Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 30 czerwca 2010, redaktor prowadzący numeru: Izabela Wyszowska

Numer 7/2010 (lipiec 2010)

Zarys dziejów Piły i okolic.

Agata Szyińska

Okolice Piły w czasach najdawniejszych
Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie dzisiejszego powiatu pilskiego pochodzą z około 8000-1800 lat przed naszą erą, o czym świadczą najstarsze zabytki archeologiczne tej ziemi. Była to środkowa i młodsza epoka kamienna, po której nastąpiła bogatsza dla ziemi pilskiej w liczniejsze materiały archeologiczne epoka brązu i żelaza. Na opisywanym terenie znaleziono liczne narzędzia z kości i poroża z 7000 lat p.n.e., a także takie przedmioty jak siekierki czy ozdoby z brązu. Znaleziska te stanowią świadectwo silnych wpływów kultury łużyckiej¹. Na podstawie wykopalisk stwierdzono, że ówczesna ludność prowadziła osiadły tryb życia i charakteryzował ją stosunkowo wysoki poziom kultury materialnej. W czasach późniejszych tereny ziemi nadnoteckiej zasiedlane były przez odłam Słowian Zachodnich.
Natomiast w okresie rzymskim ziemie te często były odwiedzane przez kupców z Rzymu wyprawiających się tu w poszukiwaniu bursztynu. Dowodem potwierdzającym ich obecność i aktywność są monety, na które natrafiono w wielu miejscowościach, i które zaliczono do najbardziej wartościowych skarbów rzymskich znalezionych w Polsce. Na znalezisko to składało się blisko 5000 monet. O pobycie kupców rzymskich na terenach ziemi pilskiej świadczy również cmentarzysko z okresu rzymskiego i znaleziska będące wyposażeniem dawnych grobów z II wieku naszej ery. Już w I wieku po Chrystusie nad Noteć docierały także plemiona skandynawskich Germanów. Epoka średniowiecza to czas sprzyjający zarówno wędrówkom ludów germańskich przez te tereny, jak i wykształceniu się specyfiki plemiennej Polan i Pomorzan, opartej na gruncie wspomnianej już kultury łużyckiej i pomorskiej.

