskiemu)
Placu Konstytucji z zespołem dawnej Szkoły Agrarnej (potem sławnej "Radiobudy")
Modernistyczna wieża ciśnień
3. Fragment XIII-wiecznych murów miejskich (przy ulicy Mierniczej i plantach)
Zachowane w dużej mierze średniowieczne, kamienne obwarowania miejskie nakazał zbudować jeden z najwybitniejszych
Piastów śląskich: Bolko I Świdnicki. Pierwotny mur ciągły, wzmocniony 30 basztami łupinowymi (zachowało
się 21) i kilkoma pełnymi został w połowie XV wieku uzupełniony drugim murem zewnętrznym, przez co powstało
rzadkie w fortyfikacjach miejskich tej części Europy tzw. międzymurze, znakomicie wzmacniające walory
obronne. W zachowanym fragmencie uwagę zwraca kilka wmurowanych w niego portali kamienic, rozebranych
w XIX wieku, z których jeden zdobi relief z postacią patrona miasta: Świętego Jerzego.
4. Synagoga (ul. Krasickiego 28)/ Prostokątny w swoim rzucie poziomym budynek, wzniesiono w mieszanym
stylu z przewagą elementów neoromańskich i neogotyckich. Otwarty w roku 1875, służył jako dom modlitwy
reichenbachskich Żydów, obywateli Rzeszy niemieckiej. W okresie nazistowskim zamknięta (w roku 1947)
i sprzedana na cele prywatne. Po roku 1945 jako jedna z nielicznych bóżnic na terytorium powojennej Polski
ponownie służyła celom religijnym. Było to spowodowane niezwykłymi proporcjami demograficznymi powojennego
Dzierżoniowa, w którym przez kilka lat około 25% ludności stanowili (polscy tym razem) Żydzi. Wskutek
ich masowych wyjazdów ostatecznie gmina żydowska przestała funkcjonować i synagogę zamknięto w roku 1980,
w roku 2004 natomiast została zniszczona przez pożar. W roku 2007 budynek nabyła fundacja Beiteinu Chaj
- która założył jeden z ocalałych żydowskich mieszkańców Reichenbach, z zamiarem zorganizowania tu centrum
kulturalnego.
5. Dom pastora Friedricha Tiede (ul. Krasickiego 27). Ten odbudowany w roku 2010 budynek pełnił
przez krótki czas wiosną 1813 funkcję kwatery króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Dnia 14 czerwca 1813
podpisano tutaj początkowo tajny układ między Anglią a Prusami, skierowany przeciw napoleońskiej Francji.
W konsekwencji tego oraz kolejnego układu z Rosją i Austrią, zawartego nieco później (27. czerwca) także
w Dzierżoniowie i tworzącego tzw. VI koalicję antynapoleońską, król wezwał swój naród do walki z Francuzami,
uważanymi w Prusach za okupantów. W następującym okresie wojska pruskie odegrały znaczną rolę, przyczyniając
się do klęski Francuzów w Bitwie Narodów pod Lipskiem, a w półtora roku później pod Waterloo.
6. Kościół św. Jerzego. Najstarsza świątynia na terenie miasta. Niepotwierdzone podania wiążą
jej powstanie z osoba księcia Bolesława Kędzierzawego i rokiem 1159. Istnienie kościoła jest natomiast
Udokumentowane w sto lat później, w roku 1258. Pierwotnie halowy, po przebudowie z XV wieku - bazylikowy
kościół na mocy nadania książęcego przez niemal pięćset lat należał do rycerskiego zakonu joannitów,
którzy w Dzierżoniowie posiadali swoją komandorię. (uposażoną placówkę ze stałym konwentem-załogą). Pod
koniec XVI wieku kościół przejęli protestanci, co tłumaczy obecność typowych dla nich empor. Masywną
kamienną wieżę kościoła ozdabia średniowieczne wyobrażenie pochylonej postaci, być może element większej
sceny, przedstawiający fundatora. Wśród cenniejszych elementów wyposażenia znajdują się XVII-wieczny,
wielokondygnacyjny ołtarz główny z centralnymi scenami z życia Chrystusa, imponująca manierystyczna ambona
i rokokowa pieta.
