Itinerarium

Tadeusz Jędrysiak, Izabela Wyszowska 

Szlakiem koronowanych obrazów Matki Bożej na kresach dawnej Rzeczypospolitej: Poczajów, Lwów i Jazłowiec na Ukrainie 

Decyzją Senatu RP rok 2017 został ogłoszony Rokiem Koronacji Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Aktu koronacji obrazu dokonano 8 września 1717 r. Na uroczystość przybyli król August II Mocny, senatorowie, posłowie, biskupi oraz 200-tysięczna rzesza pielgrzymów, którzy nie pomieścili się w obrębie murów klasztornych. W dniu koronacji, w święto Narodzenia Matki Bożej przeniesiono Cudowny Obraz z kaplicy do bazyliki, gdzie wśród odgłosów wystrzałów armatnich i śpiewu hymnu "Magnificat" arcybiskup chełmski Krzysztof Jan Szembek nałożył koronę najpierw Najświętszej Matce, potem Dzieciątku. Jak podają źródła historyczne, uroczystość zjednoczyła w przygotowaniu i akcie koronacyjnym króla Augusta II, posłów i senatorów Rzeczypospolitej, duchowieństwo i szlachtę, była ogólnonarodową manifestacją wiary. Koronacja Obrazu stała się okazją do wielkiego dziękczynienia Matce Bożej Jasnogórskiej za Jej opiekę nad polskim narodem, wpisała się w ciąg bezprecedensowych wydarzeń związanych z czcią oddawaną Maryi w Rzeczypospolitej. Warto pamiętać, że śluby królewskie Jana Kazimierza w katedrze lwowskiej 1 kwietnia 1656 r. jak i akt koronacji jasnogórskiego obrazu stały się podwaliną i wzorem dla kolejnych, podobnych aktów tak ważnych dla Kościoła w Polsce. Jasna Góra to duchowa stolica Polski, ale także jedno z najważniejszych miejsc kojarzonych z polskością, zarówno w Kościele powszechnym, jak i na całym świecie.
Warto pamiętać, że cześć oddawana świętym wizerunkom należy do starożytnej tradycji Kościoła, który naucza, że przedmiotem kultu powinny być nie tylko wizerunki krzyża, ale również święte obrazy z wyobrażeniem Jezusa Chrystusa, Świętej Bogarodzicy, godnych czci aniołów oraz świętych. Im częściej bowiem wierni spoglądają na ich plastyczne wyobrażenie, tym bardziej są zachęcani do wspominania i miłowania prawzorów, do oddawania im czci i pokłonu, chociaż nie adoracji, która według wiary należy się wyłącznie Boskiej naturze. W ten sposób przez święte obrazy, które całujemy, przed którymi palimy świece i kadzidło, odkrywamy głowę i klękamy, czcimy Chrystusa i oddajemy szacunek świętym, których one są podobiznami (Bator 2003, s.252). Zwyczaj koronowania słynących łaskami wizerunków Matki Bożej jest pielęgnowany dla podkreślenia ich godności i autentyczności kultu, jest jednym z przejawów czci Jej oddawanej. Koronacja obrazu Najświętszej Maryi Panny jest w pierwszym rzędzie przejawem synowskiej wdzięczności i miłości ludu Bożego względem Maryi, która swą macierzyńską opieką otacza ludy i narody. Jest również wezwaniem do wdzięczności za otrzymane za jej pośrednictwem łaski i dobrodziejstwa Boże, których tak wiele otrzymują czciciele Maryi. Natomiast umieszczenie koron na wizerunku przedstawiającym Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus na ręku oznacza najwyższe uwielbienie, część i hołd złożony. Przez koronację obrazów sanktuaria maryjne otrzymały nadzwyczajne wyróżnienie Kościoła.
Powszechnie przyjmuje się, że pierwszym koronowanym, za zgodą Stolicy Apostolskiej, wizerunkiem Matki Bożej w Polsce (i zarazem pierwszym poza granicami Włoch) była cudowna ikona Najświętszej Maryi Panny na Jasnej Górze.
Po II wojnie światowej Polska utraciła prawie połowę przedwojennego terytorium - czyli Kresy Wschodnie, zyskała dużo mniej - czyli Ziemie Zachodnie i Północne. Przesunięcie Polski "na zachód" zostało połączone z przemieszczeniem wielu milionów ludzi. Na Wschodzie pozostawili zagospodarowane przez wieki wsie i miasta, gdzie w ciągu 600 lat polskiej obecności były tworzone i gromadzone nieprzebrane skarby materialne i kulturalne. W tych dramatycznych okolicznościach społeczność polska opuszczając rodzinne strony wywoziła ze sobą nie tylko rzeczy osobiste ale przedmioty kultu religijnego: święte obrazy, krzyże, relikwiarze. Opuszczane prze Polaków kościoły były dewastowane, zamieniane na magazyny, muzea ateizmu, sale kinowe i koncertowe. Celowo były niszczone wnętrza kościołów, w ten sposób zacierano ślady polskości i katolicyzmu. Wojenne i powojenne dzieje poszczególnych obrazów były różne, jak różne w tym czasie były losy polskiej ludności z Kresów. Uratowane obrazy czy posągi, oprócz pełnienia roli kultowej, są dla Polaków z Kresów jakby pomostem łączącym ich z miejscem urodzenia lub pochodzenia przodków (Kukiz 2000, s. 116-118). Wizerunki Matki Bożej związane z Kresami koronowane były w różnych okresach historycznych. Madonny Kresowe mają rozmaite imiona, które podkreślają życzliwość dla modlącego się człowieka, a więc: Matka Boska Pocieszenia, Łaskawa, Nieustającej Pomocy. Imiona zależą też od akcesoriów zdobiących obrazy: Szkaplerzna, Różańcowa, z Różą. Ale są też nazwy nowe. Często też łaskami słynące wizerunki Matki Bożej posiadają nazwy toponimiczne, związane z miejscem, w którym się znajdują i są otoczone czcią.

