|
Paulina Ratkowska Wileńska niedziela w Poznaniu
Kaziuk Poznański 7.03.2010 r.
Już po raz siedemnasty w tym roku Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej zaprasza wszystkich Poznaniaków i ich gości na typowo wileńskie, ale też i coraz bardziej poznańskie, Kaziuki. W stolicy Litwy tradycja ta ma już ponad 400 lat. Po raz pierwszy jarmark kaziukowy został zorganizowany 4 marca, w dzień ustalony przez papieża jako dzień wspominkowy św. Kazimierza, 1604 roku, dwa lata po kanonizacji królewicza. Ten pierwszy Kaziuk trwał kilka dni, a jego kulminacją była kilkugodzinna procesja, w której obnoszono doczesne szczątki – już relikwie – św. Kazimierza ulicami miasta. Na placu katedralnym zorganizowano niewielki targ, na którym można było nabyć głównie przedmioty drewniane. W czasie pierwszych obchodów był to zaledwie niewielki dodatek do święta religijno-państwowego, ale z upływem lat rozrastał i w końcu zaczął dominować nad całością obchodów. W początkach XVIII wieku była to już wielka impreza targowa, która przeniosła się z placu katedralnego na plac Łukiski, czyli plac przy ratuszu. W tym czasie do Wilna zjeżdżało się tysiące osób z całej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W kolejnych latach powstała tradycja zajadania się smorgońskimi obwarzankami oraz lukrowanymi piernikami w kształcie serca. Na owych piernikach zaczęto pisać wyznania miłosne i tak Kaziuki stały się również okazją do rozpoczęcia lub przypieczętowania zalotów, poprzez wręczenie piernika wybrankom serca z napisem „pamiętaj o mnie” lub „przyjm moje serce”. Kaziuki animowały życie kulturalne, społeczne i gospodarcze Wilna przed świętami Wielkiej Nocy aż do czasów II wojny światowej. Po wojnie komunistyczny reżim zakazał obchodów, a w kościele św. Kazimierza zorganizowano muzeum ateizmu. Wraz z odzyskaniem niepodległości w 1989 roku na plac Łukiski w Wilnie Kaziuki powróciły.
Zaledwie pięć lat później, w 1994 roku, mieszkający w Poznaniu Wilniacy – Ryszard Liminowicz oraz Jerzy Garniewicz, postanowili zorganizować swoje Kaziuki. Obchody te adresowano głównie do Kresowian mieszkających w stolicy Wielkopolski, a sama impreza była niewielka. Przy restauracji Kresowej w samym centrum poznańskiego Starego Rynku, ustawiono stragany, przy których można było skosztować cepelinów i obwarzanek, a na niewielkiej scenie kapela grała muzykę kresową. Zebrała się wówczas garstka osób, niewiele ponad sto. Jednak każdego kolejnego roku przybywało ich coraz więcej, aby w 2009 roku przekroczyć liczbę kilkunastu tysięcy poznańskich Wilniuków, Poznaniaków, Wielkopolan i turystów, którzy postanowili odwiedzić Poznań w tym właśnie okresie. Wraz ze wzrostem liczby zainteresowanych tak i rozwinęła się też forma samych obchodów.
Kaziuk poznański odbywa się na południowej i wschodniej pierzei rynku w pierwszą niedzielę marca i trwa od 11.30 do ok. 15.00. W południe z wieży ratuszowej rozbrzmiewają dwa hejnały – poznański i wileński, a następnie, tak jak bywało to w Wilnie, ożywają Jagiellonowie. Dynastia, na co dzień zdobiąca poznański ratusz, pokazuje się w loggi drugiego piętra, by następnie, w towarzystwie flażolecistów oraz halabardników, w uroczystym pochodzie, w którym obok króli i ich królewskich małżonek kroczy także św. Kazimierz, przemaszerować na scenę niezmiennie ulokowaną przed księgarnią „Arsenał“. Stamtąd Jagiellonowie pozdrawiają zgromadzonych licznie „poddanych”.