Gmach I Liceum Ogólnokształcącego
7. Muzeum Miejskie Dzierżoniowa. Mieści się w dawnej rezydencji jednego z fabrykantów
zbudowanej
pod koniec XIX wieku. Funkcjonuje od roku 2002 jako Izba Regionalna, w ostatnich latach (do jesieni 2012)
zostało przekształcone w placówkę muzealną, realizująca także zadania badawcze. Wystawa archeologiczna
muzeum gromadzi przedmioty wydobyte w trakcie badań prowadzonych m.in. w Dzierżoniowie, Bielawie,
Niemczy i Ciepłowodach. Najstarsze z nich pochodzą z okresu paleolitu (ok.10 000 lat p.n.e.) a najmłodsze
z początków XVII wieku. Obok grupy eksponatów neolitycznych (narzędzi z krzemienia, naczyń i grupy kamiennych
toporków, epokę brązu reprezentują tu gliniane naczynia i szpile z brązu, dzieła ludzi z kręgu kultury
łużyckiej. Ciekawa jest kolekcja eksponatów pochodzących z okresu wczesnego średniowiecza, zatem wytworzonych
przez ówczesnych słowiańskich mieszkańców tej ziemi, wśród nich garnki. kościane łyżwy, narzędzia i elementy
ubioru. Najcenniejszym zespołem znalezisk z późniejszego okresu jest tzw. tzw. skarb z Dzierżoniowa w
postaci unikatowych glinianych figurek. W ramach wystawy historycznej: można obejrzeć dokumenty,
mapy z XVII i XVIII wieku (m.in. historycznego Księstwa Świdnickiego), a także ponad dwustuletnie grafiki
przedstawiające miasto, oraz kolekcje przedmiotów związanych z jego dziejami i wybitnymi mieszkańcami.
W "izbie śląskiej" zebrane są zabytki charakterystyczne dla śląskiej kultury ludowej okresu
XIX-wieku, wśród nich meble z motywami roślinnymi oraz narzędzia jak kołowrotek, przęślica, grupa żelazek
"z duszą". Z kolei w "saloniku mieszczańskim" uwagę zwraca zestaw mebli z końca XIX wieku, wykonanych
w stylu neorenesansowym. W gabinecie ks. Jana Dzierżonia, XIX-wiecznego śląskiego duchownego,
odkrywcy dzieworództwa wśród pszczół, uznawanego za pionier współczesnego pszczelarstwa, którego imię
miasto dziś nosi, zgromadzono szereg eksponatów związanych z jego osobą i osiągnięciami.
Poza Traktem:
8. Gmach dawnych Zakładów Radiowych Diora (ul. Parkowa).
Fabryka, założona na bazie niemieckich wojskowych zakładów radiotechnicznych działała już od roku 1945.
Od początku produkowano w niej odbiorniki radiowe: niektóre "diorowskie" modele osiągnęły w Polsce kultowy
status i były na standardowym wyposażeniu np. pokoi hotelowych. Potem w ofercie firmy pojawiły się telewizory
i radia przenośne. Diora była wówczas jednym z dwóch głównych krajowych dostawców tego rodzaju sprzętu.
Począwszy od lat 70-tych ubiegłego wieku produkcję poszerzono o sprzęt stereofoniczny i radia samochodowe.