Według przeprowadzonych ostatnio badań z 10 koronowanych obrazów Madonn w okresie przed II wojną światową na terenach dawnej Rzeczypospolitej pozostało tam: w tym 4 na Litwie: w Trokach, Szydłowie i 2 w Wilnie, 4 na Ukrainie: w Łucku, Berdyczowie, w Międzyrzeczu Ostrogskim i w Poczajowie, 2 na Białorusi w Białyniczach i Żyrowicach (Pawłowiczowa 2012). Pozostałe koronowane obrazy maryjne zostały przywiezione do Polski po II wojnie światowej, często są zwane "Wygnankami". Należy pamiętać, że w obrzędzie koronacji obrazów Matki Bożej wyraża się szczególną cześć wybranych wizerunków. Przywiezione do Polski koronowane obrazy zasługują na ciągłość kultu w dziejach Polski i jej Kresów. Wokół tych kresowych obrazów powstały nowe sanktuaria maryjne.
W tablicy 1 podano zestawienie 21obrazów i wizerunków Matki Bożej pochodzących z terenów dawnej Rzeczypospolitej, a obecnie Ukrainy. Z tej liczby 17 obrazów było koronowanych przed II wojną światową na dawnych terenach polskich. Cztery łaskami słynące wizerunki przywiezione po wojnie z dawnych Kresów, a obecnie Ukrainy z Łopatynia, Łysiec, Mariampola i Tartakowa były koronowane na terenie dzisiejszej Polski i znajdują się odpowiednio we wsi Wójcice na Dolnym Śląsku, w Gliwicach, we Wrocławiu i we wsi Łukawiec koło Lubaczowa.
Tablica 1. Zestawienie koronowanych obrazów Najświętszej Maryi Panny na kresach dawnej Rzeczypospolitej a obecnie Ukrainy