Od 2002 roku, z inicjatywy Ryszarda Liminowicza, ok. 13.00 wręczane są puchary, czyli nagroda Żurawiny dla osób szczególnie zasłużonych w sławieniu piękna Kresów, przyczyniających się do pielęgnowania ich kultury oraz tworzenia więzi z żyjącymi tam wciąż Rodakami. Autorem, owych przekazywanych przez prezydenta miasta Poznania pucharów, jest wileński artysta od lat mieszkający w stolicy Wielkopolski, Władysław Saletis. Nagrodę trzeba uczcić toastem – kisielem żurawinowym. Dotychczas pucharem tym – i toastem – zostali uhonorowani: Tadeusz Konwicki, Stefan Stuligrosz, Barbara Wachowicz, Bernard Ładysz, prof. Andrzej Stelmachowski, ks. prałat Józef Obremski z Mejszagoły, Jan Mincewicz oraz Andrzej Przewoźny. Potem dopiero zaczyna się wielkie radowanie i świętowanie – na scenie występują zespoły kresowe i wielkopolskie, a wodzireje – w rolę których wcielają się inicjatorzy Kaziuków, Ryszard Liminowicz i Jerzy Garniewicz, a także poznański gawędziarz, Jacek Hałasik – uczą przybyłych kresowych piosenek.
Obok występów estradowych można wybrać się na utrzymane w tonie jak najbardziej serio, prelekcje organizowane przez Dom Polonii, poświęcone różnym, co roku innym, zagadnieniom związanym z kulturą, historią oraz zwyczajami kresów, głównie zaś Wileńszczyzny. Inicjatorzy imprezy nie ustają w nowych pomysłach i tak od 2002 roku Poczta Polska wydaje okolicznościowe karty pocztowe, które można podbić specjalnym datownikiem. Dodatkowo cały czas na rynku trwa jarmark, na straganach można kupić typowe palmy wielkanocne z suchych kwiatów, od tych malutkich po olbrzymie oraz skosztować wileńskiej kuchni – lukrowanych pierników, obwarzanek smorgońskich, czarnego chleba oraz cepelinów. Za tymi ostatnimi ustawiają się niezmiennie kilkudziesięcioosobowe kolejki. Na straganach naturalnie można nabyć także wiele różnych wytworów tradycyjnego rzemiosła oraz tradycyjnego jarmarcznego asortymentu.
Po południu impreza przenosi się do sal CK Zamek, gdzie odbywa się główny koncert, pokaz tańców lub przedstawienia Teatru Polskiego z Wilna. W czasie tych spotkań widownia cieszy się kresową muzyką zaklętą w śpiewie, tańcu i charakterystycznemu brzmieniu kresowej mowy. W Sali Wielkiej prezentowały się już: Kapela Wielńska, zespół Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej, Kresowiacy z Lidy, Rodzina Saszenków z Rudziszek, zespoły – Wileńszczyzna, Wilia, Karolinka z Brześcia (Białoruś), Kukułeczka z Dyneburga (Łotwa), Źródło z Czerniowiec (Ukraina), szalom i Cymbaliści z zespołu Mariola z Lidy czy Zgoda z Rudomia.
Od 1995 roku, czyli od drugiej edycji Kaziuków, w trakcie przerwy występu uroczyście otwierana jest wystawa z cyklu „Kresy w fotografii Wielkopolan” niezmiennie przygotowywana przez członkinie Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Tematy wystaw zwykle związane są z przypadającymi rocznicami, np. w 1998 roku – „Ktokolwiek będzie w nowogródzkiej stronie…” w 200-lecie urodzin Adama Mickiewicza, w 2002 roku „Święty Kazimierz Królewicz w 400-lecie kanonizacji”, a także „Cały mój pejzaż jest stamtąd” w 20-lecie śmierci Kazimiery Iłłakowiczówny, w 2005 roku - „Kraj lat dziecinnych…” w 150-rocznicę śmierci Adama Mickiewicza.
