Izabela Wyszowska, Szymon Czajkowski
Filmowe Łódzkie - nowy tematyczny szlak regionalny
Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju REGIO w Łodzi w dniach 22-23.09 2016 roku zorganizowało dla redaktorów
i fotoreporterów wyjazd studyjny po "Szlaku Filmowym Województwa Łódzkiego (Filmowe Łódzkie)". Do redakcji
czasopisma "Turystyka Kulturowa" napłynęło zaproszenie, z którego zdecydowaliśmy się skorzystać w związku
z profilem pisma, naszą redakcyjną działalnością oraz osobistymi zainteresowaniami.
Wyjazd zrealizowany był w ramach projektu "Szlak filmowy województwa łódzkiego", którego partnerami są
Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego współpracująca z poszczególnymi samorządami.
Efektem działań było wytyczenie szlaku tematycznego na terenie województwa z uwzględnieniem najbardziej
filmowych miast i miejscowości regionu oraz ustawienie w nich specjalnie zaprojektowanych tablic informacyjnych.
Inicjatorom przedsięwzięcia zależało by szlak filmowy tworzył nową markę, stanowił wyróżnik województwa
na tle innych obszarów w Polsce, poprzez odwołanie do lokalnego dziedzictwa, dotychczas słabo wykorzystywanego
w turystyce. Szlak przybliża plenery filmowe ponad 70 miast i miasteczek, a także wątki i ciekawostki
związane z szeroko rozumianą tematyką filmową. Wydano publikacje promujące szlak (folder turystyczny
dotyczący filmowych atrakcji regionu) oraz przewodnik, stanowiące inspirację do zwiedzania miejsc związanych
z filmem w regionie łódzkim i organizowania tematycznych wycieczek. W ramach działań promocyjnych zaplanowano
także, oprócz objazdu dla środowiska dziennikarskiego, także szkolenia dla przewodników turystycznych
i szereg innych działań dofinansowanych z funduszy Ministerstwa Sportu i Turystyki, a także przy współpracy
i wsparciu Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Łódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi,
Urzędu Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, Urzędu Miasta Skierniewice, Urzędu Miejskiego w Sulejowie, Urzędu
Miejskiego w Wolborzu i Urzędu Miasta Zgierza, Urząd Gminy Studzianna-Poświętne.
Zadaniem uczestników wrześniowego wyjazdu studyjnego było rozpoznanie, zaopiniowanie oraz spopularyzowanie
szlaku na łamach reprezentowanych przez nich pism turystycznych ("Kalejdoskop", "Wiadomości turystyczne",
"Wędrownik", "Biznes i turystyka", "Poznaj swój kraj" oraz blogu internetowego "Przekładaniec filmowy").
Udaną inicjatywą organizatorów, już na sam początek, było zakwaterowanie uczestników w Hotelu Stare Kino
przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi, nawiązującym swym wystrojem, klimatem i historią do tematyki spotkania.
O godzinie 11.00, w pierwszym dniu pobytu, właśnie w tym szczególnym hotelu miała miejsce zbiórka całej
grupy z organizatorami: Prezesem Zarządu CLnR REGIO Maciejem Kronenbergiem, autorem kilku publikacji
dotyczących dziedzictwa filmowego i zarazem przewodnikiem łódzkim oraz panią Aleksandrą Świątkiewicz
z REGIO, koordynatorką projektu, a równocześnie organizatorką wyjazdu. Po wprowadzeniu uczestników w
tematykę i sprawy organizacyjne rozpoczęła się realizacja programu zgodnie ze ściśle ustalonym harmonogramem.
W pierwszej kolejności spacer tematyczny obejmował obiekty, miejsca związane z filmem na terenie miasta
Łodzi przy ul. Piotrkowskiej, następnie Muzeum Kinematografii, Szkołę Filmową oraz dawną Wytwórnię Filmów
Fabularnych. Następnie szlak prowadził już poza Łódź do Zgierza, Nieborowa, Skierniewic po Lipce Reymontowskie.
Drugiego dnia natomiast zaprezentowane zostały - Piotrków Trybunalski, Sulejów-Podklasztorze, Wolbórz,
Bogusławice, Studzianna-Poświętne oraz Inowłódz.