Od okresu wczesnopiastowskiego do końca XIV wieku
Wiek X to czas, kiedy Puszcza Notecka i Dolina Noteci stanowiły naturalną granicę międzyplemienną. Pas nadnotecki był zatem granicą pomiędzy terytoriami Polan a Pomorzem. „Wzdłuż rzeki istniała linia grodów warownych: Santok, Drezdenko, Wieleń, Czarnków, Ujście i Nakło”². Znaczna część obszaru Pomorza została po raz pierwszy przyłączona do państwa piastowskiego już za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Sytuacja ta uległa jednak zmianie po śmierci Chrobrego, wtedy to Pomorze zostało wyłączone z terenów należących do Polski. Dopiero za rządów Bolesława Krzywoustego terytorium to zostało ponownie zajęte przez polskiego władcę. Do XII wieku tereny Noteci³ były jeszcze słabo zaludnione i mało dostępne ze względu na silne zadrzewienie oraz bagnisty charakter doliny. Pod koniec wieku XIII tereny na północ od Noteci przeszły w ręce Nałęczów, którzy w następnych latach od głównych dóbr przyjęli nazwisko Czarnkowskich. Okolice takich miejscowości jak Tuczno czy Mirosławiec otrzymał natomiast niemiecki ród rycerski Wedlów. Trzynasty wiek to okres, kiedy role głównych ośrodków handlowymi w tych okolicach odgrywały Ujście i Czarnków. Na początku XIII wieku Ujście stało się nawet przejściowo stolicą niewielkiego udzielnego księstwa, rządzonego przez Władysława Odonica⁴, który znacznie przyczynił się do wzmożenia kolonizacji tych terenów. W Wielkopolsce połowa wieku XIII to czas ugruntowania się podziału na dwie dzielnice książęce: poznańską i kaliską. Po śmierci Przemysła II (8 luty 1296 rok) Brandenburczycy przejęli ziemie położone pomiędzy Drawą a Gwdą, które zostały włączone do tzw. „Nowej Marchii”⁵. W późniejszym czasie ten stan rzeczy przyczynił się do długotrwałych konfliktów zbrojnych z Brandenburgią. O odzyskanie utraconych ziem walczył Władysław Łokietek. Brandenburczycy z kolei wykorzystując jego konflikt z państwem krzyżackim sprzymierzyli się z Zakonem. Skomplikowało to położenie Polski i utrudniło jej odzyskanie całości zagarniętych przez nieprzyjaciela obszarów.
Za czasów zwierzchnictwa Władysława Łokietka dawne dzielnice książęce Wielkopolski, kaliską i poznańską, zaczęto już nazywać województwami. Północny odcinek granicy między nimi ostatecznie ustalił się wzdłuż biegu rzeki Gwdy, dalej na południe wzdłuż linii Ujście-Chodzież, a zatem dzieliła ona dzisiejsza ziemię pilską.. W drugiej połowie XIV wieku miasto Ujście było własnością Wedlów, później uzyskało status miasta królewskiego.
W 1368 roku królowi Kazimierzowi Wielkiemu udaje się odzyskać ziemie położone między Drawą, a Gwdą, które często nazywane były tzw. Krainą Zachodnią” (od: „kraj”, ‘skraj” czyli teren graniczny). Od tego momentu, aż do czasu rozbiorów granica polsko-niemiecka biegła na rzece Drawie. Jeszcze za panowania Kazimierza Wielkiego utrwalony też został nowy podział administracyjny. Od tej pory w miejsce kasztelanii⁶ pojawiły się województwa i powiaty. Zdecydowana większość terytorium dzisiejszej ziemi pilskiej pozostawała w składzie województwa poznańskiego, w jego obszarze zaś były częścią powiatu poznańskiego i powstałego później powiatu wałeckiego. Tymczasem tereny położone na wchód od rzeki Gwdy, podobnie jak okolice Chodzieży i Wągrowca włączono do województwa kaliskiego, do powiatów nakielskiego i kcyńskiego. Równolegle tak zwane starostwa niegrodowe nadal organizowały dobra królewskie, zarządzane przez dzierżawców. Na omawianych terenach siedzibą dużego starostwa było Ujście, a od początków XV wieku istniało także starostwo w Wieleniu. Niektóre miejscowości na północy dzisiejszej ziemi pilskiej wchodziły w skład starostwa wałeckiego, natomiast na południu siedzibą osobnego starostwa niegrodowego był także Budzyń.