Lp.	Miejscowość	Tytuł Matki Bożej, data koronacji obrazu koronami oraz ich powojenna krótka historia
1	Sokal nad Bugiem(Ukraina) Obraz czczony w kościele obronnym oo. Bernardynów, ufundowanym przez Zygmunta III Wazę.	Matka Boża Pocieszenia z Sokala - data koronacji: 08.09.1724 Był to czwarty obraz koronowany na prawie papieskim na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie Matki Bożej w Częstochowie, obrazie Matki Bożej Trockiej i obrazie Matki Bożej Kodeńskiej. Po II wojnie światowej obraz przewieziono do kościoła oo. Bernardynów w Krakowie, od 2002 r. znajduje się w Hrubieszowie. Kopia obrazu znajduje się w akademickim pobernardyńskim kościele p.w. św. Anny w Warszawie .
2	Podkamień (Ukraina) Dominikanie byli tu obecni od XIII w. Obraz był związany z królem Janem III Sobieskim, który w tym miejscu chciał stworzyć drugą Częstochowę. Sanktuarium w czasie wojny zdewastowane.	Podkamieńska Pani - Matka Boża Podkamieńska data koronacji: 15.08.1727 Po II wojnie światowej obraz został uratowany ze sprofanowanego w czasie napadu UPA klasztoru na Podkamień. Obraz zwinięto w rulon, przewieziono najpierw do Lwowa, potem do Krakowa. W roku 1959 razem z oo. Dominikanami z okolic Wołyńca obraz trafił do Wrocławia do kościoła p.w. św. Wojciecha. Znajduje się w bocznej nawie kościoła.
3	Łuck (Ukraina) kościół oo. Dominikanów, sanktuarium się odrodziło	Matka Boża Różańcowa - data koronacji: 08.09.1749 W 1794 r. w wielkim pożarze miasta kościół spłonął. Obraz jednak został uratowany i umieszczony w jedynym ocalałym kościele oo. Jezuitów. Niestety obraz spłonął w następnym pożarze w 1925 r.
4	Lwów (Ukraina) Do II wojny światowej obraz wisiał w głównym ołtarzu kościoła oo. Dominikanów p.w. Bożego Ciała.	Zwycięska Matka Boża Różańcowa - data koronacji: 01.07.1751 Po zakończeniu wojny Dominikanie zmuszeni zostali do opuszczenia Lwowa. Cudowny obraz znalazł się w Gdańsku w kościele dominikańskim p.w. św. Mikołaja. W 1994 r. w ołtarzu głównym lwowskiego kościoła umieszczono jego kopię.
5	Berdyczów (Ukraina) Od XVII w. było to największe katolickie sanktuarium maryjne. Obecnie sanktuarium się odrodziło, przywrócono je oo. Karmelitom. Jest ogłoszonym Ukraińskim Sanktuarium Narodowym.	Matka Boża Berdyczowska - Wołyńska Jerozolima data koronacji: 16.07.1756 Obraz zaginął w 1941 r. Obecny jest jego wierną kopią.Kopie obrazu Matki Bożej Berdyczowskiej są w Warszawie w kościele p.w. Matki Bożej Zwycięskiej na Kamionku, kościele p.w. Przemienienia Pańskiego w Łodzi, kościele p.w. Trójcy Świętej w podwarszawskich Ząbkach, w kościele parafialnym w Jaworzu koło Bielska Białej oraz kościele garnizonowym w Inowrocławiu.
6	Poczajów (Ukraina) Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Ławrze Poczajowskiej.	Matka Boża Poczajowska - data koronacji: 08.09.1773 Ikona Matki Bożej w Ławrze Poczajowskiej należy do najbardziej czczonych wśród Słowian. Sanktuarium w gestii prawosławnych. Kopia obrazu znajduje się w Warszawie u o.o. Bazylianów przy ul. Miodowej.
7	Lwów (Ukraina) Od 1765 r. znajdował się w katedrze łacińskiej we Lwowie. Obecnie jest tam kopia. Przed tym obrazem król Jan Kazimierz składał pamiętne śluby królewskie	Matka Boża Łaskawa nazywana Śliczną Gwiazdą Miasta Lwowadata koronacji: 12.05.1776 W 1946 r. obraz został przewieziony do Krakowa. W 1974 r. umieszczono go w głównym ołtarzu prokatedry w Lubaczowie. W 1980 r. obraz poddano gruntownej konserwacji, wykonano dwie wierne kopie, oryginał złożono w skarbcu katedry na Wawelu. Pierwszą kopię wizerunku przeznaczoną do prokatedry w Lubaczowie ukoronował na Jasnej Górze papież Jan Paweł II w 1983 r., drugą do katedry we Lwowie, Jan Paweł II koronował w 2001 r. we Lwowie. Oryginał obrazu przechowywany jest jako wielka relikwia narodowa w skarbcu katedry wawelskiej, wśród szczególnie cennych pamiątek narodowych.
