|
Turystyka religijna
Pod red. Zdzisława Kroplewskiego i Aleksandra Panasiuka
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
Szczecin 2010
687 s., il., tab., wykr.; 24 cm.
Seria: Uniwersytet Szczeciński, Rozprawy i Studia, t. 765.
ISBN 978-83-7241-771-8; ISSN 0860-2751
Recenzent: dr hab. Jan Sikora, prof. UE w Poznaniu
|
Turystyka religijna
Wstęp.
Współczesny człowiek ma dużą motywacje do podróżowania i odwiedzania nowych miejsc. Można zatem powiedzieć, że istnieje znaczące zapotrzebowanie na turystykę. Podróżowanie staje się silną potrzebą człowieka, którą coraz częściej, ze względu na finansowe i techniczne możliwości, ma on szansę zaspokoić. Stąd też można obserwować rzesze ludzi odwiedzających rożne, czasami bardzo egzotyczne miejsca na ziemi. Część ludzi, podróżując, wybiera odpoczynek bierny, a część (wydaje się, że coraz częściej) – odpoczynek czynny, powiązany ze zwiedzaniem interesujących miejsc, a także z pewną formą własnego rozwoju, nowego doświadczenia.
W potrzebę podróżowania wpisuje się także turystyka religijna, która swoje korzenie ma w najstarszych formach religii. Daje ona człowiekowi możliwość zaspokojenia potrzeb przede wszystkim o charakterze religijnym, ale także o charakterze psychologicznym, osobowościowym i społecznym. Właśnie aspekt religijny wyróżnia turystykę religijną spośród innych form turystyki. Turystyka religijna może być pielgrzymowaniem, gdy jest związana z osobistym wyznaniem wiary człowieka, lub też realizowaniem bardzo wyraźnej potrzeby religijnej, duchowej, zwłaszcza potrzeby modlitwy, ekspiacji (umartwienia, pokuty) itd. Pielgrzymowanie może też wynikać z religijnego obowiązku czy też nakazu, który występuje w wielu religiach. Turystyka religijna może też być mniej związana z osobistym nawróceniem, życiem duchowym i religijnym człowieka, a być bardziej formą zwiedzania miejsc charakterystycznych dla danej religii i kultury oraz bardziej odnosić się do potrzeb kulturowych człowieka. Zagadnieniami tymi zajmuje się Antoni Jackowski w opracowaniu wprowadzającym w problematykę tomu.
W każdej religii występują formy pielgrzymowania. W buddyzmie wierni mają możliwość (i są do tego zachęcani) pielgrzymowania do miejsc związanych z Buddą – miejsca, w którym się narodził, w którym otrzymał oświecenie, gdzie po raz pierwszy nauczał czy też gdzie osiągnął nirwanę. Obowiązkiem wyznawców islamu jest pielgrzymowanie do Mekki, którą każdy muzułmanin, jeżeli warunki zdrowotne i finansowe mu na to pozwalają, powinien nawiedzić co najmniej raz w życiu. Muzułmanie pielgrzymują też do Medyny czy też do meczetów znajdujących się na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie. W islamie istnieją trzy rodzaje pielgrzymek, które każdy muzułmanin powinien odbyć: hadżdż, umrą i ziarą. Judaizm znał i zna rożne formy pielgrzymowania. Już Biblia opisuje zwyczaje pielgrzymowania do Jerozolimy. Współcześni Żydzi pielgrzymują także do miejsc swojej historii, np. do grobów swoich wielkich cadyków z ruchu chasydzkiego. Chrześcijaństwo przejęło zwyczaj pielgrzymowania od judaizmu. Z czasem ten zwyczaj bardzo się rozpowszechnił i można powiedzieć, że to właśnie chrześcijaństwo, spośród wszystkich wielkich religii świata, ma najwięcej różnych miejsc, do których pielgrzymują jego wyznawcy. Miejsca te związane są zarówno z życiem i działalnością Jezusa Chrystusa, jak i innymi, także starotestamentalny-mi, wydarzeniami. Z czasem jednak w chrześcijaństwie powstała ogromna liczba miejsc pielgrzymkowych związanych czy to z objawieniami, czy to z życiem świętych i błogosławionych, które są licznie odwiedzane.
Dzisiaj więc turystyka religijna stała się zjawiskiem wielowymiarowym. Stąd też prezentowana publikacja ma charakter interdyscyplinarny. Celem autorów jest spojrzenie na turystykę religijną z rożnych punktów widzenia.
W części pierwszej niniejszej publikacji autorzy przedstawiają podstawy badań nad pielgrzymowaniem. Znajdują się w niej opracowania poruszające zarówno kwestie teologiczne, jak i kwestie terminologiczne dotyczące np. rozróżnienia i pielgrzymowania od turystyki religijnej, różnic w podejściu do pielgrzymowania w rożnych religiach czy też pojęcia miejsca świętego w teologii protestanckiej. Po-ruszane są także prawne zagadnienia związane z pielgrzymowaniem.