Od początku XV wieku do końca XVIII wieku
Ważnym centrum administracyjnym i handlowym dla Krainy Zachodniej przez szereg wieków było Ujście. Miejscowość otrzymała prawa miejskie 24 czerwca 1413 roku⁷., jednak pierwsze wzmianki na temat Ujścia można odnaleźć już w kronice Galla Anonima. Jego poświadczone dzieje sięgają czasów króla Bolesława Chrobrego. Ujście było kasztelanią przez ponad 100 lat. Od XVI wieku panami w Wieleniu byli Górkowie, następnie Kostkowie, po czym ziemie te przeszły w ręce Sapiehów. Miejscowość Biała była natomiast rezydencją rodu Radolińskich i Poniatowskich, a dobra chodzieskie stanowiły własność Potulickich i Grudzińskich.
Szesnasty wiek, to czas, kiedy znacznie wzrosło znaczenie niemieckiego rycerskiego rodu Wedlów. Do nich i do kilku innych rodów niemieckiego pochodzenia należały terytoria na północ od Noteci aż po Gwdę i Drawę.
Z polowy XV wieku pochodzą także pierwsze wzmianki o Pile. Pierwotnie była to osada leśna na północ od grodu Ujście. Posiadała ona przemysłowy charakter związany z obróbką drewna, od której wywodzi się tez nazwa późniejszego miasta. Piła to stosunkowo młode miasto, ten status uzyskała najprawdopodobniej na prawie magdeburskim⁸ w roku 1449. Potwierdzony on został 4 marca 1513 roku przez Zygmunta Starego: wówczas Piła należała do starostwa ujsko-pilskiego w województwie poznańskim. W 1605 roku miasto Piła wraz ze starostwem ujsko-pilskim z woli króla Zygmunta III Wazy otrzymała królowa Konstancja. Na tą cześć ofiarowała ona nowy kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela, który był symbolem staropolskiej królewskiej hojności dla niewielkiej Piły i jej mieszkańców. Przetrwał on do 1945 roku, a jego zniekształcone mury zniszczono w 1976 roku, by w jego miejscu wybudować hotel „Rodło” (dzisiejszy hotel „Gromada”). Na początki XVII wieku król Zygmunt III Waza przyznał Pile herb ukazujący skaczącego przez zielone łąki jelenia w złotej, królewskiej koronie na biało-srebrnym tle. W górnej części herbu widniał mur i trzy wieże.
Samorząd ówczesnej Piły składał się z burmistrza, rady miejskiej, wójta z ławą i cechów. W 1626 roku miał miejsce największy w dziejach miasta pożar, który pochłonął prawie całą drewnianą część zabudowy miasta. Piła została doszczętnie zniszczona. Z rozkazu królowej Konstancji dworzanin i sekretarz królewski Samuel Targowski wytyczył nowy kształt urbanistyczny miasta. Centrum stanowił odtąd Nowy Rynek z ratuszem oraz tzw. Żydowski Rynek z synagogą. Do końca XVI wieku Piłę zamieszkiwali prawie sami Polacy.
Ostatnie dni lipca 1655 roku okazały się szczególnie ważne tak w historii miasta Ujścia, jak i całej Polski. Wówczas to pod Ujściem zgromadziło się wojsko i pospolite ruszenie szlachty z Wielkopolski dla podjęcia obrony przed spodziewanym najazdem szwedzkim. 24 lipca 1655 marszałek szwedzki Arvid von Wittenberg dokonał manewru oskrzydlającego nieudolnie dowodzone oddziały polskie, a następnie ze wsparciem renegata polskiego Hieronima Radziejowskiego uzyskał na drodze pertraktacji kapitulację pospolitego ruszenia bez walki. Niechętni Janowi Kazimierzowi magnaci wielkopolscy pod przywództwem wojewody Krzysztofa Opalińskiego uznali swoim monarcha Karola Gustawa Wazę i otworzyli w ten sposób drogę Szwedom w głąb Polski. W ten sposób dnia 25 lipca 1655 roku pod Ujściem miał miejsce początek epoki, nazwanej później „potopem szwedzkim”⁹.
W Polowie XVII wieku i po wojnie szwedzkiej zaludnienie miast było stosunkowo niewielkie, a swój rozwój mogły zawdzięczać one głównie położeniu na szlakach handlowych. Znaczący wzrost liczby ludności w okolicach Piły nastąpił po połowie XVII wieku. Wśród nowych osadników obok Polaków znaleźli się wówczas także Holendrzy i Niemcy, co przyczyniło się do powstawania nowych wsi, pośród których można wyróżnić typowe wsie sołtysie i inaczej zorganizowane wsie olęderskie¹⁰, których mieszkańcy zajmowali się głównie hodowlą owiec. W miastach regionu natomiast popularnością cieszyły się nowopowstające warsztaty tkackie, w wyniku czego na szeroką skalę rozwinęło się sukiennictwo. W rezultacie od polowy XVII wieku do XIX wieku Piła była znaczącym ośrodkiem tkactwa. Do regularnego osłabiania rozwoju tego obszaru przyczyniły się kolejne wojny podczas których przez te przygraniczne tereny Polski wiodły trasy przemarszów wojsk pruskich, szwedzkich, saskich, rosyjskich i polskich, miasta często były ofiarą kontrybucji i rekwizycji a wsie rabunku i przymusowej branki do wojska. Takim niesprzyjającym okresem była tzw. trzecia wojna północna (1700-1721), jednak największe straty wyrządziła tu wojna siedmioletnia (1756-63), przynosząc ze sobą walki i przemarsze Prusaków i Rosjan. Największe miasto regionu szybko się jednak podnosiło z kolejnych klęsk. To również czas, kiedy wójtami miasta byli przedstawiciele wpływowej rodziny Stasziców. Przez wiele lat zajmowali oni urząd wójtowski. W 1755 roku urodził się w Pile potomek wójta – Stanisław Staszic¹¹ uważany za męża stanu i uczonego, a także za najbardziej zasłużonego Pilanina i jedną z najwybitniejszych postaci Polski XVIII i XIX wieku. Zyskał on sławę m.in. dzięki inicjatywom tworzenia spółdzielczości rolniczej, Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, powołaniu polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk a także dzięki stworzeniu geologicznej mapy Polski.