Porażka prób wprowadzenia na rynek dobrej jakości urządzeń wideo, których koszty produkcji okazały się
za wysokie, by sprostać taniej konkurencji z importu wpłynęła na radykalne pogorszenie finansowej kondycji
firmy i doprowadziła do jej upadłości w roku 2001
Kolacja: proponowane miejsce:
Nocleg: Dla zasobniejszych turystów: Hotel-Pałac Bielawa,ul. Piastowska 23
Wersja oszczędniejsza:
Gospodarstwo Agroturystyczne Cicha Woda, Lasocin 1 (Pieszyce)
lub:
Dzierżoniów, Hotel OSIR, ul. Strumykowa1
 Dzień 2: Przyroda i kultura wokół Dzierżoniowa (opcja A)
Wyjazd z Dzierżoniowa lub z Bielawy przez Dzierżoniów
1. Roztocznik (gm.Dzierżoniów): pałac i park
W wieku XIX właścicielami dóbr Olbersdirf była śląsko-niemiecka rodzina baronów von Seherr-Thoss. Oni
to pod koniec tego wieku przebudowali starszy pałac, nadając mu styl neobarokowy i otaczając romantycznym
parkiem z dwoma stawami. Aktualnie właścicielem zespołu jest spółka "Kłos Investment" sp. z o.o. z Wrocławia.
W części południowo-zachodniej blisko 7-hektarowego parku pałacowego, gdzie zachowały się szpalery i
aleje drzew, zachowała się pierwotna, ciekawa kompozycja, tu także znajduje się szereg roślin egzotycznych
oraz kilka pomników przyrody.
2. Arboretum w Wojsławicach
Jeden z największych i zapewne najciekawszy park romantyczny Dolnego Śląska znajduje się w Wojsławicach,
małej osadzie, położonej w bezpośredniej bliskości historycznego miasteczka Niemcza. Kulturowo-przyrodnicza
historia tego miejsca rozpoczęła się w roku 1880 , gdy dobra wojsławickie zakupił i uczynił swoją siedzibą
Fritz von Oheimb; zakładając przy niej ogród różaneczników. Oheimb, który w przydworskim ogrodzie tworzył
"żywe obrazy" z roślin i dbało jego atrakcyjność w każdej porze roku, był także znany ze swoich praktycznych
inicjatyw w zakresie botaniki, wprowadził na Dolnym Śląsku liczne nieznane tu do tej pory gatunki i odmiany
roślin, m.in. klony palmowe których kilka rośnie do dziś.
Aktualnie funkcjonuje tu jedno z największych (powierzchnia 62 hektarów) w kraju arboretów, posiadające
od 1988 status placówki naukowo-dydaktycznej Uniwersytetu Wrocławskiego i udostępniające swoje unikatowe
kolekcje roślin badaczom, studentom ale także uczniom i turystom. Wśród sześciu tysięcy gatunków i odmian
roślin najliczniej reprezentowane są byliny: jest ich ponad 3500 odmian. Tutejsze zbiory różaneczników
(największe w Polsce) i azalii, bukszpanów oraz liliowców zostały oficjalnie włączone do elitarnego rejestru
Polskich Kolekcji Narodowych.Obok rododendronów, stanowiących swoistą wizytówkę parku,
są tu inne unikatowe w naszym klimacie okazy m.in. cedr libański, cedrzyniec kalifornijski, mamutowiec
olbrzymi, metasekwoja chińska i sośnica japońska. Duże wrażenie robi na zwiedzających kolekcja liliowców,
kwitnących na przełomie czerwca i lipca.
Obiad - proponowane miejsce:
Restauracja Niemczański Młyn, ul. Wrocławska 39, Niemcza
3. Park zdrojowy w Przerzeczynie Zdroju
Odkąd na początku XIX wieku we wsi Dirsdorf odkryto mineralne źródła siarczkowe i żelaziste, rozpoczęła
się kariera miejscowości jako kurortu. Ze swoimi 4 sanatoriami i zakładem przyrodoleczniczym Przerzeczyn
jest od dziesiątek lat najmniejszym oficjalnie uznanym uzdrowiskiem w Polsce. Jednak rzadkie kuracje
wodą radoczynną oraz kameralna atmosfera zyskują temu miejscu wiernych zwolenników. Do zespołu należy
park zdrojowy, z bujną roślinnością, w tym pomnikowymi drzewami, pergolą kilkoma ludowymi rzeźbami oraz
ścieżką zdrowia. W pobliżu miejscem spaceru może być także malowniczy przełom rzeki Ślęzy z kaskadami
i wodospadami.