W części drugiej autorzy skupiają się na turystyce religijnej jako przedmiocie badań historii. Znajdują się tu zarówno opracowania poświęcone historii pielgrzymowania jako takiego, jak i opisy rożnych miejsc pielgrzymkowych (tego, jak powstawały, z uwzględnieniem historii pielgrzymowania do nich). Pokazuje to bardzo interesujące zjawisko rozwoju miejsc pielgrzymkowych, a czasami także zanikanie tradycji pielgrzymowania do danego miejsca. Znajdziemy tu również opis pielgrzymki konkretnego człowieka (Żyda Aschera Levy'ego), która posłuży jako egzemplifikacja realizacji potrzeby pielgrzymowania.
W części trzeciej autorzy przedstawiają turystykę religijną z perspektywy nauk społecznych. Zajmują się oni bardzo rożnymi społecznymi aspektami pielgrzymowania. Opisują zwyczaje danego narodu (np. w Federacji Rosyjskiej czy w Syrii), przedstawiają analizy społeczne zwyczajów pielgrzymkowych z czasów pontyfikatu Jana Pawła II, a także analizy społeczne konkretnych miejsc pielgrzymkowych czy konkretnych form pielgrzymowania (np. pielgrzymowanie połączone z warsztatami muzycznymi czy Światowe Dni Młodych). W rozdziale tym znajdziemy także analizy postaw i opinii ludzi pielgrzymujących.
W części czwartej turystyka religijna jest przedstawiana jako przedmiot badań nauk przyrodniczych. Autorzy zajmują się takimi zagadnieniami, jak ogrody biblijne jako miejsca odwiedzane przez uczestników turystyki religijnej, czy w ogóle ogrody botaniczne jako jedna z atrakcji turystycznych uwzględnianych podczas wyjazdów o charakterze religijnym, a nawet sama idea sadzenia dębów papieskich będących jednym z walorów turystyki religijnej.
W części piątej autorzy skupiają się na turystyce religijnej jako przedmiocie badań nauk ekonomicznych. Na turystykę religijną można bowiem spojrzeć jak na produkt turystyczny, który zawiera w sobie elementy ekonomiczne, w tym: finansowe, logistyczne, organizacyjne. W rozdziale znajdziemy opis metodologii badań rynku turystyki religijnej, analizy produktu turystyki religijnej, analizy oferty noclegowej w miejscach związanych z turystyką religijną, analizy działania biur turystycznych zajmujących się turystyką religijną, analizy konkretnych szlaków turystycznych o charakterze pielgrzymkowym.
Część szósta jest poświęcona ruchowi turystycznemu i atrakcjom turystyki religijnej. Autorzy opisują rożne miejsca pielgrzymowania, szlaki pielgrzymkowe, a także szczególne wydarzenia, do których odwołują się koncepcje pielgrzymkowe. Dużo miejsca poświęcają procesowi odnawiania szlaków pielgrzymkowych. Zjawisko to ma dzisiaj bardzo duże znaczenie w kontekście turystyki religijnej i procesów odnowy życia duchowego, kultywowania tradycji pielgrzymowania.
Ostatnia część (siódma) jest swoistego rodzaju egzemplifikacją odradzania się pielgrzymowania, turystyki religijnej w dzisiejszych czasach. Na Uniwersytecie Szczecińskim, którego pracownicy są inspiratorami niniejszej publikacji, stworzyła się pewna tradycja wspólnych wyjazdów o charakterze turystyczno-religijnym, a więc zawierających w sobie zarówno elementy duchowe, jak i kulturowe, turystyczne, wypoczynkowe. W części tej znajdą się dwa sprawozdania z wyjazdów pracowników Uniwersytetu Szczecińskiego do Ziemi Świętej i Turcji. Od-biegają one swoją formą i treścią od poprzednich, stricte naukowych opracowań. Są jednak przykładem na to, jak turystyka religijna może funkcjonować w konkretnym wymiarze.
Redaktorzy niniejszego tomu składają wszystkim autorom tekstów podziękowanie za wysiłek intelektualny i pomoc w tworzeniu, na pewno unikatowego na polskim rynku wydawniczym, opracowania poświęconego zagadnieniom turystyki religijnej.