Od I rozbioru Polski do roku 1919
Od drugiej połowy XVIII wieku tereny nadnoteckie były miejscem penetracji pruskiej. Już w 1772 roku, w czasie I rozbioru Polski wojska pruskie zajęły całą Krajnę, dolinę Noteci i obszary znajdujące się dalej na południe. Od I rozbioru Polski do roku 1945 Piła i jej okolice wchodziły w skład Prus, i później wraz z nimi: Niemiec. Po zajęciu tych terenów Prusacy przystąpili do intensywnej kolonizacji, w wyniku czego doszło do sprowadzenia setek rodzin osadników z Niemiec i silnej germanizacja tych ziem. W latach 1806-1813 ziemie nadnoteckie zostały włączone do Księstwa Warszawskiego, a już od roku 1815 w wyniku Kongresu Wiedeńskiego weszły w skład Wielkiego Księstwa Poznańskiego i wraz z nim – ponownie w skład Prus. Po klęsce Napoleona na tych przygranicznych terenach stopniowo wzmagały się naciski germanizacyjne. Wprowadzono także nowy podział administracyjny. Południową cześć okręgu pilskiego włączono do Wielkiego Księstwa Poznańskiego (do rejencji bydgoskiej), a północną do prowincji Prus Zachodnich(rejencja kwidzyńska). W państwie pruskim Piła funkcjonowała pod niemiecką nazwą Schneidemühl (niem. tartak), będąca tłumaczeniem jej pierwotnej nazwy.
W 1834 roku wielki pożar zniszczył miasto w znacznej części. Zniszczeniu uległy także liczne polskie pamiątki, historyczne dokumenty potwierdzające pierwotny polski charakter miasta. Po pożarze Piła odbudowywała się bardzo wolno. W drugiej połowie XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu, do którego znacznie przyczyniła się budowa linii kolejowej Krzyż-Piła-Bydgoszcz, uruchomionej w 1851 roku¹². W kolejnych latach powstawały następne linie kolejowe, a wraz z nimi zakłady kolejowe, ziemniaczane i wiele innych. Jednocześnie rządzący i wraz ze wzrostem liczby ludności miasta uzyskujący większość Niemcy starali się zatrzeć polski charakter Piły. „…Niemcy stawiali przeszkody wobec szkolnictwa polskiego. Rodziców posyłających dzieci do polskich szkół zwalniano z pracy, pozbawiano słusznych przywilejów, terroryzowano i szykanowano”¹³. Mimo wszystko w świadomości mieszkańców tego regionu był obecny duch polski. Widać to już w 1906 roku, kiedy to powiaty: chodzieski, czarnkowski, wągrowiecki i wyrzyski ogarnęła fala strajków. Powiaty te domagały się nauczania języka polskiego i religii po polsku. Formą przeciwstawienia się germanizacji była rozwijająca się działalność wielu organizacji i instytucji polskich. W roku 1914 Piła została wyłączona z powiatu chodzieskiego, by stać się osobnym powiatem miejskim.
27 grudnia 1918 roku wybuchło w Poznaniu powstanie przeciwko Niemcom. Wiele miejscowości nadnoteckich było już przygotowanych do działań zbrojnych. Na początku stycznia 1919 roku rozpoczęły się nad Notecią walki zbrojne. W ich wyniku ustalił się front północny na Noteci i na południe od rzeki. W 1919 roku okolice Piły objęte zostały walkami Powstania Wielkopolskiego.

