|
Makary Górzyński, Joanna Stefańska
Pierwszy dzień zwiedzania: Turek
1.Kościół
Najświętszego Serca Pana Jezusa
Do dziś
badacze spierają się, kiedy powstał pierwszy kościół parafialny w
Turku, ale wiele wskazuje na to, że mógł to już być wiek XII.
Istnieją przypuszczenia, że pierwszą świątynią w Turku była romańska
kaplica św. Leonarda, albo budowla drewniana, stojąca w rejonie
obecnego kościoła parafialnego. Murowany kościół gotycki pw. św. Jana
Chrzciciela powstał zapewne w XIV wieku; była to jednonawowa budowla
z wieżą w fasadzie, w XV wieku nosząca godność kolegiaty. Najwięcej
znanych obecnie zmian w wyglądzie tej świątyni nastąpiło już w wieku
XIX, kiedy to miały miejsce dwie odbudowy: po pożarze z 1813 roku i
po zawaleniu się wierzy w 1839 roku, oraz renowacja w roku 1875.
Głównym efektem tych działań była rozbiórka wieży i budowa nowej,
neogotyckiej już fasady kościoła. Obecna świątynia, projektowana już
od lat 80. XIX wieku, powstała w kilku fazach w latach 1904-1910, a
pewne prace wykończeniowe trwały jeszcze do roku 1913. Autorem
projektu pierwotnego był znany architekt warszawski Konstanty
Wojciechowski; jednak jego projekt nie został w pełni zrealizowany, a
po katastrofie budowlanej w roku 1906 – wskutek
nieprofesjonalnego prowadzenia prac – ostateczne zmiany do
zamysłu ojca, uaktualnionego w 1907 roku, wniósł po 1908 roku jego
syn, Jarosław – przekształcając między innymi całą partię
fasady. W ten sposób neogotycki, nawiązujący do koncepcji gotyku
wiślano-bałtyckiego projekt Konstantego Wojciechowskiego został
połączony z wczesnomodernistycznymi interpretacjami neogotyku przez
Jarosława. Jednakże najistotniejszym skarbem wnętrz turkowskiego
kościoła jest wspaniały zespół dekoracyjny – polichromie,
witraże, umeblowanie, obrazy sztalugowe, w tym Droga Krzyżowa –
projektu Józefa Mehoffera, z lat 30. XX wieku. Zespół wnętrz
kościoła, obecnie poddawany kompleksowej renowacji, stanowi jeden z
ciekawszych zabytków polskiej sztuki dekoracyjnej z lat
międzywojennych, opartej na tradycji krakowskiego modernizmu z
początku XX wieku.
2.Muzeum
Rzemiosła Tkackiego Plac Wojska Polskiego 1
Muzeum
mieści się w zabytkowym budynku ratusza z wieżą zegarową, wzniesionym
w latach 1867-1879. Można w nim obejrzeć wystawy stałe i czasowe .
Wśród wystaw stałych są te poświęcone historii tkactwa i
włókiennictwa na ziemi turkowskiej, cmentarzysku łużyckiemu i
zwierzętom okresu czwartorzędu. Na uwagę zasługuje liczna kolekcja
makatek żakardowych, tradycyjnych wyrobów turkowskiego przemysłu
tkackiego oraz tzw. „archiwum igły”, kolekcja unikalnych
fotografii życia codziennego z okresu okupacji wykonanych przez
miejscową komórkę Kreisbildstelle Turek w celach propagandowych,
obecnie eksponowanych w monumentalnym albumie fotograficznym. Muzeum
jest organizatorem regularnych konkursów amatorskiej twórczości
tkackiej. Aktualnie gmach muzeum przechodzi kompleksową przebudowę i
rozbudowę, z nową aranżacją ekspozycji; planowana jest między innymi
obszerna wystawa przybliżająca turkowskie dzieło Józefa Mehoffera.
Obiad
można spożyć w restauracji „Piwniczna”.
Restauracja
mieści się przy ul. Kolskiej, tel.
063 278 31 31
2a. Zabudowa centrum miasta XIX-wiecznego.
Dzisiejsze
śródmieście Turku pokrywa się nadal z rejonem rozplanowanego w
okresie lokacyjnym: okolicami rynku i przyległych ulic. Jego obecna
zabudowa pochodzi jednak z końca XIX wieku i początku XX, kiedy to
wzniesiono kilkadziesiąt jedno- i dwupiętrowych kamienic
mieszczańskich. Domy te, zgrupowane w malownicze pierzeje wokół rynku
i okalających go ulic – Trzeciego Maja, Kolskiej, Placu H.