Pierwszy dzień - 22 września 2016 roku
-
Łódź zwana jest powszechnie stolicą polskiej kinematografii (Hollyłódź) - ma bowiem bardzo wiele
związków z filmem stąd stanowi serce, początek szlaku filmowego w regionie, a poprzez bogate zaplecze
także bazę infrastrukturalną dla potencjalnych użytkowników szlaku. Podczas spaceru tematycznego rozpoczętego
przy ul. Piotrkowskiej, prowadzący - pan Maciej Kronenberg - już na samym początku - w swym opowiadaniu
nawiązał do tego znaczącego, wyróżniającego dziedzictwa Łodzi, przywołując wybitnych reżyserów i aktorów
związanych z miastem. Zaprezentował m.in. słynną Aleję Gwiazd, wzorowaną na hollywoodzkiej Walk of Fame.
Po stronie parzystej wskazał na znajdujące się tam wmurowane gwiazdy reżyserów, scenografów, operatorów,
natomiast po nieparzystej - aktorów. Najnowsza gwiazda poświęcona została twórcom Oskarowego filmu "Ida"
Pawła Pawlikowskiego. Właściwie niemal na każdym kroku można przy Piotrkowskiej spotkać akcenty filmowe
- pomniki (L. Schillera, A. Rubinsteina), tablice pamiątkowe, podwórka i boczne ulice, służące za plenery
licznie kręconych tutaj filmów. Duże wrażenie na uczestnikach zrobiła łódzka "filmówka" ze słynnymi schodami,
na których siadywali niegdyś wybitni twórcy polskiego kina - Andrzej Wajda, Janusz Morgenstern, Roman
Polański czy Krzysztof Zanussi. W Muzeum Kinematografii zwróciły uwagę - rekwizyty związane z filmem
"Quo vadis" czy "Kingsajz".
-
Kolejną zwiedzaną miejscowością w ramach wytyczonego szlaku był Zgierz - miasto, w którym
powstało kilkanaście filmów w tym m.in. "Ida", "Bodo", "Trójkąt bermudzki" czy "C.K. Dezerterzy", sprzyjało
temu dogodne położenie w pobliżu Łodzi, zachowana XIX-wieczna zabudowa m.in. drewniane domy tkaczy i
stare fabryki, a także unikatowy przedwojenny zakład kąpielowy z basenem z 1929 roku (szczegółowo przez
nas zwiedzany). Na miejscu zostaliśmy dokładnie poinformowani gdzie znajdują się przestrzenie, które
posłużyły za plenery do realizowanych tutaj filmów. Na rynku zobaczyliśmy pierwszą na szlaku tablicę,
którą specjalnie zaprojektowano na potrzeby jego oznakowania. Swą formą przypomina fragment czarnej taśmy
filmowej z logo szlaku. Turysta znajdzie na niej bogaty wachlarz istotnych informacji i ciekawostek,
w tym: mapkę szlaku i plenerów, zdjęcie z najbardziej znanego realizowanego filmu, zestawienie pozostałych
tytułów, których sceny powstały w przestrzeni danego miasta, informacje krajoznawcze oraz cytaty. Z pewnością
fragmenty filmów, w których widoczny byłby określony plener byłyby interesującym dopełnieniem tej informacji.
Niestety takie rozwiązanie byłoby dość trudne i kosztowne z wielu powodów. Warto także zaznaczyć, iż
w niektórych miejscowościach tablice nie są umieszczone w bezpośrednim sąsiedztwie obiektu, będącego
w przeszłości fragmentem planu filmowego. W Zgierzu jedyna tablica informacyjna, została ustawiona na
rynku i tylko w tym miejscu opisano wszystkie związki miejscowości ze światem filmu.
-
Po obiedzie dotarliśmy do pałacu w Nieborowie, który uchodzi za najchętniej filmowany,
przez ekipy polskie jak i zagraniczne, obiekt w województwie. W rezydencji kręcono sceny do takich filmów
jak: "Popioły", "Wielka miłość Balzaka", "Akademia Pana Kleksa", "Kariera Nikodema Dyzmy" czy aktualnie
serial "Ojciec Mateusz". W każdym filmie "zagrało" inne wnętrze lub fragment przypałacowego parku. Żałowaliśmy,
że ze względów czasowych, nie było możliwe, pierwotnie planowane, zwiedzanie wnętrz tego szczególnego
na filmowym szlaku, obiektu, dawnej siedziby Heleny z Przeździeckich-Radziwiłłowej.
