|
Tadeusz Jędrysiak
Szlakiem duńskich zamków i rezydencji królewskich "Riwiera Duńska"
Duńska monarchia jest drugą, po japońskiej najstarszą monarchią na świecie. Jej początki sięgają X wieku,
a wielowiekowe dziedzictwo zachowało się w postaci wspaniałych zamków, pałaców i ogrodów. Obecnie Danią
od 1972 r. rządzi Małgorzata II, która jest w prostej linii następczynią tronu po Gormie Starym panującym
w X wieku.
Na terenie Danii znajduje się szereg zamków, które od wieków były twierdzami rodów królewskich, szlachty
i wąskiej elity. Część z tych zamków jest położonych w malowniczych okolicach. Zamki służyły też jako
ostoje władzy królewskiej, dlatego sytuowano je w strategicznie ważnych punktach dla lepszej obrony przed
wrogami. Reprezentują one różne style architektoniczne, od średniowiecznych warowni, przez rezydencje
renesansu, baroku, rokoko po eklektyczne. Większość tych obiektów jest wciąż użytkowanych przez członków
panującej rodziny królewskiej. Są w nich dostępne do zwiedzania różne ekspozycje dzieł sztuki i przedmiotów
zabytkowych. W salach i ogrodach odbywają się liczne koncerty i imprezy kulturalne, a wiele zamków całkowicie
zmieniło swój status, przekształcając się w muzea.
W Kopenhadze - stolicy kraju - najważniejszym pałacem, położonym w centrum miasta, jest
Amalienborg - oficjalna zimowa rezydencja królewska od 1794 r. Są to cztery niemal identyczne
pałace rokokowe otaczające ogromny dziedziniec. Dwa z tych pałaców są częściowo udostępnione dla turystów.
Amalienborg jest jedną z największych atrakcji Kopenhagi. Najczęściej odwiedzanym jest Muzeum
Pałacowe, a na dziedzińcu pałacu, który jest dostępny zarówno dla pieszych i ruchu kołowego, niewątpliwą
atrakcją jest zmiana warty. Uroczysta zmiana warty ma miejsce codziennie w południe, a w niedzielę podczas
obecności królowej w pałacu. Zmiana warty ma szczególnie uroczystą oprawę z udziałem wojskowej orkiestry
i gwardii ubranej w czerwono-niebieskie galowe mundury. Przed każdym z czterech pałaców stoją na straży
gwardziści królewscy w czarno-niebieskich historycznych mundurach i charakterystycznych czapkach z futra
niedźwiedziego. Pośrodku placu znajduje się pomnik konny Fryderyka V.
Kopenhaga położona na wyspie Zelandia to nie tylko stolica kraju, najczęściej odwiedzana przez turystów.
Warto wybrać się poza stolicę na północ tej wyspy. Duńska Riwiera - taką nazwę nosi obszar wybrzeża
nad cieśniną Sund między Kopenhagą a Helsingor. Nazwę swą zawdzięcza malowniczym krajobrazom. Niegdyś
na tym terenie znajdowało się wiele małych wiosek rybackich, obecnie ich miejsce zajęły wspaniałe domy
i rezydencje najbogatszych Duńczyków. Znajdują się tu także przepiękne plaże.Duńska Riwiera
- północna część wyspy Zelandii od wieków jest ulubionym miejscem wypoczynku członków rodziny królewskiej
i szczególna atrakcją turystyczną.
Warto wybrać się na całodzienną wycieczkę poza stolicę, w ciągu jednego dnia można zobaczyć:
-
Helsingor - nadmorskie miasteczkooddalone o ok. 50 km od stolicy ze słynnym
zamkiem Kronborg (zamek Hamleta, opisany przez Szekspira);
-
Fredensborg - zamek królewski - letnia rezydencja rodziny królewskiej;
-
Hillerod - zamek królewski Frederiksborg.
Mapa Północnej Zelandii
Większość przybywających tu turystów najczęściej przyciąga sława zamku Kronborg, który William Szekspir
nazwał Elsynorem i osadził w nim akcję swojego najgłośniejszego dzieła - "Hamleta". To tu w duńskim
zamku Kronborg miało paść słynne Być albo nie być - oto jest pytanie. Drugim
powodem zwiedzania zamku jest jego ciekawa historia i różne związane z nim ciekawostki. Budowa zamku
został zapoczątkowana w 1420 r. na polecenie ówczesnego króla Danii, Szwecji i Norwegii Eryka Pomorskiego.
