|
Rozmowa z Panią Marianną Kubalą, byłym pracownikiem Powiatowej Rady Narodowej w Złotowie, mieszkanką Złotowa.
Turystyka
Kulturowa: We wspomnieniach opublikowanych nakładem Muzeum Ziemi
Złotowskiej w zbiorze „Złotów nasz i wasz”, opisuje Pani
pewien epizod który miał miejsce po zakończeniu II wojny światowej,
podczas Pani pracy w Służbie Budownictwa Wiejskiego, instytucji
mieszczącej się w obecnym gmachu starostwa powiatowego...
Marianna
Kubala: Po ukończeniu technikum budowlanego w Warszawie w 1955
przyjechałam w ramach nakazu pracy do Złotowa. Tutaj pracowałam w
Powiatowej Radzie Narodowej, w Wydziale Rolnictwa, którego podległą
jednostką była Służba Budownictwa Wiejskiego. Pełniłam funkcję
instruktora budownictwa wiejskiego w spółdzielniach produkcyjnych, a
także kierowałam remontami mieszkań i zagród wiejskich dla
repatriantów z terenów zabranych przez Związek Radziecki. Obok biura
w którym pracowałam był zawsze zamknięty na klucz pokój. Pewnego razu
pokój ten otworzyliśmy, okazało się, że są tam dokumenty w języku
niemieckim, książki i mapy. Niektóre z nich przeglądał kierownik SBW,
pan Wiktor Kachelek. W dokumentach tych była mapa wojskowa nieznanej
miejscowości, która okazała się później być mapą wojskową Gross Born
– Bornego Sulinowa. Nie znałam języka niemieckiego, dlatego też
podałam ją p. Kachelkowi, który wyraził zdziwienie, że mapa wojskowa
znalazła się w cywilnych dokumentach. Pokrótce opowiedział on
wówczas historię powstania tego miasta - tajnej bazy wojska
niemieckiego, o czym już wówczas krążyły pogłoski. Opowiedział też
krążącą wśród ludności legendę o podziemnym mieście, w którym ginęły
dojeżdżające tam pociągi. Takich opowieści krążyło wtedy sporo.
Historia ta obrazuje klimat pewnej tymczasowości, niepewności jutra
na Ziemiach Odzyskanych, szczególnie występującej wśród ludności
pochodzącej ze wschodu.
TK:
Jak wyglądał Złotów w tamtych czasach, a jak wygląda obecnie? Czy
mogłaby by Pani wskazać najbardziej symptomatyczne różnice, jak
zmieniła się mentalność ludzi, ich przyzwyczajenia, życie codzienne?
MK:
Miasto liczyło wówczas około 5000 mieszkańców, społeczność tę
tworzyła ludność ze wschodu, z centralnej Polski i ludność miejscowa.
W początkach lat 60, gdy powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa „Piast”,
której byłam współzałożycielką, Złotów zaczął rozbudowywać się pod
kątem budownictwa mieszkalnego, powstawały nowe zakłady pracy w,
rozwijały się te dotychczas istniejące, w których nowo przybyli
mieszkańcy miasta mogli znaleźć zatrudnienie. Wcześniej występowały
duże problemy mieszkaniowe. Z mojego punktu widzenia, stosunki
pomiędzy grupami ludności były już poprawne, dostrzegało się jednak
wielowarstwowość społeczności z uwagi choćby na różnice akcentowe. W
czasie kiedy zamieszkałam w Złotowie, nie zauważyłam i nie odczułam
rozdźwięków na tym tle, choć wiadome mi jest, że sytuacja powojenna
była o wiele gorsza. Szczególnie ludność miejscowa, która przez
wiele lat nie miała kontaktu z żywym językiem polskim, miała problemy
z przystosowaniem się do nowej rzeczywistości.
TK: W
swoich wspomnieniach nawiązuje Pani do świata, który już przeminął, a
którego pozostałości mogła Pani jeszcze zobaczyć, wspomina Pani stary
cmentarz na którym czyjaś ręka zapalała znicz, nieistniejącą wieżę na
Górze Wilhelma... Jaki był Pani stosunek do tamtej rzeczywistości?
Jakie miała Pani odczucia?
Dla mnie
miało to odkrywczy urok, ponieważ z wieży widać było panoramę Złotowa
i okolicznych miejscowości. Wieża została jednak zniszczona w latach
60. Groby na cmentarzu ewangelickim były już wówczas opuszczone, dało
się jednak zauważyć, że dawniej były one dobrze utrzymane - pomniki
nagrobne, kute żelazne ogrodzenia... Jedynie kilka mogił było
zadbanych. Można więc rzeczywiście powiedzieć, że widziałam ostatnie
ślady minionego okresu. Z uwagi na przeżycia z czasów okupacji miałam
uprzedzenie do niemieckiej mowy, strach, obawę w stosunku do ludzi,
którzy tego języka używali, chociaż nie było to ich winą. Uprzedzenie
to bardzo szybko jednak ustąpiło z uwagi na to, że przez pewien okres
mieszkałam u rodziny, która od wieków mieszkała na tych terenach,
poznałam ich uczciwość, gościnność i rzetelność. Po pewnym czasie
rozpoczęłam nawet naukę języka niemieckiego.