-
W Skierniewicach nastąpiła zupełna zmiana klimatu, ponieważ obiektem zainteresowania była
parowozownia, w której mogliśmy, w towarzystwie jej włodarzy, zobaczyć bogatą kolekcję taboru kolejowego,
który wykorzystano w kilku filmach m.in. "Lista Schindlera", "Pianista" czy "Katyń". Interesującym uzupełnieniem
narracji o powstawaniu największych dzieł polskiego kina, była opowieść o tym, iż skierniewicka parowozownia
jest często wykorzystywana także przez studentów łódzkiej "filmówki" przy tworzeniu etiud zaliczeniowych.
Z okien busa, którym podróżowaliśmy, widzieliśmy słynny skierniewicki dworzec, na którym Stanisław Wokulski
w filmie "Lalka" żegnał Izabelę Łęcką. Tam też postawiono pomnik prezentujący postać Wokulskiego upamiętniający
związek tego miejsca z powieścią Bolesława Prusa.
-
Jednak chyba najbardziej z całego dnia, zapisały się wszystkim w pamięci Lipce Reymontowskie,
w których urzekła imponująca, niezwykle starannie i profesjonalnie wyeksponowana kolekcja miejscowego
regionalisty Zbigniewa Stania (Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych). Wystawa obejmująca kilka pomieszczeń
prezentuje zbiory dotyczące historii i dziedzictwa Lipiec i okolic oraz powieści i filmu "Chłopi". Pan
Zbigniew zagrał w nim jako statysta, z pasją zgromadził sporą dokumentację dotyczącą powstawania filmu,
występujących w nim aktorów, w tym autografy całej obsady! Warto podkreślić, iż zaprezentowane pamiątki
stanowią kolekcję prywatną. Dlatego mimo ogromnego zaangażowania pana Zbigniewa, trudnością dla szlaku
może być zagwarantowanie stałej dostępności obiektu dla zwiedzających. Podobna sytuacja, może dotyczyć
także innych punktów na mapie szlaku.
-
Wieczorna uroczysta kolacja, w jednej z łódzkich restauracji, dała uczestnikom możliwość w miłej
atmosferze, podzielenia się wrażeniami z całego dnia, wyrażenia opinii jak i zapoznania się z lokalnym
dziedzictwem kulinarnym.
Drugi dzień - 23 września 2016 roku
-
Następnego dnia zwiedzanie szlaku otwierała wizyta w Piotrkowie Trybunalskim. Jest to jedyne
po Łodzi miasto, które doczekało się przewodnika trasą miejscowych plenerów filmowych. Tablice informacyjne,
tylko w tym mieście, mają kolor biały, co wyróżnia je z oznakowania w pozostałych punktach szlaku. W
Piotrkowie zrealizowano aż 40 filmów! ("Ewa chce spać", "Syzyfowe prace", "Vabank", "Przedwiośnie", "Jan
Serce", Uprowadzenie Agaty", "Bitwa Warszawska", "W ciemności" itd.). Gościł tutaj m.in. Robin Williams,
Andrzej Wajda, Agnieszka Holland. Ulice i zaułki miasta na klatkach taśmy filmowej "grały" różne miasta
- Paryż, Lwów czy Kraków. O tym wszystkim informowała nas oprowadzająca pani Agnieszka Warcholińska.
-
Sulejów-Podklasztorze pamięta plan filmowy przede wszystkim "Potopu" Jerzego Hoffmana. To
tutaj realizowano słynną scenę uprowadzenia księcia Bogusława Radziwiłła (Leszek Teleszyński) przez Kmicica
(Daniel Olbrychski). Sulejów pojawia się też w późniejszych produkcjach tj. "Janka" oraz "Południe-północ".