8	Bołszowice (Ukraina) W 2001 r. kościół i klasztor w Bołszowcu przekazano oo. Franciszkanom.	Matka Boża Bołszowiecka - data koronacji: 15.08.1777 Po likwidacji klasztoru po II wojnie światowej cudowny obraz ojcowie Karmelici przywieźli do Krakowa. Od 1968 r. znajduje się w najstarszym kościele p.w. św. Katarzyny na Starym Mieście w Gdańsku
9	Latyczów (Ukraina) klasztor oo. Dominikanów	Matka Boża Latyczowska - data koronacji: 04.10.1778 Obecnie oryginał obraz jest w Lublinie w kościele p.w. Matki Bożej Różańcowej. Od 2006 r. w Latyczowie znajduje się jego kopia. Inna kopia obrazu znajduje się w kościele p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Warszawie.
10	Międzyrzec Ostrogski (Ukraina) Cerkiew p.w. Świętej Trójcy, sanktuarium w gestii prawosławnych.	Wołyńska Uzdrowicielka - Matka Boża "Dająca Życie" data koronacji: 15.08.1779 Cerkiew w Międzyrzeczu była czynna w II Rzeczypospolitej oraz po przyłączeniu Wołynia do ZSRR, będąc siedzibą parafii. Po 1991 r. powstał męski prawosławny klasztor zajmujący obiekty dawnego klasztoru franciszkańskiego.
11	Lwów (Ukraina) kościół oo. Jezuitów, jeden z największych we Lwowie. Obecnie od 2011 r. kościół został otwarty jako greckokatolicka świątynia garnizonowa pw. Świętych Piotra i Pawła.	Matka Boża Pocieszenia - data koronacji: 28.05.1905 W 1946 r. Jezuici, opuszczając Lwów, zabrali ze sobą obraz do Krakowa. W 1974 r. przeniesiono go do wrocławskiej parafii p.w. św. Klemensa Dworzaka. Obraz Matki Bożej Pocieszenia ogłoszono Patronką Robotników i Solidarności.
12	Kochawina (Ukraina) Po II wojnie kościół sprofanowano, budynki zamieniono na magazyny.	Matka Boża Kochawińska - Matka Dobrej Drogi data koronacji: 15.08.1912 Obecnie obraz znajduje się w Sanktuarium Matki Bożej Kochawińskiej w Gliwicach. Od 1991 r. świątyni w Kochawinie przywrócono dawny charakter. Powstała parafia pw. św. Gerarda, którą opiekują się oo. Redemptoryści z cerkwi greckokatolickiej.
13	Rudki k. Lwowa(Ukraina) Po wojnie kościół został zamknięty, był magazynem żywności.	Matka Boża Rudecka - Matka Boża Bieszczadzka data koronacji: 08.09.1921 W 1946 r. obraz wywieziony do Przemyśla. Obecnie obraz znajduje się w Jasieniu k. Ustrzyk Dolnych w Sanktuarium Matki Bożej Bieszczadzkiej. W 1995 r. kopia obrazu powróciła do Rudek na Ukrainie.
14	Żółkiew (Ukraina) kościół oo. Dominikanów p.w. Wniebowzięcia N.M.P	Niepokalana Dziewica Różańcowa (Matka Boska Żółkiewska) data koronacji: 06.10.1929 W 1945 r. Dominikanie musieli opuścić Żółkiew i zabrali ze sobą obraz, który przechowywali kolejno w Borku Starym koło Rzeszowa i w klasztorze krakowskim. Od 1994 r. obraz znajduje się w nowym kościele oo. Dominikanów p.w. św. Dominika w Warszawie na Służewcu.
15	Stanisławów (Iwanofrankowsk - Ukraina) kościół ormiański	Matka Boża ŁaskawaOrmiańska - data koronacji: 30.05.1937 Obraz po II wojnie światowej został przewieziony do Gdańska. Znajduje się parafii św. Apostołów Piotra i Pawła przy ul. Żabi Kruk.
16	Lwów (Ukraina) Kościół p.w. Matki Boskiej Gromnicznej - najstarszy katolicki kościół Lwowa.	Matka Boża Nieustającej Pomocy - data koronacji: 25.06.1939 Po zakończeniu II wojny światowej Siostry Karmelitanki zostały wysiedlone ze Lwowa, zabrały obraz osiedlając się w Kaliszu. Ikona znajduje się w klasztorze Sióstr Karmelitanek, umieszczona w publicznej kaplicy.