Zdzisław Kroplewski, Aleksander Panasiuk
Spis treści:
Część 1 PODSTAWY BADAŃ NAD TURYSTYKĄ RELIGIJNĄ
1.1 Pielgrzymki a turystyka religijna. Rozważania na czasie (Jackowski A.)
1.2 Pielgrzymowanie jako szukanie Boga (Wojtkiewicz K.)
1.3 Turystyka pielgrzymkowa a turystyka religijna (Mazur A.)
1.4 Turystyka religijna-między sacrum a profanum (Wilkońska A.)
1.5 Turystyka a pielgrzym – różnice motywacji poznawczej (Maron A.)
1.6 Koncepcja miejsca świętego w teologii protestanckiej (Szczepankiewicz-Battek J.)
1.7 Pielgrzymowanie w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie-podobieństwa i różnice (Różycki P.)
1.8 Turystyka religijno-pielgrzymkowa – uregulowania organizacyjno-prawne w świetle przepisów wewnętrznych wybranych religii (Osuchowska M.)
Część 2 TURYSTYKA RELIGIJNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ HISTORII
2.1 Historia pielgrzymowania (Mazur A.)
2.2 Historia, tradycje religijne i architektura sakralna w Jabłecznej na Podlasiu Południowym jako czynnik rozwoju turystyki na obszarach wiejskich (Janicka J., Koproń J.)
2.3 Pielgrzymka do Lalesz jako przykład turystyki pielgrzymkowej wśród Kurdów jezydów (Niekrasz J.)
2.4 Pielgrzymki mieszkańców Pomorza Zachodniego do sanktuarium św. Teobalda w Thann w średniowieczu (Rębkowski M., Simiński R.)
2.5 Wyprawa pomorskiego Żyda Aschera Levy`ego do Ziemi Świętej w 1872 roku (Włodarczyk E.)
Część 3 TURYSTYKA RELIGIJNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ NAUK SPOŁECZNYCH
3.1 Pielgrzymowanie a turystyka religijna we współczesnej kulturze prawosławnej Federacji Rosyjskiej (Banaszkiewicz M.)
3.2 Wyjazdy na warsztaty muzyki gospel jako nowa forma turystyki religijno-kulturowej w Polsce (Buczkowska K., Cerbin A.)
3.3 Współczesne pielgrzymowanie na Jasna Górę. Nowy rodzaj turystyki czy świadectwo wiary? Analiza socjologiczna (Lasecka M.)
3.4 Znaczenie społeczne i duchowe Światowych Dni Młodych (Korzec C.,Jaźwiński I.)
3.5 Postawy mieszkańców województwa podkarpackiego wobec różnych form turystyki religijnej w świetle wyników badań ankietowych (Dyrda G., Maciałek T.)
3.6 Wpływ współczesnych mediów na rozwój turystyki religijnej w Syrii (Maow A., Zyzek K.)
3.7 Zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne i duchowe w opinii turystów odwiedzających warmińskie sanktuaria w Gietrzwałdzie i Świętej Lipce (Sawicki B.,Golian S., Pawłowska M.)
3.8 Rozwój turystyki pielgrzymkowej wśród młodzieży w trakcie pontyfikatu Jana Pawła II (Ślączka I.)
Część 4 TURYSTYKA RELIGIJNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ NAUK PRZYRODNICZYCH
4.1 Ogrody botaniczne jako jeden z ważnych elementów interdyscyplinarnej turystyki religijnej (Gąsiorek M., Ciaciura M.)
4.2 Turystyczne i edukacyjne walory ogrodów biblijnych (Nowak A., Ciaciura M.)
4.3 Dęby papieskie jako walory turystyki religijnej województwa dolnośląskiego (Rabski M.)
Część 5 TURYSTYKA RELIGIJNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ NAUK EKONOMICZNYCH
5.1 Funkcjonowanie biur turystyczni-pielgrzymkowych na rynku (ze szczególnym uwzględnieniem woj. podkarpackiego) Dyrda-Maciałek S., Mrozowicz K.
5.2 Zaspokajanie potrzeb transportowych turystów w miejscach kultu religijnego (Gądek-Hawlena T.)
5.3 Metody ilościowe w badaniach turystyki religijnej (Grześkowiak M.)
5.4 Czynniki rozwoju turystyki sakralnej na terenach wiejskich województwa zachodniopomorskiego (Kondratowicz-Pozorska J.)
5.5 Analiza ruchu turystycznego w Częstochowie w latach 2000-2007 (Kubicki R., Kulbaczewska M.)
5.6 Analiza oferty produktowej dla turystyki religijnej (Meyer B., Sawińska A., Rokicka-Turek K.)
5.7 Potrzeby pozareligijne uczestników Pieszej Pielgrzymki Skałecznej w drodze na Jasną Górę (Michalska M., Michalski M.)
5.8 Oferta hotelarska w miejscach kultu religijnego w Polsce na przykładzie domów pielgrzyma (Milewski D., Pawlicz A., Sidorkiewicz M.)