4. Wieża widokowa na Wielkiej Sowie
Podejście na kulminację Gór Sowich (1015 m n.p.m.) proponowane jest od strony Kamionek, gdzie też można
pozostawić samochód. Droga od tej strony jest nie tylko dobrze oznaczona, ale podejście jest stosunkowo
łagodne, ponadto zamieszczone przy nim opisy walorów przyrodniczych pozwalają połączyć aktywność fizyczną
edukacją przyrodniczą. Sama wieża jest już drugim obiektem tego typu, pierwszy powstał w roku 1886, ale
został zamknięty po wypadku dwóch turystów. Istniejący obiekt kamienno-żelbetowy o wysokości 25 metrów
wzniesiono w latach 1905-1906 z inicjatywy oddziałów dzierżoniowskiego i walimskiego niemieckiego Towarzystwa
Sowiogórskiego. Pierwotne przeznaczenie obiektu to - obok pełnienia turystycznego punktu widokowego,
upamiętnienie Ottona von Bismarcka, jednoczyciela Niemiec i twórcy tzw. II Rzeszy. Takich wież powstało
w Niemczech w sumie ponad 240. Na parterze tej sowiogórskiej znajdowała się sala pamięci z popiersiem
Żelaznego Kanclerza autorstwa H. Magnussena, a w oknach witraże z motywami nawiązującymi do jego politycznej
biografii. Wieża jest otwarta w sezonie (od początku maja do końca sierpnia), od godziny 9.30 do 19.00.
Pod oświetloną wieczorami wieżą stają stoliki i ławki, na tarasie widokowym znajdują się lunety widokowe,
ponadto w wieży funkcjonuje sklep, teren wokół szczytu jest ogrodzony. a poza sezonem (od 1 września
do 31 października). Przy dobrej pogodzie widać stąd Dzierżoniów, Bielawę i pobliskie Świdnicę i Ząbkowice
Śląskie oraz masyw Ślęży, znaczny fragment Niziny Śląskiej, szczyt Śnieżki, Góry Wałbrzyskie i Kamienne,
Góry Stołowe i Orlickie, pasma Gór Bardzkich, Złotych, Bialskich i grupy Śnieżnika.
Proponowane miejsce kolacji: Gospodarstwo Agroturystyczne Cicha Woda, Lasocin (na szlaku zejścia z
Wielkiej Sowy w kierunku Pieszyc)
Dzień 2: Trasa tematyczna "Pałace regionu i ich mieszkańcy" (opcja B).
Ta propozycja jest skierowana do osób zainteresowanych historią. Ponieważ na poniżej opisanej trasie
w większości obiektów brak fachowych opisów, warto przedtem zaopatrzyć się w jeden z przewodników po
ziemie dzierżoniowskiej lub bliżej zapoznać z dziejami przynajmniej niektórych tutejszych rodów.
Przebieg trasy: z Dzierżoniowa lub z Bielawy przez Dzierżoniów: Nowizna - Kietlin - Piława
Górna - Owiesno - Bielawa - Pieszyce - do Dzierżoniowa lub Bielawy
1. Pałac i park w Nowiźnie, gm. Dzierżoniów
Dobrze zachowany trójkondygnacyjny pałac zbudowano z cegły z niewielkimi dodatkami kamienia, w swojej
frontowej elewacji posiada starsze elementy barokowe. W pamiętnym dla niemieckiej historii roku 1813,
kiedy to Prusy wyłamały się z przymusowego sojuszu z Napoleonem i przeszły na stronę Rosji, miał tu tymczasową
kwaterę król Fryderyk Wilhelm III. To on w tych dniach w niedalekim Wrocławiu wydał odezwę "Do mojego
narodu" i stanął na czele niemieckiego ruchu wyzwoleńczego, ustanawiając order Żelaznego Krzyża. Wokół
pałacu rozciąga się obszerny park, założony na początku XIX wieku.