Po obejrzeniu wskazanych plenerów, z przyjemnością zajrzeliśmy do kościoła pocysterskiego z zachowanymi
cennymi elementami wyposażenia.
-
W Wolborzu po krótkim oglądzie pałacu obecnego w komedii "Rzeczpospolita babska" i w serialu
"Czterej pancerni i pies", podjechaliśmy na rynek miasta. Spotkała nas tam miła niespodzianka w postaci
powitania przez burmistrza miasta, który przybliżył różne interesujące wątki z nim związane, dołączając
do swej wypowiedzi pamiątkowy akcent w postaci upominków promocyjnych przygotowanych specjalnie dla gości.
Spotkanie odbyło się oczywiście przy tablicy informacyjnej szlaku promującej dziedzictwo filmowe Wolborza.
-
Stadnina w Bogusławicach, która stanowiła kolejny punkt objazdu, dostarczyła koni do
kilku filmów: "Lotna", "Popioły", "Krzyżacy", "Hubal", "Pan Wołodyjowski", "Potop" i "Ogniem i mieczem"
oraz "Trędowata". Oprowadzający nas pracownik opowiedział wiele ciekawostek dotyczących scen kaskaderskich
i batalistycznych z udziałem koni.
-
Po obiedzie w uroczej restauracji ośrodka "Młynczysko", w Studziannej-Poświętnem, przy tablicy
informacyjnej szlaku umieszczonej w centrum, powitał nas sam miejscowy wójt, młody, prężny człowiek,
w rozmowie nawiązał do realizowanych inicjatyw i promocji szlaku. Oprócz wpisania miejscowości w przestrzeń
szlaku, władze gminy pragną angażować się w kolejne działania, mające na celu popularyzację miejscowych
tradycji filmowych. Jedną z nich ma być ufundowanie pomnika Franka Dolasa, ponieważ na terenie tutejszego
sanktuarium - bazyliki pw. św. Filipa Neri i Jana Chrzciciela kręcono sceny do filmu "Jak rozpętałem
II wojnę światową" kiedy główny bohater po skoku na spadochronie wisi na drzewie. Zakonnik pojawia się
w znajdującej się nieopodal dzwonnicy. Wnętrze świątyni znalazło się też na kadrach filmu "Hubal". Ponadto
filmowo wykorzystano miejscowy młyn i kilka innych obiektów.
-
Ostatnim zaplanowanym przystankiem był Inowłódz, z zachowanym XI-wiecznym romańskim kościołem
św. Idziego - najstarszą budowlą w województwie łódzkim. Świątynia "zagrała" w filmach historycznych
przywołując czasy średniowiecza ("Bolesław Śmiały", "Przyłbice i kaptury" i inne). Szczególnie uradowała
nas możliwość wejścia do wnętrza (także na wieżę) tej niewielkiej, aczkolwiek wyjątkowej świątyni, dzięki
uprzejmości kościelnego, który pełnił rolę przewodnika przekazując sporą dawkę wiedzy historycznej. Podobnie
jak w poprzednich przypadkach i tutaj zaistniała okazja spotkania z przedstawicielami miejscowych władz.
Po dwudniowych turystyczno-filmowych doświadczeniach stwierdziliśmy, iż wsparcie merytoryczne przewodnika-eksperta
na szlaku jest wskazane aby bezproblemowo turysta dotarł na właściwe miejsce i rozpoznał je w kontekście
dawnego planu filmowego. Dawne plenery filmowe są bowiem, z przyczyn oczywistych, pozbawione elementów
filmowej scenografii, nie są też w żaden sposób wyodrębnione w przestrzeni miasta. Istotne znaczenie,
dla właściwego odbioru kolejnych punktów szlaku, będzie też miało dobre przygotowanie turysty w postaci
znajomości filmu, w którym dany plener się pojawia. Bez tego nie można mówić o pełnym, świadomym zwiedzaniu.