Była to ogromna forteca w miejscu, gdzie znajdował się najwęższy przesmyk na cieśninie Sund. Zamek Kronborg
w przeszłości był królewską rezydencją i siedzibą garnizonu wojskowego. W XVI w. zamek został przebudowany
w stylu renesansowym. W XVIII w. zamek pełnił rolę więzienia, w okresie późniejszym była to twierdza
obronna i koszary wojskowe. W XVIII w. w obrębie zamku powstał ogród i symboliczny "Grób Hamleta". Chlubą
zamku są królewskie apartamenty, dwa renesansowe globusy i najdłuższa sala w Europie licząca 62 m, modele
statków i instrumenty nawigacyjne w Muzeum Morskiem. Imponująca forteca Kronborg budziła lęk w żeglarzach.
Od 1425 r. do 1857 r. obce statki przepływające przez cieśninę musiały zakotwiczyć i uiścić opłaty, które
zasilały królewski skarbiec.
Dla nas Polaków bardzo ciekawą postacią jest Eryk Pomorski, polski średniowieczny arystokrata. Jego
życiorys należy do jednych z najbardziej fascynujących w europejskiej historii. Pomorski książę, król
Danii, Szwecji i Norwegii, był władcą całej Skandynawii.
Eryk Pomorski (1382-1459 - urodzony w Darłowie, gdzie także zmarł) syn księcia Warcisława VII
i Marii meklemburskiej urodził się w 1382 r. w zamku swego dziadka Bogusława V. W wieku 7 lat został
usynowiony przez królową Danii i Norwegii Małgorzatę. Na dworze królowej otrzymał staranne wykształcenie
i nadano mu imię skandynawskich królów - Eryk. W 1389 r. został uznany następcą królowej Małgorzaty na
tronach skandynawskich. W 1397 r. został koronowany w Kalmarze na władcę trzech królestw: Danii, Szwecji
i Norwegii. Do niego należały także ziemie Finlandii, Islandii, Wysp Owczych. Zjednoczone Królestwo skandynawskie
pod berłem Eryka Pomorskiego tworzyło największy w Europie organizm państwowy i obejmowało obszar 1,2
miliona km2 (bez Grenlandii). W Danii uznano go i tytułowano królem Erykiem VII, w Szwecji
królem Erykiem XIII i w Norwegii - Erykiem III. Najczęściej jednak w literaturze występuje, jako Eryk
Pomorski.
Z ważniejszych jego dokonań należywymienić przeniesienie stolicy Danii z Roskilde do Kopenhagi,
nadanie praw miejskich i przywilejów handlowych dla Landskrony, Viborgu, Malmö i Helsingør, budowa
licznych zamków, twierdz, klasztorów i kościołów, wprowadzenie ceł w Sundzie, dzięki czemu Kopenhaga
bogaciła się przez setki lat. Przez całe życie realizował ideę Dominium Maris Baltici. (łac. władztwo
Morza Bałtyckiego - wieloletnia rywalizacja o panowanie nad Bałtykiem i związane z tym korzyści -
kontrola handlu, pobieranie ceł).
Przez ostatnie 10 lat życia przebywał w Darłowie. Z wielką czcią po śmierci jego ciało złożono do trumny
i umieszczono w niszy grobowej za ołtarzem w Kościele Mariackim w Darłowie. Od 2000 r. codziennie w samo
południe na wieży ratusza odgrywany jest hejnał miejski, jakim jest powitalna pieśń na cześć powrotu
króla Eryka do Darłowa. Corocznie jest także organizowany bieg po plaży, w którym wszyscy, którzy go
ukończą otrzymują medale z wizerunkiem Eryka I.
|
Fredensborg - zamek królewski - letnia rezydencja rodziny królewskiej
W miejscowości Fredensborg położonym w północnej Zelandii nad jeziorem Esrum znajduje się piękny zamek,
który jest magnesem przyciągającym rzesze turystów. Znany jest z tego, że gdy rodzina królewska przebywa
w pałacu, na dziedzińcu około południa można zobaczyć uroczystą zmianę warty Gwardii Królewskiej, której
towarzyszy orkiestra. Bardzo ciekawie wyglądają gwardziści królewscy ubrani w czarno-niebieskie historyczne
mundury i charakterystyczne czapki z futra niedźwiedziego.
Zamek stanowi barokową XVIII-wieczną rezydencję, która jest otoczona ogrodami w stylu francuskim i angielskim.
Ogrody są połączone z pobliskim jeziorem Esrum. Zamek jest rezydencją duńskiej pary królewskiej, w nim
rodzina królewska spędza wolne dni, szczególnie wiosną i jesienią. Często w zamku odbywają się audiencje
zaproszonych gości królewskich. Dla turystów jest dostępna przez cały rok wyodrębniona cześć ogrodów
- poza częścią położoną najbliżej pałacu, zarezerwowaną dla królowej i jej rodziny. Ogrody i pałac projektowali
najlepsi francuscy i duńscy architekci, wzorując się na słynnych ogrodach Francji i Włoch. Na terenie
ogrodów znajduje się tzw. Dolina Norweska - sztuczna dolina ograniczona łagodnie opadającymi tarasowymi
stokami, gdzie wśród zieleni umieszczono w XVIII w. 70 rzeźb przedstawiających chłopów i rybaków z Norwegii
i Wysp Owczych. Rzeźby wykonane z piaskowca są rozstawione w alejkach.