TK:
Podczas pracy w Powiatowej Radzie miała pani styczność z ludźmi
pochodzącymi z rozmaitych części Polski, reprezentującymi różne
środowiska i profesje, którzy swoimi talentami i zdolnościami
przyczynili się do rozwoju miasta...
MK:
Owszem, poznałam wówczas wielu interesujących ludzi. Między innymi
pewnego rzemieślnika, zrzeszonego z złotowskim cechu, który
wykonywał skomplikowane prace ciesielskie. Swego rzemiosła wyuczył
się mieszkając w Blękwicie koło Złotowa, jednak pochodził z południa
Polski. Uczestniczył on w robotach konserwatorskich, niemalże
odbudowy budynku dzisiejszego Muzeum Ziemi Złotowskiej. Człowiek ten
wszystkie roboty ciesielskie wykonywał od nowa, przy pracy
zastosował tradycyjne techniki, wykluczające choćby użycie gwoździ. W
tamtych czasach był to jeden z nielicznych cieśli mogących
przeprowadzać takie prace. Przyczynił się w ten sposób do ocalenia
tego cennego budynku.
TK:
Czuje się Pani bardziej Wielkopolanką, czy Pomorzanką? A może bycie
złotowianinem wyznacza jakąś trzecią, odmienną tożsamość?
MK:Czuję
się wybitnie złotowianką, pomimo że planowałam pozostać w tym
mieście na bardzo krótki okres. Pozostaję tutaj jednakże już ponad
pół wieku. Skłonna byłabym uznać, że jest to miasto o tradycjach
pomorskich. Dostrzegam tu związki kulturowe, podobną mentalność,
obyczaje. Wynika to może jednak z dużego odsetka ludności napływowej,
obecnej zarówno tu jak i tam. Tworzy to moim zdaniem swoisty,
odmienny klimat.
TK:
Największe nasze problemy ale i te jaśniejsze strony. Bariery
ograniczające nas, determinujące w negatywny sposób nasz stosunek do
regionalnego dziedzictwa, oswojenie go i przekucie w silną,
rozpoznawalną przynajmniej w skali makroregionu jakość i to co nas
wyróżnia na korzyść a co już przekuliśmy w zauważalny sukces...
MK: Na
obszarze tym, moim zdaniem, problemy pomiędzy rożnymi grupami
ludności uległy zatarciu. Po kilkudziesięciu latach od czasów
przesiedleń doszło do wzajemnego poznania się i wymieszania - choćby
poprzez małżeństwa. Konflikty które zachodziły zaraz po wojnie i ich
następstwa nie mają już żadnego znaczenia. Z całą pewnością ten
aspekt determinujący negatywnie ma jedynie znaczenie historyczne.
Dzisiejszym problemem regionu jest bezrobocie i odpływ młodych ludzi
na zachód, jest to zresztą problem ogólnopolski. Z czasem może
zabraknąć tych, którzy w przyszłości kompetentnie ten region
poprowadziliby, nadali mu znaczenie, wypromowali.
Pozytywnym
aspektem są zmiany zachodzące i dostrzegalne na co dzień - remonty
dróg, budynków, dbałość o zieleń miejską. Nową elewację otrzymało
starostwo, jak również ratusz, odrestaurowano częściowo ołtarze
zabytkowego kościoła farnego.
TK:
Czy dziedzictwo historyczne wpływa Pani zdaniem na człowieka? Jak się
to ma do życia w powiecie złotowskim? A może przekonanie to jest w
dzisiejszych czasach nieaktualne?
MK: Na
pewno dziedzictwo wpływa bardzo na człowieka, w naszej sytuacji
szczególnie silnie oddziałała II wojna światowa i jej skutki.
Wydarzenia te przekazywane są z pokolenia na pokolenie i żyją razem z
ich świadkami.
TK:
Powiat złotowski ziemią bez korzeni? Jak to się ma do przynależności
administracyjnej?
MK:
Zmiany administracyjne nie są dobre dla ludzi. Nie wpływa to budująco
na poczucie lokalnej tożsamości. Moim zdaniem powiat złotowski
pozostaje podobnie jak niegdyś strefą przejściową pomiędzy kilkoma
historycznymi regionami i kilkoma ośrodkami.
TK:
Jaki aspekt dziedzictwa powiatu złotowskiego uznałaby Pani za
potencjalnie atrakcyjny dla turysty ukierunkowanego kulturowo?
MK: Nasz
powiat jest bardzo różnorodny, moim zdaniem bardziej niż pozostałe
obszary województwa wielkopolskiego, zarówno ze względu na rozmaite
wpływy, jakim dawniej podlegały te okolice, jak również
przemieszanie rozmaitych tradycji regionalnych, które budują dziś
jego obraz i wpływają na jego życie.
TK:
Dziękuję Pani za rozmowę.
|