Kaziukowi towarzyszą także inne imprezy, obowiązkowo utrzymane w klimacie kresowym. Często są to wystawy czy przedstawienia teatralne. W 1997 roku zaprezentowano poznaniakom stare fotografie Wilna autorstwa Stanisława Filiberta Fleury z gdańskiej kolekcji – „Tak się żyło, kochanińkie…”, w 2004 roku – współczesne fotografie stolicy Litwy, a w 2006 roku prace plastyczne studentów oraz absolwentów poznańskiego ASP pochodzących z Kresów. W 1997 roku Polski Teatr Tańca w przeddzień św. Kazimierza, pokazał w Teatrze Wielkim premierę baletu „Danja” do muzyki Tadeusza Szeligowskiego, a w 2002 roku Teatr Polski z Wilna zaprezentował prapremierę przedstawienia „W wigilię cudu…“ przedstawiającego ostanie chwile życia Królewicza, zaś soliści Litewscy, Orkiestra Akademii Muzycznej z Poznani oraz chór „Poznańskie Słowiki” wykonali Litanie Ostrobramskie. W tym samym roku świętowano także 20-rocznicę śmierci Kazimiery Iłłakiewiczówny, poetki urodzonej na wileńszczyźnie, a po wojnie mieszkającej przez ponad 30 lat w Poznaniu. Z tej okazji Radio Merkury zorganizowało „Imieniny pani Kazimiery” czyli salon literacki.
Warto podkreślić jednak, że poznański Kaziuk to nie tylko święto targowania i radowania się kulturą kresową ale także święto religijne. Dnia 4 marca co roku w kościele Karmelitów Bosych odbywa się msza święta za żyjących na wileńszczyźnie Polaków oraz w podziękowaniu tym, którzy im pomagają. Praktycznie od początku obchodów kaziukowych jest ona uświetniana występem chóru Poznańskiej Filharmonii – „Poznańskich Słowików” pod batutą Stefana Stuligrosza. Od kilku lat także we mszy biorą udział Kawalerowie Maltańscy oraz Bractwo Kurkowe.
W tym roku główne uroczystości Kaziukowe przypadną na niedzielę 7 marca, choć już 4 marca, we wspomnienie św. Kazimierza kościół Karmelitów zaprasza na godzinę 18.00 na tradycyjną już mszę świętą, w której, również zwyczajowo, wezmą udział „Poznańskie Słowiki”, Kawalerowie Maltańscy oraz Bractwo Kurkowe. W bieżącym roku poznaniacy będą się modlić za Władysława Jagiełłę w 600-rocznicę bitwy pod Grunwaldem. W sobotę popołudniu Poema Cafe zaprasza na wernisaż wystawy „Poznańskie ślady Władysława Jagiełły” oraz spotkanie z historykiem Andrzejem Zarzyckim. W niedzielę o godzinie 11.15 zaprezentowane zostaną wielkopolskie chorągwie z bitwy grunwaldzkiej, a po tradycyjnym hejnale dwóch miast Jagiellonowie wręczą Stefanowi Stuligroszowi nagrodę w jubileusz 90-lecia urodzin. Tegoroczna Żurawina będzie nagrodą pośmiertną przyznaną zmarłemu w zeszłym roku wiceprezydentowi miasta, Maciejowi Frankiewiczowi. Na estradzie na Starym Rynku, a potem również w salach CK Zamek będzie występował zespół Zagroda z Rudomiak. Tradycyjnie w przewie koncertu otwarta zostanie wystawa „Kresy w fotografii Wielkopolan” w tym roku zatytułowana „Władysław Jagiełło w 600-lecie bitwy pod Grunwaldem”. Tej samej bitwie będzie poświęcona prelekcja Witolda Mikołajczaka, która odbędzie się o godzinie 14.00 w Domu Polonii.
Kaziuk poznański organizowany jest po patronatem władz samorządowych miejskich i wojewódzkich oraz Metropolity Poznańskiego. Patronat medialny nad imprezą obejmują „Głos Wielkopolski”, Radio Merkury oraz TVP Poznań. Więcej informacji na temat imprezy można uzyskać na stronie internetowej: www.tmwizw.republika.pl.
|