17	Jazłowiec (Ukraina) Posąg znajdował się w kaplicy zgromadzenia Sióstr Niepokalanek’ Obecnie w Jazłowcu znajduje się kopia cudownej figury.	Matka Boska Jazłowiecka - Biała Pani - data koronacji: 09.07.1939 W 1946 r. Siostry Niepokalanki przewiozły cudowny posąg do klasztoru w Szymanowie (nieopodal Niepokalanowa). Kopie cudownego posągu znajdują się także na Mazowszu m.in.: pod Łomiankami we Wrzosówie, w Warszawie przy ul. Żelaznej w klasztorze Sióstr Rodziny Maryi.
18	Łopatyń (Ukraina) Na Kresach Wschodnich było to sanktuarium maryjne, do którego pielgrzymowali liczni wierni.	Matka Boża Łopatyńska - MatkaPocieszenia (Tułaczki Wojennej) data koronacji: 10.08.1986 Obraz po paru latach tułaczki, poprzez Lipniki k. Rudnika i Przendzelę k. Rzeszowa trafił, wraz z łopatyńskim proboszczem ks. Franciszkiem Byrne i ok. 800 wygnańcami z polskiego Wschodu do niewielkie wsi w powiecie nyskim, Wójcic nad Nysą Kłodzką, na Dolnym Śląsku. Wójcice stały się Sanktuarium Maryjnym dla wygnańców kresowych. W 1991 r. parafianie z Wójcic ofiarowali kopie obrazu przywróconemu katolikom kościołowi w Łopatynie.
19	Łysiec k. Stanisławowa (Ukraina)	Najświętsza Maryja Panna Łysiecka - Matka Boża Ormiańska data koronacji: 03.09.1989 W 1945 r. ostatni proboszcz ormiański w Łyścu opuszczając miasto zabrał ze sobą obraz. Od 1950 r. znajduje się w kościele p.w. św. Trójcy w Gliwicach. Podczas koronacji obrazu Matce Bożej powierzono cały naród ormiański zamieszkały w Polsce, Armenii i na emigracji.
20	Mariampol (Ukraina) kościół p.w. Trójcy Świętej. W 2001 r. Mariampol otrzymał kopię obrazu, która została umieszczona w cerkwi.	Matka Boża Zwycięskaz Mariampola - data koronacji: 10.09.1989 Po II wojnie światowej obraz został przewieziony przez ostatniego proboszcza do Głubczyc, a w 1951 r. trafił do Wrocławia. Cudowny obraz znajduje się obecnie w Sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej we wrocławskim kościele p.w. Najświętszej Maryi Panny na Piasku.
21	Tartaków (Ukraina) W 2004 r. kopia obrazu powróciła do swojego dawnego miejsca.	Matka Boża Tartakowska - Matka Boża Łaskawa data koronacji: 03.06.1991 W 1944 r. obraz został szczęśliwie uratowany od zagłady i został wywieziony do drewnianego kościółka p.w. NMP Królowej Polski we wsi Łukawiec k. Lubaczowa.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.katolik.pl/koronacje-papieskie-wizerunkow-matki-bozej-wg-kolejnosci oraz dostępnych stron internetowych.
I tak koronowany obraz Matki Bożej z Sokala jest w Hrubieszowie, z Podkamienia we Wrocławiu, z Lwowa (MB Zwycięska) w Gdańsku, z Lwowa (MB Łaskawa oryginał w skarbcu na Wawelu) wierna kopia w Lubaczowie, z Bolszowców w Gdańsku, z Latyczowa w Lublinie, z Lwowa (MB Pocieszenia) we Wrocławiu, z Kochawiny w Gliwicach, z Rudek w Jasieniu, z Żółkwi w Warszawie, z Lwowa (MB Nieustającej Pomocy) w Kaliszu, ze Stanisławowa w Gdańsku, z Jazłowca w Szymanowie.
Poniżej przedstawiono trzy miasta, w których dokonano koronacji obrazów Matki Boskiej: Poczajów, Lwów i Jazłowiec. Tylko w Poczajowie obraz pozostawał przez cały czas w sanktuarium w czasie II wojny światowej i okupacji sowieckiej. Obecnie we Lwowie, w którym były koronowane cztery obrazy słynące łaskami i w Jazłowie znajdują się kopie wizerunków, oryginały są w Polsce. Miejsca te aktualnie zostały przywrócone wiernym różnych obrządków, wokół nich rozwija się także ruch pielgrzymkowy.