Dwudziestolecie międzywojenne i okres okupacji hitlerowskiej
Traktat wersalski¹⁴z 28 czerwca 1919 roku wyznaczył granicę między Polską, a Niemcami na Noteci oraz na wschód od Gwdy. Krajna została podzielona: Piła i teren gminy Szydłowo pozostały w granicach Niemiec z racji dominacji liczebnej ludności niemieckiej w mieście. Tymczasem na ziemiach polskich znalazły się Ujście, Kaczory, Miasteczko Krajeńskie, Białośliwie, Wysoka i Wyrzysk. Wyznaczona granica na mocy traktatu wersalskiego przebiegała zaledwie 3-6 km na wschód i południe od centrum Piły. W 1922 roku Niemcy utworzyli z pozostałych w granicach ich państwa fragmentów dawnej prowincji poznańskiej i Prus Zachodnich tzw. „Marchię Graniczną Poznań-Prusy Zachodnie”¹⁵z siedzibą władz w Pile. Zniesienie Marchii Granicznej Poznań-Prusy Zachodnie nastąpiło w dniu 21 marca 1938 roku. Z jej powiatów stworzono nową rejencję nazywaną „Marchia Graniczna-Prusy Zachodnie”, która weszła w skład prowincji Pomorze. Po ustaleniu wszystkich kwestii prawnych przystąpiono do budowy nowych gmachów urzędowych. Miasto objęła silna chęć odbudowy tego, co utracono w wyniku zniszczeń. Wzrosła liczba mieszkańców i ranga miasta. Pierwszego września 1922 roku utworzono w Pile wice konsulat polski, przekształcony następnie w Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej. Funkcjonował on do roku 1939 i stanowił duże oparcie dla zachowania tożsamości narodowej i kulturowej miejscowych Polaków.
Gdy po roku 1919 Piła stała się miastem nadgranicznym, została silnie ufortyfikowana, czego ślady są zauważalne do dziś. Dobrze zachowane betonowe schrony oraz rów przeciwczołgowy wzdłuż jezior: Płotki, Bagienne i Jeleniowe, są pozostałościami tej fortyfikacji.„Udało się przy tym zachować swoisty charakter miasta, które utajone wśród lasów nigdy nie pięło się wzwyż, lecz raczej rozrastało się na boki”¹⁶. W okresie międzywojennym znaczna liczba miejscowych Polaków uczestniczyła w zorganizowanym polskim życiu kulturalnym w ramach Związku Polaków w Niemczech. M in. z tego powodu podczas II wojny światowej liczni polscy mieszkańcy Piły zostali poddani prześladowaniom, wielu z nich zostało ją wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Język polski zniknął wówczas z kościołów, zanikł też wszelki ślad po polskim życiu organizacyjnym. Przetrwało jednak wielu tutejszych Polaków – a wraz z nimi – świadectwo historycznej polskości tej ziemi”¹⁷. Południowo-wschodnia część dzisiejszego powiatu pilskiego, włączona do Polski z centralnym ośrodkiem powiatowym w Wyrzysku, przeżywała natomiast okres stagnacji gospodarczej. Liczba inwestycji służących rozwojowi była tu minimalna, spory wpływ na to miało traktowanie powiatu wyrzyskiego jako terenu przygranicznego.
W sierpniu 1939 roku na północ od Piły nastąpiła koncentracja wojsk niemieckich w celu uderzenia na polskie Pomorze. II wojna światowa na ziemi pilskiej rozpoczęła się 1 września 1939 roku atakiem Niemców na przygraniczną polską wieś Jeziorki w gminie Kaczory. Największa fala terroru hitlerowskiego skierowanego przeciw ludności polskiej objęła te tereny w listopadzie 1939 roku. W tym czasie tworzono obozy dla uwięzionych Polaków. Między innymi taki obóz pracy o nazwie „Albatros”¹⁸ powstał w Pile. Tysiące Polaków znalazło się również w obozach pracy usytuowanych w głębi Niemiec. W okresie II wojny światowej Piła stała się przede wszystkim centrum przemysłu zbrojeniowego.
W ostatnim okresie wojny, począwszy od jesieni 1944 Puszcza Notecka i jej okolice stały się obszarem desantowania¹⁹ spadochronowych grup wywiadowczych i dywersyjnych Wojska Polskiego i Armii Radzieckiej.
W 1944 roku miasto, jako ośrodek przemysłowy i ważny węzeł kolejowy stało się celem nalotów bombowych lotnictwa aliantów zachodnich²⁰, a w późniejszym okresie także radzieckiego. W 1944 roku Piłę uznano za twierdzę i włączono do systemu fortyfikacji Wału Pomorskiego. Na początku 1945 roku, większość ludności niemieckiej porzuciła te tereny z własnej woli lub z rozkazu władzy hitlerowskiej- pod koniec stycznia 1945 roku z miasta ewakuowano już decydującą większość ludności cywilnej. Pierwszego lutego 1945 Piła została otoczona przez wojska radzieckie. Podczas walk sowiecko-niemieckich o zażarcie bronioną Piłę miasto zniszczone zostało najbardziej ze wszystkich większych ośrodków Wielkopolski – aż w 72%. Czternastego lutego 1945 roku po morderczych walkach Piła po 173 latach okupacji wróciła do Polski.