2. Pałac w Kietlinie, gm. Niemcza
W połowie XVI wieku w tej domenie księcia legnicko-brzeskiego Jerzego II zbudowano renesansowy dwór.
Później jednym z jego właścicieli był znany poeta śląski Daniel Casper von Lohensteina następnie przedstawiciele
rodów śląskich Goldfuss, Leghorn, Seidlitz, Brauchitz, Prittwitz i Kisling. Dwór przebudowano w drugiej
połowie XVIII wieku i z tego okresu pochodzi zachowana wystrój fasady, a także sali balowej. Aktualnie
pałac jest własnością prywatną i jego oferta obejmuje możliwość noclegu, wyżywienie, organizację imprez
oraz jazdę konną.
Także przy wyborze tej opcji na drugi dzień można w tym miejscu uwzględnić wojsławickie Arboretum
(por. opcja A), jako siedzibę rodziny von Oheimb
3. Pałac Gladishof w Piławie Górnej
Rycerska rezydencja w tym miejscu jest poświadczoną od roku 1367, kiedy to Franz von Peterswald miał
ją otrzymać od księcia Bolka II świdnickiego razem z Dolną i Środkową Piławą. Od tej pory przechodził
przez wieki z rąk do rąk. A swoją dzisiejszą nazwę otrzymał od jednego z kolejnych właścicieli: Sigismunda
von Gladis. Zespół rezydencjonalny z obszernym parkiem, wzniesiony pierwotnie w XVIII wieku, gościł kilku
wybitnych ludzi pióra, w tym słynnego niemieckiego dramatopisarza i poetę okresu Oświecenia Gottholda
Efraima Lessinga (1729-81), oraz liberalnego poetę Teodor Körnera. W wieku XIX hrabia Wilhelm von Perponcher-Sedlnitzky,
dyplomata pruski, znacznie powiększył zarówno majątek, jak i park. Wzniósł także istniejący do dziś pałac
w stylu neogotyckim czego najwyraźniejszym znakiem są zachowane w oknach tzw. łuki Tudorów. Dawniej podziwiane
kolekcje ozdobnej zieleni parkowej oraz ogród zimowy uległy zniszczeniu, zachowały się natomiast tarasy
na stokach wzgórza. Obecni właściciele kompleksu starają się go krok po kroku restaurować.
Obiad: miejsce proponowane: Restauracja Pasaż, Plac Magistracki 8, Piława Górna
4. Owiesno: gm. Dzierżoniów, ruiny pałacu
W XIII wieku w Owieśnie funkcjonował gród obronny, należący prawdopodobnie do zakonu templariuszy, w
kolejnym stuleciu wzniesiono tu zamek z okrągłym dziedzińcem i kwadratową wieżą. Od końca XIV wieku do
połowy XVI w. należał on do zniemczonej śląskiej rodziny Pogorzelów (Pogarell), która uzyskała wpływy
na Śląsku dzięki biskupowi wrocławskiemu, Przecławowi z Pogorzeli, długoletniemu wicekanclerzowi cesarza
Karola IV Luksemburga. W II połowie XVII wieku rezydował tu hrabia August z Legnicy, stryj ostatniego
piastowskiego władcy na Śląsku, Jerzego Wilhelma. Potem przez ręce rodzin von Bock von Nimptsch i von
der Heyde przeszedł, droga małżeństw i dziedziczenia na własność znanej pruskiej rodziny wojskowych von
Seidlitz, w których posiadaniu pozostał do ostatniej wojny. Na przełomie XVII i XVIII wieku zamek przekształcono
na barokowy pałac, który został powtórnie przebudowany w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku. Nietknięty
przez ostatnią wojnę, przetrwał do lat pięćdziesiątych minionego wieku, jednak później pozbawiony opieki
powoli popadał w ruinę a elementy wyposażenia systematycznie rozkradano. Obecnie ruina znajduje się w
rękach Fundacji "Zamek Chudów", która regularnie organizuje tu imprezy z cyklu "Spotkania z kulturą i
historią".