Podsumowanie
Objazd Szlaku "Filmowe Łódzkie" okazał się nad wyraz inspirującym doświadczeniem, uwrażliwiającym uczestników
na nieco inne spojrzenie na polską kinematografię i jej dziedzictwo. Ze wszech miar ważne jest wykorzystanie
potencjału filmowego jakim dysponuje łódzkie i dlatego prezentowany szlak ma szansę stać się produktem
markowym regionu. Tym bardziej, iż odwołuje się do lokalnego dziedzictwa, wyróżniającego łódzkie wśród
innych obszarów kraju, dzięki temu powstaje szansa stworzenia unikatowego produktu turystycznego. Szlak
"wciąga", skłania do głębszego poznawania rodzimych produkcji filmowych zarówno pod względem wykorzystanych
w nich plenerów, jak i innych szczegółów związanych z procesem ich powstawania.
Twórcom szlaku należą się gratulacje i uznanie za wszelkie podjęte działania, dzięki którym udało się
go sfinalizować. Umożliwi on bowiem zainteresowanym, pasjonatom kinematografii uprawianie turystyki filmowej,
która miejmy nadzieję będzie teraz rozwijała się coraz prężniej w naszym kraju i zatoczy coraz szersze
kręgi. Warto aby pod kątem filmowym szerzej rozpoznane zostały także inne regiony Polski, może nie aż
tak eksploatowane filmowo jak łódzkie czy mazowieckie ale godne przywołania i uwzględnienia przy projektach
kolejnych szlaków i tras tematycznych.
Z pewnością ta problematyka znajdzie i przyciągnie miłośników. My, ze swej strony, zapewne powrócimy
jeszcze niejednokrotnie do filmowej Łodzi i okolic, które urzekają swym klimatem i filmową przeszłością…
|
|
|
|
Hotel Stare Kino |
Aleja Gwiazd na ul. Piotrkowskiej w Łodzi |
Aleja Gwiazd w Łodzi, gwiazda poświęcona twórcom filmu „Ida” |
Uliczny pomnik Misia Uszatka w Łodzi |
|
|
|
|
Muzeum Kinematografii w Łodzi |
Muzeum Kinematografii w Łodzi, scenografia z filmu „Quo vadis” |
Muzeum Kinematografii w Łodzi, rekwizyty z filmu „Kingsajz” |
Słynne schody w gmachu łódzkiej „Filmówki” |
|
|
|
|
Tablica informacyjna szlaku w Zgierzu |
Plener filmu „Ida” w Zgierzu |
Plener filmu „Ida” w Zgierzu |
Zakład kąpielowy (basen) w Zgierzu |
|
|
|
|
Pałac w Nieborowie |
Uczestnicy i organizatorzy objazdu studyjnego przed pałacem w Nieborowie |
Parowozownia w Skierniewicach |
Parowozownia w Skierniewicach |
|
|
|
|
Tablica informacyjna szlaku w Skierniewicach |
Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych w Lipcach Reymontowskich |
Ekspozycja etnograficzna w Lipcach Reymontowskich |
Ekspozycja dotycząca realizacji filmu „Chłopi” w Lipcach Reymontowskich |
|
|
|
|
Oznakowanie szlaku w Piotrkowie Trybunalskim |
Oznakowanie szlaku w Piotrkowie Trybunalskim |
„Filmowe” uliczki Piotrkowa Trybunalskiego |
Miejsce realizacji filmu „Vabank” w Piotrkowie Trybunalskim |
|
|
|
|
Przewodnik – pan Maciej Kronenberg – Prezes REGIO podczas prezentacji Sulejowa |
Kościół pocysterski w Sulejowie-Podklasztorze |
Sulejów-Podklasztorze, zabudowania poklasztorne |
Plener filmowy z „Potopu” w Sulejowie-Podklasztorze |
|
|
|
|
Pałac w Wolborzu |
Spotkanie z burmistrzem Wolborza |
Rynek w Wolborzu |
Spotkanie z wójtem gminy Studzianna-Poświętne |
|
|
|
|
Sanktuarium w Studziannej-Poświętnem |
Słynna dzwonnica z filmu „Jak rozpętałem II wojnę światową” |
Tablica informacyjna w Inowłodzu |
Kościół romański p.w. św. Idziego w Inowłodzu (najstarszy „plener filmowy” województwa łódzkiego) |
|
|
|
|
Źródło fotografii: zbiory Izabeli Wyszowskiej i Szymona Czajkowskiego |
|