Od 1945 roku do lat 90- tych XX wieku
W roku 1945 tereny dzisiejszego powiatu pilskiego były bardzo zróżnicowane. Obszary znajdujące się na południe od Noteci, a także okolice Wyrzyska wróciły pod władzę polską po niecałych sześciu latach okupacji. Reszta terenu została odzyskana po ponad 150 latach niewoli. W południowo-wschodniej części powiatu miasta nie doznały tak wyraźnych strat. Ich zniszczenie było nieznaczne. W części północno zachodniej, w tym w samej Pile było wręcz przeciwnie. W miastach tego obszaru toczono najbardziej zażarte walki i ich śródmieścia zostały niemal całkowicie zniszczone.
Do odbudowy Piły przystąpiono prawie natychmiast w 1945 roku . W pierwszych latach po wojnie trzeba było rozpocząć zarówno odbudowę zniszczonych terenów, jak i ich zasiedlanie. Zamieszkałe już dawniej przez Polaków okolice Wyrzyska, Łobżenicy, Wysokiej Miasteczka Krajeńskiego i Ujścia szybko powróciły do normalnego trybu życia, natomiast tereny wokół Piły i Szydłowa oraz na północny zachód od tych miejscowości musiały najpierw uporać się z brakiem stałych mieszkańców. Po wprowadzeniu polskiego podziału administracyjnego Piła należała najpierw do województwa bydgoskiego, później razem z powiatem trzcianeckim, wałeckim i złotowskim do województwa zachodniopomorskiego. Od lipca 1945 roku wraz z powiatem trzcianeckim ziemia pilska weszła w skład województwa poznańskiego. W latach 1946-1951 Piła była stolicą powiatu.
Sama Piła, będąc od 1948 roku miastem wydzielonym, leżała wówczas na najbardziej wysuniętym na północ skraju województwa poznańskiego. Terytorium miasta graniczyło z powiatami: chodzieskim, pilskim, wałeckim i złotowskim²¹.
W latach 1945-1947 na tereny ówczesnych powiatów napłynęło wielu nowych osadników z centralnej Polski i repatriantów z polskich kresów wschodnich. W miarę rozwoju industrializacji nastąpiły kolejne fale migracji mieszkańców miast i wsi. W pierwszych latach po wojnie niewielkie miasta i zakłady przemysłowe znalazły się w cieniu działań inwestycyjnych w innych regionach kraju.
Po 1950 roku miała miejsce sukcesywna modernizacja i rozbudowa fabryk. Rok 1951 jest rokiem znaczącym dla życia kulturowego mieszkańców Piły, ze względu na otwarcie Muzeum Stanisława Staszica w odrestaurowanym domu mieszczącym się przy ulicy Browarnej. Po roku 1960 wzrósł znacząco stopień inwestycji regionie. Zaczęła się także rozbudowa miasta. W latach 60-tych i 70-tych powstał szereg osiedli mieszkaniowych, szkół, obiektów kultury. Piła ze względu na swoje atrakcyjne położenie i dobrą sieć połączeń komunikacyjnych stała się centrum całego regionu nadnoteckiego. Administracyjnie teren dzisiejszego powiatu pilskiego do czerwca 1975 roku znajdował się w województwach: poznańskim (miasto Piła, gminy: Kaczory i Ujście); koszalińskim (gmina Szydłowo) oraz bydgoskim (powiat wyrzyski: gminy: Białośliwie, Miasteczko Krajeńskie, miasta i gminy: Łobżenica, Wyrzysk, Wysoka). Pierwszego czerwca 1975 roku utworzono województwo pilskie.²². W pierwszych latach istnienia tego województwa wszelakie starania inwestycyjne kierowano na rozwój Piły, której rozwój infrastrukturalny i demograficzny znacznie przyspieszył. W mieście powstawały wówczas szerokie arterie komunikacyjne, modernizowano placówki kulturalne i oświatowe, tworzono nowe duże placówki handlowe.Lata. 1975- 1980 to czas ożywionego rozwoju województwa pilskiego. Zaczęto inwestować również w rolnictwo. Poprawiły się warunki życia na wsi dzięki budowie nowych mieszkań i dróg. Od roku 1975 zaczyna swoją działalność Muzeum Okręgowe w Pile, a już w 1979 roku powstaje odział Muzeum Okręgowego – Muzeum Kultury Ludowej (skansen) w Osieku nad Notecią.