W omawianym zamku w 2004 r. odbyło się wesele następcy tronu Danii księcia Fryderyka. Jego matka królowa
Małgorzata II panuje na tronie od 1972 r., jej mężem jest francuski dyplomata, który po ślubie z nią
otrzymał tytuł księcia Danii.
Hillerod - Zamek Frederiksborg
Hillerod jest miastem położonym na północno-wschodnim krańcu Zelandii nad jeziorem Slotsso, około 40
km od centrum Kopenhagi. Największą atrakcją turystyczną jest imponujący, renesansowy zamek królewski.
Budowla z zachowanymi jeszcze gotyckimi wieżami i iglicami, położona jest na trzech małych wyspach i
mieści muzeum z eksponatami przedstawiającymi historię Danii. Historia zamku sięga połowy XVI w., kiedy
to ziemie te zakupił ówczesny król Danii i Norwegii Fryderyk II Oldenburg(1534-1588) i dla upamiętnienia
pokoju kończącego wojny szwedzko-duńskie polecił wybudować tu murowaną warownię. Niespełna wiek później
znany z upodobań do architektury kolejny duński władca Chrystian IV (1577-1648) zlecił przebudowę
zamku w monumentalną rezydencję królewską. Wewnątrz mieści się kościół gdzie w latach 1671-1840 odbywały
się koronacje kolejnych duńskich królów. Zamek otoczony jest pięknymi barokowymi ogrodami. Na jednym
z dziedzińców rezydencji wystawiona została bogato zdobiona fontanna Neptuna symbolizująca ówczesną
dominację Danii na wodach Morza Bałtyckiego. Na zwiedzanie zamku trzeba przeznaczyć około trzech godzin,
aby zapoznać się z jego interesującą historią.
W zamku Frederiksborg od 1878 roku funkcjonuje Muzeum Narodowo-Historyczne, które posiada bogatą
kolekcję portretów królów i królowych Danii, a także eksponaty związane z historią panujących oraz królestwa.
Znajduje się tu także kaplica orderowa Orderu Słonia. Jest to najwyższe odznaczenie przyznawane
przez monarchów duńskich. W kaplicy na ścianie znajdują się tarcze herbowe, tych wszystkich, którzy otrzymali
to najwyższe odznaczenie. Wśród nich tarcze dwóch postaci z Polski uhonorowanych tym odznaczeniem: prezydentów
Stanisława Wojciechowskiego (1923) i Lecha Wałęsy (1993).
Order Słonia jest najznamienitszym i najstarszym jednoklasowym odznaczeniem Królestwa Danii. Order
powstał w 1464 r., słoń jest symbolem walczącego chrześcijaństwa. Insygnia orderu to oznaka, noszona
na łańcuchu lub na jasnoniebieskiej
wstędze z lewego ramienia na prawy bok i gwiazda orderowa. Oznaką jest niesłychanie drogocenna, wysadzana
kosztownymi kamieniami figurka słonia ze złota
(125 g), pokryta białą emalią. Na grzbiecie słonia
znajdują się kapa, wieżyczka i figurka Maura
ze złotą dzidą. Na prawym boku słonia
znajduje się wysadzany brylantami krzyż, na lewym
monogram aktualnie panującego monarchy. Łańcuch orderu składa się z 40 członów na przemian białych słoni
i wieżyczek. Na kapie słonia z łańcucha umieszczona jest litera "D" ("Dania"). Ze względu na swą rzadkość
i unikatowość insygnia podlegają po śmierci odznaczonego zwrotowi do kancelarii królewskiej.
Święto Orderu Słonia jest obchodzone 1 stycznia.
|
W XX i XXI wieku kawalerami i damami Orderu Słonia, poza Polakami, prezydentem Stanisławem Wojciechowskim
(1923) i prezydentem Lechem Wałęsą (1993) byli m.in.: królowa Elżbieta II (1947), Dwight D.
Eisenhower (1945), Akihito - cesarz Japonii (1953), Winston Churchill (1950), Josip Broz Tito (1974),
Nelson Mandela (1996), Naruhito, następca tronu
Japonii (2004), Georgi
Pyrwanow, prezydent Bułgarii (2006).