5. Pałac Dierigów w Bielawie (aktualnie hotel, ul Piastowska 23)
Około roku 1800 Christian Dierig odziedziczył niewielki warsztat tkacki. Po stu czterdziestu latach rodzina
Dierigów posiadała ponad dwadzieścia zakładów włókienniczych na terenie Niemiec, w tym głównie na Dolnym
Śląsku, będąc pracodawcą dla ponad 15 tysięcy rodzin, cieszącym się długo szacunkiem za troskę o swoich
pracowników. Tę opinię zrujnował bunt tkaczy w roku 1844. Choć jego właśni robotnicy bronili maszyn przed
buntownikami, to właśnie przed fabryką Dierigów doszło do krwawego zakończenia rewolty. Po tym wydarzeniu
wstrząśnięty założyciel firmy wycofał się z aktywności przemysłowej, pozostawiając ją synom, Wilhelmowi
i Friedrichowi. Wiele lat później, na przełomie XIX i XX wieku właśnie w Bielawie (wówczas Langenbielau)
miejscu, gdzie koncentrowały się interesy rodziny "Królów Bawełny" wzniesiono imponującą rezydencję tej
dynastii fabrykantów. Po ponad półwiecznym okresie funkcjonowania instytucji publicznych, w roku 1999
kompleks odzyskał swoją funkcję mieszkalną, stając się hotelem. Na uwagę zasługuje staranność konserwacji
obiektu.
6. Pałac w Pieszycach.
Pierwotna renesansowa rezydencja w Pieszycach została przebudowana ze starszego XVI—wiecznego dworu
na początku XVII wieku. Swój dzisiejszy kształt pałac uzyskał w 1710 roku, choć niewielkie dodatki miały
miejsce jeszcze w kolejnych stuleciach. W czerwcu pałac gościł cesarza Rosji Aleksandra I, przebywającego
tu podczas rozmów poprzedzających zawarcie w Dzierżoniowie (Reichenbachu) VI koalicji antynapoleońskiej.
Tutaj też 15 czerwca podpisano jedno z porozumień tworzących tę konstelację polityczną: układ między
Rosją i Anglią. W dniu historycznego buntu tkaczy pieszyckich, 3 czerwca 1844 roku, pałac i plac przed
nim były miejscami dramatycznych wydarzeń. Uwięziony tu jeden z przywódców rebelii został uwolniony po
groźbie wzięcia obiektu siłą. Od strony północnej pałac otacza obszerny park (pow.10 hektarów), założony
prawdopodobnie już XVII wieku. Obecnie obiekt jest remontowany, niedostępny dla turystów indywidualnych.
Kolacja, proponowane miejsce:
Restauracja Sowia Dolina, Pieszyce, Kamionki 65
Propozycja spędzenia wieczoru:
Kompleks Pływalni Aquarius w Bielawie, możliwość aktywnego zakończenia dnia.
Proponowany nocleg: w Bielawie, Pieszycach lub Dzierżoniowie, por. pierwszy dzień.
 Dzień 3. Przemysł i bunt w Sudetach
Krótszy program tego dnia (uwzględniający czas na powrót gości weekendowych do domu) koncentruje się
wokół walorów industrialnych i technicznych mikroregionu dzierżoniowskiego. Turystom mniej zainteresowanym
tymi wątkami dziedzictwa kulturowego wypada zaproponować skorzystanie z tej z opcji poprzedniego dnia,
której nie wybrali, z odpowiednia do posiadanego czasu selekcja miejsc i zwiedzanych obiektów.