Sienkiewicza, Kaliskiej – projektowali architekci-urzędnicy,
głównie inżynierowie powiatowi i gubernialni. Cechują je bogato
zdobione, historyzujące fasady, wśród których przeważają proste
kompozycje neorenesansowe i neobarokowe, ze szczególnie wypracowanymi
kutymi balustradami balkonów. Zabudowa czynszowa tej części miasta do
dziś stanowi o jego unikalnym, XIX-wiecznym klimacie.
3.Kościół
Ewangelicko-Augsburski, ul. 3-go Maja 4
Kościół
ewangelicki zaprojektował w 1840 roku znany architekt włoskiego
pochodzenia działający w Królestwie - sprowadzony do Polski przez
rodzinę Paców - Henryk Marconi, założyciel całej artystycznej rodziny
Marconich, tworzących w XIX wieku na ziemiach polskich. Budowla
powstała w latach 1850-1857 i zachowała się do dziś w niemal
niezmienionym stanie. Dwukondygnacyjna bryła na rzucie krzyża
greckiego utrzymana jest w stylu późnego klasycyzmu, a wnętrze kryje
wspaniałe, drewniane galerie emporowe z zachowanymi oryginalnymi
ławkami. Godne uwagi elementy wyposażenia wnętrza to: neoklasyczny
ołtarz, organy z nadbudowaną nad nim kazalnicą, chrzcielnica, i
wysokiej jakości kryształowe żyrandole.
4.Domki
tkackie, ul. Żeromskiego
Są
najstarszymi zachowanymi elementami historycznej zabudowy Turku.
Budowano je od lat 20-tych XIX wieku w nowej dzielnicy przemysłowej
miasta, wzdłuż ulic Nowy Świat (obecnie Kaliska) i Pólko (obecnie S.
Żeromskiego), a także, w nieco innym charakterze, także w okolicach
starego rynku. Proste, parterowe domy nakryte naczółkowymi lub
dwuspadowymi dachami posiadały skromne detale klasycystyczne –
portale, opaski okienne, gzymsy; budowano je według kilku wariantów
projektów typowych, które wówczas zaczynały stanowić podstawę
masowego budownictwa murowanego w Królestwie Polskim. Każdy dom
mieścił cztery izby, przedzielone sienią – zamieszkiwany był
przez dwie rodziny, a ówczesne mieszkania składały się z pojedynczej
izby, do której przylegał warsztat tkacki. Za domami rozplanowano
ogrody. Podobny system zabudowy wdrażano wówczas w wielu miastach
fabrycznych, między innymi w Łodzi. Do dnia dzisiejszego zachowało
się kilkadziesiąt budynków tego typu, już w XIX wieku przebudowanych
lub rozbudowanych, jednak żaden z nich nie mieści już obecnie
warsztatów tkackich.
Kolację
można
spożyć w pizzerii
„IMPRESSO” tel. 063 28 99 203
Drugi dzień pobytu: okolice Turku
 1.Malanów,
drewniany kościół śś. Stanisława i Mikołaja
Ta
piękna drewniana świątynia została wzniesiona w roku 1874 roku, z
materiału pochodzącego z wcześniejszego kościoła. Zbudowano ją w
konstrukcji zrębowej. Wnętrze kościoła mieści m. in. trzy zabytkowe,
starsze od samej budowli ołtarze z około 1720 roku, krucyfiks
umieszczony na belce tęczowej, pochodzący z XVII w., a także jeden
ołtarz z okresu baroku. Przy kościele mieści się również zabytkowa
dzwonnica, najprawdopodobniej z XVIII wieku, złożona ponownie w 1874
roku.
2.