Poczajów - "Ukraińska Częstochowa"

Poczajów leży niedaleko Krzemieńca. Jego początki sięgają XIV w., kiedy w pobliskich pieczarach zamieszkali prawosławni mnisi. Jednemu z nich objawiła się Matka Boża pozostawiając odciśnięty w skałach ślad stopy, z którego trysnęło źródło o uzdrawiającej mocy. Jest to święte miejsce i dla prawosławnych, i dla grekokatolików. Przychodzą pokłonić się słynącej z łask Matce Boskiej Poczajowskiej i szczątkom błogosławionego Hioba, spoczywającym w sarkofagu w cerkwi skalnej. W takiej grocie mieli się schronić w XIII w. założyciele Ławry, kijowscy mnisi, uciekając przed najazdami.

Wierni udający się do ikony Poczajowskiej Matki Bożej proszą o ocalenie od utraty wzroku. Wierzą w cudotwórcze działanie obrazu, którego historia sięga połowy XVI w. Ikona została podarowana w podziękowaniu za gościnność dziedziczce majątku, na terenie którego powstał potem monaster poczajowski. Ikona namalowana na desce cyprysowej wyobraża Matkę Bożą tulącą Dzieciątko. Cuda związane z obrazem zaczęto spisywać w 1661 r. Najgłośniejszy miał miejsce za czasów króla Jana III Sobieskiego, kiedy Turcy oblegali klasztor. Zdesperowani obrońcy poczęli wzywać swą Orędowniczkę na pomoc, i - jak wieść niesie - nad cerkwią pojawiła się Bogurodzica, okrywając ją swoim płaszczem. Tę największą cerkiew Wschodnich Kresów zbudował w latach 1771-1783 na polecenie Mikołaja Potockiego śląski architekt Jan Gotfryd Hofman. Wznosił świątynię dla poczajowskich oo. Bazylianów, którzy dążyli do zbliżenia z kulturą Zachodu, dlatego przestronna, jasna budowla bardzo przypomina austriackie czy niemieckie kościoły. Herb oraz prawa miejskie nadane zostały dla Poczajowa przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1778 r. Koronacja obrazu Matki Bożej w Poczajowie w 1773 r., dekretem papieża Klemensa XIV, w dużej mierze przyczyniła się do tego, że klasztor poczajowski stał się najważniejszym sanktuarium maryjnym na Rusi, celem pielgrzymów obrządku unickiego, rzymskiego a także wiernych prawosławnych. W czasie rozbiorów Rzeczypospolita stawała się coraz słabsza, zgrabiono jej ziemie, sanktuaria i bogactwa. Poczajów znalazł się w zaborze rosyjskim, w 1831 r. wypędzono katolickich oo. Bazylianów, a klasztor przejęli mnisi prawosławni. Klasztor w 1838 r. otrzymał oficjalnie od cara Mikołaja I tytuł Ławry¹ Poczajowskiej. Car jako zwierzchnik Cerkwi Prawosławnej w Rosji uznał ją za czwartą pod względem znaczenia w imperium po Ławrze Peczerskiej w Kijowie, a także ławrach św. Trójcy i Aleksandra Newskiego w Sankt Petersburgu.
Ławra była celem pielgrzymek wszystkich carów moskiewskich i hojnie spierana dotacjami. Ławra Poczajowska odegrała wybitną rolę w likwidacji unii na Wołyniu i przekształceniu dawnych parafii unickich w prawosławie. Poczajów był rezydencją biskupów wołyńskich. Podczas I wojny pomieszczenia ławry zostały splądrowane przez Austriaków, mnisi zostali zmuszeni do opuszczenia klasztoru zabierając ze sobą cudowny obraz, powrócili dopiero po wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Obawiano się, że Polacy zwrócą klasztor katolikom, ale tak się nie stało i znowu Poczajów stał się miejscem ożywionego prawosławnego kultu Matki Bożej. II wojna światowa oszczędziła klasztor, mnisi mogli dalej działać. Po II wojnie wschodnie rubieże Polski znalazły się w granicach ZSRR, władza radziecka pozwoliła pozostać niewielkiej liczbie mnichów. Obecnie Ławra Poczajowska jest jednym z najważniejszych klasztorów Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego. Jest także jednym z największych ośrodków kultu maryjnego na Ukrainie, corocznie przyciąga setki tysięcy pielgrzymów. Ławra Poczajowska jest drugim na całej Ukrainie największym ośrodkiem prawosławia po Ławrze Peczerskiej w Kijowie.
W latach 90. XX w. nastąpił szczególny rozwój sanktuarium w Poczajowie, uznanego za jedną z duchowych stolic prawosławia. Wszystkim odzyskanym obiektom sakralnym po remoncie przywrócono pierwotną funkcję, dzięki temu na początku XXI w. Poczajów stał się znaczącym ośrodkiem pielgrzymkowym. Zaczęło działać w nim Wyższe Seminarium Duchowne, drukarnia, wydawnictwo, dom pielgrzyma. Nie bez powodu Poczajów jest nazywany "miastem mnichów", żyje tu ich w Ławrze około 200, tworząc tym samym jeden z większych ośrodków monastycznych na świecie. Ławra Poczajowska, jak każdy prawosławny klasztor ma swoją specyfikę - żyjący w niej mnisi nie należą do kongregacji zakonnej, ale stanowią odrębną jednostkę. Obowiązuje ich reguła św. Teodora Studyty (758-826), mnicha bizantyjskiego, świętego kościoła katolickiego i prawosławnego. Reguła zakonna została przyjęta jeszcze w XI w. przez klasztory ruskie. Na jej mocy każdy mnich jest zobowiązany do modlitw, posłuszeństwa wobec władz klasztornych i kościelnych, wykonywania ślubów zakonnych i pracy na rzecz klasztoru (Koprowski 2009).
Należy pamiętać, że Ławra Poczajowska jest najświętszym miejscem zachodniej Ukrainy. Tutejszą Madonnę przywoływał wychowany w pobliskim Krzemieńcu Juliusz Słowacki, tutaj też zauroczony sztuką pisania ikon Jerzy Nowosielski² chciał zostać mnichem...
W skład zespołu architektonicznego Ławry Poczajowskiej wchodzą:

• Sobór Trójcy Świętej

• Grota Hioba Poczajowskiego

• Cerkiew p.w. Pochwały Matki Bożej

• Cerkwie skalne i 65-metrowa dzwonnica

Lwów - cztery koronowane obrazy i ich powojenne losy

Lwów był siedzibą trzech biskupów: katolickiego arcybiskupa metropolity, arcybiskupa katolicko-ormiańskiego oraz biskupa prawosławnego. W tamtejszych kościołach czczonych było kilka wizerunków Matki Bożej, uznawanych za łaskami słynące. Słynęły z takich, cieszących się znacznym i żywym kultem oba katolickie kościoły katedralne, kościół oo. Dominikanów oraz kościół oo. Jezuitów. We Lwowie przed II wojną światową znajdowały się cztery koronowane obrazy: Zwycięska Matka Boża Różańcowa, Matka Boża Łaskawa, Matka Boża Pocieszenia i Matka Boża Nieustającej Pomocy.

Zwycięska Matka Boża Różańcowa - z kościoła oo. Dominikanów p.w. Bożego Ciała koronowana w 1751 r. Matka Boża na obrazie ujęta jest frontalnie, na ręku trzyma Dzieciątko Jezus, zaś drugą ręką wskazuje na Nie. Okrywa Ją ciemnoniebieska szata, ozdobiona gwiazdami i złotą lamówką. Natomiast Chrystus ubrany jest w szatę jasnoczerwoną. Unosi prawą rękę w geście błogosławieństwa, zaś w lewej trzyma zwój Pisma Świętego. Nazwa Matka Boża Zwycięska wiąże się z tym, że książęta ruscy, w czasach gdy obraz znajdował się we Lwowie, zabierali go na wyprawy wojenne przeciwko Turkom. Nazwa Różańcowa pochodzi stąd, że gdziekolwiek znaleźli się Dominikanie tam odmawiano różaniec.Ze względu na liczne łaski uznano ją opiekunką rycerzy, nowożeńców i dzieci. Obecnie oryginał znajduje się w Gdańsku w kościele dominikańskim p.w. św. Mikołaja. W latach 90. XX wieku kościół został przekazany ukraińskiej cerkwi greckokatolickiej p.w. Najświętszej Eucharystii. W 1994 r. w ołtarzu głównym lwowskiego kościoła umieszczono kopie koronowanego obrazu Matki Bożej. Kościół ten jest jednym z najwspanialszych barokowych zabytków Lwowa.
Matka Boża Łaskawa - obraz koronowany w 1776 r., od 1765 r. znajdował się w katedrze łacińskiej p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Namalowany w 1598 r. łaskami słynący wizerunek Matki Bożej z 1598 r. przedstawia Madonnę w czerwonej sukni i zielonym płaszczu, siedzącą na tronie wśród obłoków i trzymającą na prawym kolanie stojącego małego Jezusa. Obraz został namalowany przez lwowskiego mieszczanina Józefa Wolfowicza dla ławnika lwowskiego Wojciecha Domagalicza z okazji śmierci jego córki Katarzyny i umieszczony na zewnątrz kościoła, w pobliżu jej grobu. Z czasem, wraz ze wzrostem kultu wybudowano kapliczkę. W 1648 r. po nieudanym zdobyciu miasta przez Chmielnickiego, mieszkańcy Lwowa ofiarowali Matce Bożej dziękczynne wotum. We lwowskiej katedrze przed tym obrazem król Polski Jan Kazimierz dziękował Matce Bożej za zwycięstwo pod Beresteczkiem (1651) oraz umieścił w ołtarzu głównym słynący łaskami obraz Matki Bożej. Król też złożył tu uroczyste śluby oddając pod opiekę Maryi swoje państwo i ogłaszając Ją Królową Korony Polskiej. Król osobiście przeniósł obraz z kaplicy do katedry i umieścił go w ołtarzu głównym, a nuncjusz papieski Piotr Vidoni odprawił uroczystą sumę z udziałem całego dworu królewskiego, szlachty, senatorów i duchowieństwa. Warto tu dodać, że śluby królewskie Jana Kazimierza miały charakter nie tylko religijny, ale również społeczno-ustrojowy. Mówiąc o reformach ustroju, należy przypomnieć, że król obiecał w tych ślubach królewskich m.in. złagodzenie pańszczyzny, reformę Sejmu, zniesienie liberum veto. Jak wiemy, nie zdołał tych reform przeprowadzić, udaremnili to posłowie poddani intrygom państw ościennych. Po II wojnie światowej oryginał obrazu złożono w skarbcu katedry na Wawelu w Krakowie. Pierwszą wykonaną kopię wizerunku przeznaczoną do prokatedry w Lubaczowie ukoronował na Jasnej Górze papież Jan Paweł II w 1983 r., drugą przeznaczoną do katedry we Lwowie, Jan Paweł II ukoronował w 2001 r. we Lwowie. Oryginał obrazu przechowywany jest jako wielka relikwia narodowa w skarbcu katedry wawelskiej, wśród szczególnie cennych pamiątek narodowych.Matka Boża Łaskawa jest główną patronką archidiecezji lwowskiej, jej święto obchodzone jest 1 kwietnia na pamiątkę ślubów króla Jana Kazimierza. Od 1948 r. jest także Sanktuarium Bożego Miłosierdzia.
Matka Boża Pocieszenia - z kościoła oo. Jezuitów p.w. św. Piotra i Pawła, obraz koronowany w 1905 r. jest kopią wizerunku Matki Bożej Śnieżnej z Bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Obraz namalowano w Rzymie około 1570 r. na prośbę św. Karola Boromeusza i generała oo. Jezuitów św. Franciszka Borgiasza. W 1837 r., jako wyraz troski o rozwój kultu Matki Bożej, po raz pierwszy na ziemiach polskich, jezuici we Lwowie, przed tym obrazem odprawili nabożeństwo majowe. Oryginał obrazu po II wojnie światowej znalazłsię wewrocławskiej parafii p.w. św. Klemensa Dworzaka. Kościół we Lwowie po wojnie był magazynem książek i czasopism. Od 2011 r. został otwarty jako greckokatolicka świątynia garnizonowa pw. Świętych Piotra i Pawła. Kościół wybudowano w stylu barokowym w XVII w., głównie kosztem Elżbiety Sieniawskiej, małżonki marszałka wielkiego koronnego, Prokopa Sieniawskiego. Wzorem dla świątyni był rzymski kościół jezuitów Il Gesu.
Matka Boża Nieustającej Pomocy - z kościoła sióstr Karmelitanek Bosych p.w. Matki Boskiej Gromnicznej, obraz koronowany w 1939 r. Ikona jest wierną kopią obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy z kościoła pw. św. Alfonsa w Rzymie. Po zakończeniu II wojny światowej Siostry Karmelitanki zostały wysiedlone ze Lwowa, zabrały obraz osiedlając się w Kaliszu. Oryginał obrazu po II wojnie światowej znajduje się w Kaliszu w klasztorze Sióstr Karmelitanek. Świątynia była zamknięta, przeznaczona na cele urzędowe. Na początku XXI w. kościół wraz z klasztorem przekazano ukraińskiemu kościołowi greckokatolickiemu p.w. Ofiarowania Pańskiego. Dzięki wspaniałej fasadzie budowla należy do najpiękniejszych barokowych świątyń dawnej Rzeczypospolitej. Powstała w XVII wieku dzięki rodzicom Jana III Sobieskiego - Jakubowi i Teofili z Daniłowiczów.