Po roku 1989
Lata 90-te ubiegłego wieku to czas ożywionego rozwoju oferty edukacyjnej w Pile W mieście pojawiają się nowe placówki szkolne i uczelnie wyższe. To także okres rozwoju nowoczesnego przemysłu. W 1991 roku na rynku pilskim pojawia się firma Philips Lighting Poland S.A. W 1993 roku popularne stają się pilskie targi promocyjne, a już rok później rozpoczyna się nawiązywanie zagranicznej współpracy w działalności targowej. Kilka lat później rozpoczyna się organizacja pilskich „Dni Miasta” najważniejszego masowego eventu kulturalnego w okolicy.
1 stycznia 1999 roku Piła staje się znowu stolicą powiatu ziemskiego. Powiat pilski znajduje się w północnej części województwa wielkopolskiego. Zamieszkuje w nim ok. 138 tysięcy osób. Powierzchnia powiatu wynosi 1268 km² i obejmuje dziewięć gmin. Są to: jedna gmina miejska (Piła), cztery gminy miejsko-wiejskie (Łobżenica, Wyrzysk, Ujście, Wysoka), a także cztery gminy wiejskie (Białośliwie, Kaczory, Miasteczko Krajeńskie, Szydłowo). Stolica powiatu – Piła, uważana jest te za nieformalną stolicę Ziemi Nadnoteckiej. Piła jest także największym ośrodkiem gospodarczym na północy Wielkopolski.
Geograficzna granica pomiędzy Wielkopolską, a Pomorzem, a także między Doliną Noteci, a Wysoczyzną Chodzieską przebiega przez miasto Ujście. Ze wzglądu na atrakcyjne położenie i znakomite warunki naturalne kraina ta inwestuje w rozwój turystyki(jednocześnie jest skrzyżowaniem szlaków komunikacyjnych). Piła, jako stolica powiatu dąży do aktywnej promocji i współpracy z zagranicą. Wykorzystuje w tym celu takie dziedziny jak: sport, kultura, turystyka, gospodarka czy oświata. Piła jest określana mianem miasta ludzi młodych - jest najważniejszym ośrodkiem edukacji w północnej Wielkopolsce na wszystkich poziomach, pozostaje niekwestionowanym centrum przemysłowym dla znacznego obszaru. Miasto stara się zapewnić swoim mieszkańcom życie kulturalne na wysokim poziomie. Regularnie organizowane są tu wystawy, wernisaże, festiwale. W tej dziedzinie ważną rolę odgrywają: Pilski Dom Kultury, Młodzieżowy Dom Kultury i Biuro Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych. Pilskie muzea: Muzeum Stanisława Staszica i Muzeum Okręgowe prowadzą aktywną działalność zmierzającą ku ożywieniu kulturalnemu miasta i okolic. Powiat pilski posiada takze atrakcyjne zaplecze do rozwoju wypoczynku, rekreacji i sportu. Na chwilę obecną jest to najcenniejsze dobro tego miasta, a także jego największa nadzieja na najbliższe lata.