Wyszyna (gm. Władysławów) - ruiny zamku
Ruiny
niegdyś potężnego zamku obronno-rezydencjonalnego ,wzniesionego
najprawdopodobniej w połowie XVI w., a w ostatecznej formie
wczesnobarokowej rezydencji magnackiej zapewne w pierwszej połowie
XVII stulecia. W swej długiej historii należał on – jako
centrum znacznych dóbr ziemskich - do Grodzieckich, Kretkowskich, a
ostatecznie Gurowskich. Całość popadła w ruinę najpierw po
splądrowaniu i częściowym zniszczeniu przez żołnierzy rosyjskich
walczących z barskimi konfederatami (1770), a następnie na przełomie
XVIII i XIX wieku, po tym, jak ówczesny właściciel, Władysław Gurowski, został pozbawiony praw do zamku za udział w insurekcji
kościuszkowskiej (1794). Pod koniec XIX wieku większość zamku została
rozebrana, a cegły użyto do budowy pobliskiego folwarku. W znacznej
części zachowała się jedna z wież zamkowych, zbudowana, z istniejącą
do dziś, wczesnobarokową kamieniarką okienną i resztkami portalu i
sklepień we wnętrzach, oraz pozostałości skrzydła północnego,
wbudowane w XIX-wieczny dom mieszkalny. Czytelne są także
pozostałości fosy, dziś służące jako stawy.
3. Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w
Wyszynie
Ufundowany
przez Rafała Gurowskiego kościołek zbudowany został w całości z
drewna w 1782 roku na bardzo rzadko stosowanym, unikalnym planie
szesnastoboku jako kościół parafialny i grobowy rodu. Świątynia
posiada rokokowy wystrój złożony z wysokiej klasy ołtarzy, ambony,
chóru muzycznego i polichromii. Oryginalny w swej formie dach
wyglądem przypomina dwa złączone dzwony. Do budowli przylegają
późniejsze aneksy: kaplica, zakrystia i kruchta, wszystkie zbudowane
na planie sześcioboku. Wewnątrz znajduje się otaczany czcią i
posiadający wysoką wartość artystyczną obraz Bogarodzicy Czuwającej
nad Dzieciątkiem. Obok kościoła znajduje się murowana dzwonnica z
XVIII wieku.
4,
Kościół pw. Św. Wita w Tuliszkowie
Został
wzniesiony w 1450 roku z fundacji Mikołaja Zaremby, pierwotnie w
stylu gotyckim, w okresie późniejszym przebudowany, a do formy
obecnej ukształtowany pod koniec XIX i na początku XX wieku –
wówczas powstał transept, przebudowano prezbiteriu, wzniesioną
niezwykłą, plastycznie opracowaną neobarokową wieżę i stworzono nowe
wyposażenie, z nieistniejącymi już polichromiami. Wewnątrz świątyni
znajdują się liczne cenne elementy wyposażenia, m. in. powstałe w XVI
w. rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego a także Matki Boskiej z
Dzieciątkiem (ta ostatnia w cennej rokokowej sukience), krucyfiks z
XVII w., XIX-wieczne ołtarze, a przede wszystkim – łączone ze
środowiskiem rzeźby śląskiej XVI wieku, epitafium Mikołaja Zaremby i
Jana Krotowskiego z końca XVI stulecia, znakomity przykład ówczesnej
rzeźby.
5.
Dwór w Słodkowie
Klasycystyczny,
skromny dworek powstał w pierwszej połowie XIX w. Całość parterowego
budynku jest murowana, posiada on od frontu siedem osi; głównym
akcentem jest portyk kolumnowy zwieńczony trójkątnym szczytem.
Budowlę otacza park, w którym przeważa starodrzew (dominują sosny i
graby.) Obecnie mieści się tu biblioteka gminy Turek, a w roku 2006
całość przeszła gruntowną renowację, połączoną z nowym zaaranżowaniem
parku.
6.
Kościół św. Mikołaja w Brudzewie
Datowany
na około 1455 r. kościół zbudowany jest w stylu gotyckim. Po licznych
przebudowach jego dzisiejsza fasada przybrała wygląd barokowy. Korpus
świątyni jest jednonawowy. We wnętrzu znajduje się m. in. ołtarz
główny i ambona z XVIII wieku, można tu również podziwiać gotycką
kropielnicę i rokokową chrzcielnicę z pobliskiego kościoła
szpitalnego św. Ducha, a z wyposażenia ruchomego - barokową
monstrancję. Interesująco przedstawia się też XIX-wieczne wyposażenie
w postaci ołtarza w kaplicy z XVII wiecznym obrazem M. B.
Brudzewskiej oraz neoklasyczne organy. Po niedawnej renowacji
znakomicie prezentuje się pochodząca z lat przed 1914 rokiem
polichromia wnętrza, autorstwa warsztatu Lamparskiego oraz
XIX-wieczny cykl obrazów ze scenami z Nowego Testamentu.
Zawieziemy Was tam!
|