1. Trasa Buntu Tkaczy Śląskich (zgodnie z propozycją Emilii Dobrzyckiej, 2009)
Proponowana trasa jest okazja do konfrontacji "in situ" (na miejscu wydarzeń) rewolty z roku 1844,
kiedy to zdesperowani wprowadzeniem maszyn żakardowych i gwałtownie pogarszającymi się w związku z tym
warunkami ich zatrudnienia, wykorzystywani przez fabrykantów tkacze pieszyccy wywołali otwarty bunt,
przystąpili do niszczenia maszyn i użyli przemocy wobec swoich pracodawców oraz przedstawicieli lokalnej
władzy i elity społecznej. W planach zagospodarowania turystycznego samorządów jest oznaczenie tej trasy
zgodnie z rekonstrukcja wydarzeń i zaopatrzenie jej w tablice z opisami pochodzącymi z poświęconego temu
wydarzeniu dramatu noblisty G. Hauptmanna lub nawiązującymi do innych reminiscencji literackich. Po realizacji
tego projektu wędrówka tą trasą stanie się jednocześnie wycieczką historyczną i literacką, posiadającą
walory edukacyjne, ukierunkowane na życie i warunki pracy w XIX-wiecznym przemyśle. Jeśli zostanie zrealizowana
planowana wystawa w Pieszyckim Centrum Kultury, poświęcona "Tkaczom" i ich autorowi, stanie się ona kolejnym
kluczowym punktem w pobliżu początkowego miejsca tej trasy i znakomicie zwiększy jej atrakcyjność.
Start z Pieszyc pieszo lub rowerem
Pieszyce: Kapliczne Wzgórze
Miejsce częstych spotkań tkaczy, gdzie zebrali się także tego dnia.
Pieszyce: Pańska cegielnia na Wzgórzu Tamecznym
Miejsce podjęcia decyzji pójścia do fabrykanta Zwanzigera i żądania uwolnienia zatrzymanego za śpiewanie
nieprawomyślnych piosenek tkacza Mädera, jak również podwyżki niedawno obniżonych, głodowych płac.
Pieszyce: Fabryka i willa Friedricha Zwanzigera
Tutaj tkacze, prawdopodobnie sprowokowani przez ochronę, dłuższy czas niszczyli maszyny oraz zapisy dłużne
Pieszyckie Centrum Kultury W tym miejscu po otwarciu wystawy na temat "Tkaczy" Hauptmanna pojawi się
kolejny punkt trasy.
Pieszyce: Pałac
Przetrzymywany w tym miejscu tkacz Mäder zostaje uwolniony przez żandarma pod naciskiem tlumu
Pieszyce: Siedziba Friedricha Wagenknechta
Spotkanie tkaczy z szanowanym przez nich fabrykantem Wagenknechtem, prawdopodobna próba mediacji jego
strony.
Pieszyce: Siedziba Fellmanna
Po wręczeniu buntownikom pieniędzy i żywności przez wystraszonego, lecz przytomnego właściciela, odchodzą
oni nie dokonując zniszczeń.
Pieszyce: Siedziba Hoferichtera
Także w tym miejscu rozdawnictwo żywności i pieniędzy uratowało fabrykę i dom właściciela. Większość
tłumu rozeszła się do domów, około 200 osób ruszyło w drogę do Bielawy, wnosząc buntownicze okrzyki.
Droga z Pieszyc do Bielawy
Tłum usiłuje powstrzymać miejscowy pastor Seifert. Jego próba uspokojenia zrewoltowanych parafian kończy
się pobiciem i wrzuceniem duchownego do strumienia.
Bielawa: Siedziba Kupców Andretzkiego i Hilberta
Tkacze zniszczyli ten zakład i wymusili wypłatę zaległych pieniędzy.
Bielawa: Siedziba Friedricha Dieriga
Uczestnicy buntu dokonują znacznych zniszczeń w fabryce.
Tu:
Zwiedzanie Bielawskiej Placówki Muzealnej.