5.9 Demograficzno-ekonomiczne determinanty uczestnictwa w turystyce religijnej (na przykładzie Krakowa) Niemczyk A., Seweryn R.
5.9.1 Koncepcja produktu turystyki pielgrzymkowej (Panasiuk A.)
5.9.2 Wycieczki do miejsc świętych jako uzupełnienie oferty wypoczynkowej Egiptu (Rab-Przybyłowicz J.)
5.9.3 Turystyka religijno-pielgrzymkowa w ofercie Biura Turystyczno-Handlowego Polonia (Sammmel A., Nowicki P.)
5.9.4 Stan i perspektywy rozwoju turystyki religijnej w gminie Leśna Podlaska (Sawicki B., Mazurek-Kusiak A.)
5.9.5 Religir mniejszości narodowych jako źródło atrakcyjności turystycznej woj. podlaskiego (Szymańska E.)
5.9.6 Mennonici na Żuławach Wiślanych w kontekście produktu turystyki religijnej i kulturowej-uwarunkowania rozwoju (Wanagos M.)
Część 6 RUCH TURYSTYCZNY I ATRAKCJE TURYSTYKI RELIGIJNEJ
6.1 Nabi Musa (islamskie sanktuarium na Pustyni Judzkiej) jako przykład kreacji miejsca pielgrzymkowego (Briks P.)
6.2 Szlak chasydzki a rozwój turystyki etnicznej w południowo-wschodniej Polsce (Bytnar-Chmiel R.)
6.3 Turystyczne znaczenie obiektów klasztornych na terenie Doliny Dolnej Odry (Duda T.)
6.4 Ołtarz relikwii bazyliki Matki Bożej Bolesnej w Jarosławiu jednym z cenniejszych zabytków miasta (Dudzik I.)
6.5 Wpływ sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia na rozwój turystyki religijnej województwa podkarpackiego (Hanejko W.)
6.6 Szlakiem zabytków sakralnych polskiego Spisza (Hodorowicz I.)
6.7 Regotycyzacja katedry obrządku łacińskiego w Przemyślu wg koncepcji T. Prylińskiego jako proces kształtujący jeden z najciekawszych walorów antropogenicznych miasta (Jagieła B.)
6.8 Sanktuarium w Wąwolnicy jako istotny czynnik rozwoju produktu turystycznego w trójkącie Kazimierz Dolny-Puławy-Nałęczów (Koproń J., Janicka J.)
6.9 Przestrzeń i sacrum. Szlak świątyń prawosławnych szansą aktywizacji agroturystycznej Podlasia (Kosmaczewska J., Smoleńska O.)
6.9.1 Tematyczne parki religijne-turystyka religijna czy rozrywkowa? (Kruszka R.)
6.9.2 Fenomen papieskiej kremówki. Ikonizacja i komercjalizacja Jana Pawła II a turystyka pielgrzymkowa i religijna w Wadowicach (Matusiak A.)
6.9.3 Turystyka pielgrzymkowa na południowym Podlasiu. Śladami błogosławionych unitów podlaskich (Mączka D.)
6.9.4 Współczesna droga św. Jakuba w Polsce-szlak pątniczy, kulturowy, historyczny i krajoznawczy (Pietrzak M.)
6.9.5 Pielgrzymowanie i turystyka religijna-sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin i Rodzinnych Błogosławieństw w latach 1980-2006
6.9.6 Turystyka pielgrzymkowa a ochrona dziedzictwa kulturowego na przykładzie sanktuarium monastyru ZNMP w Supraślu (Ołdytowski T.)
6.9.7 Przestrzeń turystyki religijnej w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (Parzych K., Gotowski R.)
6.9.8 Genius loci świętej góry Athos kontra turystyka masowa Meteorów (Pytel S., Zuzańska-Żyśko E.)
6.9.9 Atrakcje turystyczne Ziemi Świętej (Rakowski D.)
6.9.a Miejsce kultu religijnego jako czynnik atrakcyjności turystycznej regionu na przykładzie Meryen Ana w Efezie (Rende Z., Ruszkowski J.)
6.9.b. Turystyka religijna w Bieszczadach Wysokich (Rękas A., Mazurek-Kusiak A.)
6.9.c Pielgrzymki rowerowe Rzeszów-Jasna Góra organizowane przez Katolicki Klub Sportowy Alpin z Rzeszowa (Szpara K., Jędrzejczyk E.)
Zamówienia realizują:
• księgarnia internetowa „Turystyczne Badania”: http://www.turystycznebadania.pl/TURYSTYKA_RELIGIJNA_nowosc-94.html
• księgarnia internetowa „Economicus”: http://www.eki.pl/index.php?br1=210000&br2=210200&detailed=WUS840&
Źrodło: Aleksander Panasiuk, korespondencja nadesłana 01.06.2010
|