Jako ciekawostkę należy tu dodać, że królewskie ordery w Szwecji i
Danii niegdyś były nadawane wyłącznie monarchom, względnie członkom rodzin panujących, czy wybitnym jednostkom
wywodzącym się ze szlacheckich rodów. Obecnie nadaje się je obcym monarchom i prezydentom. W przypadku
Orderu Słonia jego ceremonialne zasady przewidują immatrykulację kawalera (lub damy), a więc umieszczenie
go w specjalnym rejestrze, a ponadto wyróżnienie w postaci umieszczenia tarczy z jego herbem w specjalnej
Kaplicy Orderowej w zamku.
W 1923 r. Orderem Słonia uhonorowano Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, w czasie dekoracji wskazał
on jako swój herb "orderowy" - rodowy herb Nałęcz (pochodził on z rodziny szlacheckiej).
I taka tablica herbowa została umieszczona w Sali Orderowej na zamku. W przypadku prezydenta Lecha Wałęsy,
który nie posiadał herbu zaproponowano jego zaprojektowanie. Podjął się tego jeden z najwybitniejszych
heraldyków polskich XX w., jednocześnie Nadworny Bibliotekarz Króla Szwecji Adam Heymowski (1926-1995).
Herb nawiązuje do godła herbowego Gdańska - przy czym jeden z dwóch krzyży zastąpiono lilią symbolizującą
Matkę Boską Częstochowską, jako patronkę obraną przez Lecha Wałęsę (jej podobiznę nosił od lat 80. XX
w. w klapie marynarki). Co ciekawe, herb zaprojektowany na potrzeby orderu szwedzkiego, użyto również
w przypadku duńskiego Orderu Słonia. W tym wypadku wyobrażono jednak pełen wizerunek herbowy, a więc
również z klejnotem. W klejnocie nad hełmem w zawoju (tylko szlachta ma prawo do korony rangowej) znajduje
się Orzeł Biały z rozpostartymi skrzydłami, w koronie. Dewiza herbowa to "Odważnie i roztropnie"
(źródło: M. Wiszowaty, Prezydenci RP i ich… herby w Szwecji i Danii, strona dr. Marcina
M. Wiszowatego; www.konstytuty.pl/archives/1629).
Mając więcej czasu warto się zatrzymać w miejscowości Humlebæk, znajdującej się na nabrzeżu
cieśniny Sund - 35 km od Kopenhagi. Znajduje się tu najsłynniejsze duńskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Louisiana. Nazwa wywodzi się od pierwszego właściciela nieruchomości, Alexandra Bruna, który nazwał
willę po swoich trzech żonach, wszystkie miały na imię Louise. Muzeum to, jest najczęściej odwiedzanym
muzeum sztuki w Danii. Znajduje się na 90 miejscu listy najczęściej zwiedzanych muzeów świata. Wystawa
muzealna prezentuje m.in. kolekcję malarstwa i rzeźby XX-wiecznych duńskich oraz światowych artystów
i w ciekawy sposób koresponduje z położeniem obiektu. Przez okna podziwiać można naturalny krajobraz
i park, który obok przeszklonych wnętrz muzeum stał się swoistą przestrzenią wystawową dla rzeźb i instalacji.
Część placówki wypełniają rzeźby i ruchome elementy ustawione w nadmorskim parku, a interakcja między
sztuką, przyrodą i architekturą jest naprawdę wyjątkowa. W muzeum znajdują się prace stworzone przez
artystów po 1945 r., takich jak: Pablo Picasso, Alberto Giacometti, Yves Klein, Andy Warhol, Robert Rauschenberg,
Henry Moore, Louise Bourgeois, Philip Guston, Morris Louis, Asger Jorn, Per Kirkeby. Stała kolekcja Muzeum
Louisiana liczy ponad 3000 dzieł i jest jedną z największych w Skandynawii.
Godnym polecenia także jest miasteczko Rungsted znane głównie za sprawą muzeum najwybitniejszej i najsłynniejszej chyba duńskiej pisarki,
Karen Blixen (1885-1962). Była ona pisarką, podróżniczką, wyrafinowaną arystokratką, miłośniczką znakomitej kuchni, dobrej literatury, Afryki i safari. Karen Blixen była także feministką, łamiącą wszelkie zasady, śmiało występującą przeciwko normom, które ustanowiła jej klasa i czasy, w których żyła. Kobieta nieustraszona do tego stopnia, że mieszkańcy Afryki nazywali ją „Lwicą Blixen”. Muzeum autorki m.in. autobiograficznej powieści
Pożegnanie z Afryką mieści się w jej domu rodzinnym, w którym spędziła ostatnie 30 lat swojego życia po powrocie z Kenii aż do śmierci w 1962 roku. Wśród wielu ciekawych eksponatów w muzeum oglądać można pierwsze wydania książek pisarki oraz maszynę do pisania, której używała podczas pobytu w Afryce.
|