1 Kmieciński J. (red.), Pradzieje ziem polskich, tom II, wyd. PWN, Warszawa-Łódź 1989, s.513

2 Wolski E. ,Ziemia pilska. Przyroda, zabytki, turystyka, wyd. Media, Poznań 2008, s.5

3 Szerzej na ten temat : Łęcki W., Województwo pilskie, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa1988r, s. 31-35

4 Władysław (Włodzisław) Odonic (Plwasz) (ur. ok. 1190, zm. 5 czerwca 1239) – książę wielkopolski, 1207-1217 książę kaliski,1216-1217 w południowo-zachodniej Wielkopolsce (wg innych historyków w całej dzielnicy poznańskiej), od 1223 książę na Ujściu nad Notecią, od 1225 dodatkowo w Nakle, 1229-1234 w całej Wielkopolsce, 1234-1239 tylko na północ i wschód od rzeki Warty

5 Szerzej na ten temat: Fenrych W., Nowa Marchia w dziejach politycznych Polski w XIII i w XIV wieku. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1959, s. 5.

6 Sobol E., Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, hasło: „kasztel”, „kasztelan”, s. 318

7 Łecki W. Województwo pilskie, wyd. Państwowe Wydawnictwo Nukowe, Warszawa 1988, s.335

8 Zientara B., Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, Warszawa 1981, t. I, s. 457

9 Łecki W. Województwo pilskie, wyd. Państwowe Wydawnictwo Nukowe, Warszawa 1988, s.335

10 Szerzej na ten temat : Rusiński W. , Osady tzw. „olędrów” w dawnym woj. poznańskim, Poznań 1939–Kraków 1947

11 Szerzej na ten temat: Krokowski S., Piła. Miasto Stanisława Staszica , wyd. Miejskie Zakłady Graficzne, Piła 1956 s.71-75

12 Łęcki W., Piła i okolice. Przewodnik ,wyd. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1978, s.20

13 Łęcki W., Województwo pilskie, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 43

14 Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonymi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku (Dz. U. z 1920 r. Nr 35, poz. 200)

15 Marchia Graniczna Poznańskie-Prusy Zachodnie, także Pogranicze poznańsko-zachodniopruskie (niem. Grenzmark Posen- Westpreußen) – prowincja Prus w latach 1922-1938 utworzona z części Prus Zachodnich i Prowincji Poznańskiej, które pozostały przy Niemczech po traktacie wersalskim. Stolicą prowincji była Piła.

16 Krokowski S., Piła- miasto Stanisława Staszica, wyd. Miejskie Zakłady Graficzne, Piła 1956,s.22

17 Tamże, s.23

18 Więcej na stronie internetowej poświęconej historii Piły (www.dawna.pila.pl): http://www.dawna.pila.pl/albatros.html (dostęp z dn. 9 kwietnia 2010)

19 Sobol E., Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, hasło: „desant”, s. 132

20 Sobol E. , Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, hasło: „aliant”, s.10

21 Krokowski S., Piła- miasto Stanisława Staszica, wyd.. Miejskie Zakłady Graficzne, Piła 1956, s. 63

22 Wolski E. ,Ziemia pilska. Przyroda, zabytki, turystyka, wyd. Media, Poznań 2008, s.7

 

Nasi Partnerzy