Jazłowiec - Matka Boska Jazłowiecka - Biała Pani

Jazłowiec, małe miasteczko leżące w południowo-zachodniej części Podola znajduje się w niewielkiej odległości od Kamieńca Podolskiego, Chocimia i Czerniowiec. Miasto jest malowniczo położone na wysokości 365 m. Kiedyś to było bardzo ważne miejsce na szlaku handlowym i obronnym. Pozostałością po dawnej świetności miasta są ruiny zamku, który był budowany przez Jazlowieckich, następnie przez Koniecpolskich. Za czasów Koniecpolskich został też wybudowany pałac u podnóża zamku. W XIX w. właścicielami pałacu stali się Błażowscy.

W 1862 r. w pałacu osiedlił się zakon Sióstr Niepokalanego Poczęcia - zwany potocznie Niepokalankami³. Decyzję w tej sprawie podjęła przełożona sióstr Marcelina Darowska, która z dalekiego Rzymu przybyła wraz z siedmioma siostrami na ziemię polską do Jazłowca. Na prośbę siostry Marceliny, Oskar Sosnowski, rzeźbiarz polski zamieszkały w Rzymie, wykonał figurę Matki Bożej Niepokalanej z białego marmuru kararyjskiego. Figura ma wysokość 1,7 m, poświęcił ją bp. Szczęsny Feliński w 1883 r. Kult Matki Boskiej Jazłowieckiej szerzyli szczególnie ułani, którzy obrali sobie figurę Niepokalanej za "Hetmankę". Czternasty pułk Ułanów Jazłowieckich nazwę swą otrzymał od stoczonej zwycięskiej bitwy pod Jazłowcem⁴ w 1919 r. Z czasem ułani corocznie pielgrzymowali do Jazłowca, by 8 grudnia oddać hołd swojej "Hetmance". Koronacja figury Matki Bożej miała miejsce w 1939 r., tuż przed wybuchem II wojny światowej. Uroczystością przewodniczył Prymas Polski ks. kard. August Hlond. W 1946 r. siostry zmuszone zostały do opuszczenia klasztoru w Jazłowcu. Dzięki pomocy saperów udało się siostrom zdjąć figurę Matki Bożej z ołtarza, zapakować do drewnianej skrzyni i wywieźć do Polski. Znajduje się ona w klasztorze sióstr Niepokalanek w Szymanowie niedaleko Warszawy. Siostry powróciły po 42 latach w 1988 r. do Jazłowca, gdzie w klasztorze-szkole działało sanatorium. Siostrom udostępniono kaplicę i część klasztoru. W klasztornym ogrodzie zachował się grobowiec, w którym pochowano 82 siostry, pośród nich zmarłą w 1911 r. siostrę Marcelinę Darowską, która była beatyfikowana przez papieża Jan Pawła II w 1996 r. W 1999 r. metropolita lwowski ustanowił kaplicę zakonną - Sanktuarium Matki Marceliny Darowskiej. Klasztor funkcjonuje dziś jako dom rekolekcyjny. W kaplicy zakonnej znajduje się kopia figury Matki Boskiej Jazłowieckiej.

Bibliografia
Bator Z. (2003), Od Theotokos do Niepokalanej: wizerunki z polskich sanktuariów maryjnych "Salvatoris Mater" nr 5/1.
Chrzanowski T. (2001), Kresy czyli obszary tęsknot, Wydawnictwo Literackie, Kraków.Dziedzic S. (2009), Śliczna Gwiazda miasta Lwowa, "Cracovia Leopolis" nr 2Koronacje papieskie wizerunków Matki Bożej wg kolejności ogłoszenia, http://www.katolik.pl/koronacje-papieskie-wizerunkow-matki-bozej-wg Kukiz T. (2000), Obrazy maryjne z Kresów, "Peregrinus Cracoviensis" z. 8. Pawłowiczowa M. (2012), Obrazy Matki Bożej przywiezione po II wojnie światowej z Kresów Wschodnich, https://gloria.tv/article
Z dawna Polski tyś Królową. Przewodnik po Sanktuariach Maryjnych. Koronowane wizerunkiMatki Bożej 1717-1983 (1984), Wydawnictwo Siostry Niepokalanki, Szymanów.

Ławra Poczajowska
Ławra Poczajowska - Matka Boska Poczajowska			Lwów – kościół p.w. Bożego Ciała
	Lwów – kościół p.w. Bożego Ciała, w ołtarzu głównym kopia obrazu Matki Bożej Różańcowej		Matka Boża Łaskawa - Śliczna Gwiazda Miasta Lwowa
Lwów – Bazylika Archikatedralna p.w. Wniebowzięcia NMP
	Lwów – kościół p.w. św. Piotra i Pawła.	Lwów – kościół p.w. św. Piotra i Pawła – Matka Boża Pocieszenia
		Lwów – kościół p.w. Ofiarowania Pańskiego	Lwów – kościół p.w. Ofiarowania Pańskiego, Matka Boża Nieustającej Pomocy
	Jazłowiec – kaplica pałacowa		Jazłowiec – ruiny zamku
Jazłowiec – ołtarz główny w kaplicy	Jazłowiec – grobowce sióstr na terenie parku	Jazłowiec – wnętrze grobowca	Jazłowiec – grób bł. Marceliny Darowskiej

Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak

Nasi Partnerzy