Otwarta w roku 2009 placówka działa w ramach Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bielawie. Zbierane są
do niej i wystawiane eksponaty ukazujące życie mieszkańców dawnej Bielawy: niemieckich i polskich. Obok
dokumentów (najstarsze z XVIII wieku), listów i kart pocztowych, kolekcji tzw. aptecznej z przełomu wieków
XIX i XX, wydanych tu książek i egzemplarzy lokalnej prasy, nutowych zapisów dzieł kompozytorów Franza
Battiga i Traugotta Wolffa dużą część zbiorów stanowią przedmioty związane z przemysłem, który stworzył
przez większość jej dziejów żywił Bielawę: włókiennictwem. Zainteresowani znajdą tu m.in. różne typy
czółenek i cewek oraz krosno szkoleniowe, pochodzące z dawnej szkoły włókienniczej. Ambicja kierownictwa
jest powiększać kolekcje związaną z tą dziedziną dziejów miasta, co dobrze rokuje atrakcyjności tego
miejsca na proponowanej trasie industrialnej.
Bielawa: Siedziba Wilhelma Dieriga
Ponadtysięczny zbuntowany tłum przystąpił do niszczenia maszyn tkalni, odbierających im pracę. Wezwany
na pomoc oddział wojska otworzył ogień, zabijając 11 osób i raniąc ponad 60 innych. Pozostali rozbiegli
się, próba buntu została krwawo uśmierzona
Przejście lub przejazd do Dzierżoniowa, na ul. Sienkiewicza 19
Sowiogórskie Muzeum Techniki (konieczność zgłoszenia wizyty, tel. 663 71 60 61)
Zlokalizowane jest ok. 200 m od dworca PKP, między torami a ulicą Kolejową, w dawnej dzierżoniowskiej
parowozowni (pierwsza otwarta w roku 1858, rozbudowana w roku 1900). Obok elementów wyposażenia tego
kolejowego zakładu technicznego (w tym wyposażenia zakładu konserwacji zabytkowego taboru kolejowego),
zgromadzono tutaj inne zabytki techniki z dziedzin przez wieki rozwijanych w regionie, jak górnictwo
czy włókiennictwo. Najciekawsza jest jednak nawiązująca do przemysłowej tradycji Dzierżoniowa kolekcja
sprzętu elektronicznego, produkowanego w słynnej dzierżoniowskiej "Diorze". Daje to zwiedzającym możliwość
zapoznania się z dorobkiem flagowego zakładu przemysłowego powojennego Dzierżoniowa, a starszym spośród
nich, do sentymentalnej podróży do własnego dzieciństwa i -w wielu przypadkach - pierwszych fascynacji
techniką lub wspomnień związanych z pierwszym własnym radiem czy magnetofonem.
Proponowany obiad:
Restauracja Villa u Bergera, Dzierżoniów, ul. Sienkiewicza 15
Wykorzystana literatura i pozostałe źródła :
Adamska D., Ligarski S., Przerwa T. (red), 2009, Dzierżoniów - wieki minione, Wyd. Edytor, Dzierżoniów
Dąbrowski S. (red.), 1998, Dzierżoniów. Zarys monografii miasta, Wyd. DTSK, Silesia, Wrocław-Dzierżoniów
Dobrzycka E., 2009, Koncepcja historyczno-rekreacyjnej trasy pieszo-rowerowej śladami Powstania
Tkaczy Śląskich w rejonie Pieszyc , Politechnika Wrocławska, Wrocław
Kaczmarek R., Brzeziński R., 2010, Dzierżoniów. Historia-Sztuka-Kultura. Przewodnik, Wyd. Studio
Edytor, Dzierżoniów
Maciejczyk T., 2010, Coś więcej niż Góry Sowie. Przewodnik po ziemi dzierżoniowskiej, Wyd PolskaTurystyczna.pl/
Amistad, Kraków
Portal Muzeum Miejskiego Dzierżoniowa: www.mmdz.pl
Portal Powiatu Dzierżoniowskiego (dział turystyki):
www.pow.dzierzoniow.pl/pow/turystyka-i-sport
Portal Arboretum w Wojsławicach: www.biol.uni.wroc.pl/obuwr/wojs/arboretum
Interaktywna Mapa Powiatu z informacjami: www.lobosoft.pl/dzierzoniow
Portal Centrum informacji Turystycznej w Dzierżoniowie: www.um.dzierzoniow.pl/pl/page/centrum-informacji-turystycznej
|
